آیا تورم ایران وارداتی است؟

در روزهای اخیر دلیل تورم بالای ایران تورم جهانی عنوان می شود. این در حالیست که نرخ تورم در کشورهای پیشرفته جهان در مقایسه با ایران بسیار اندک است و حتی نرخ رشد آن نیز قابل مقایسه با ایران نیست.
در روزهای اخیر مهمترین مشکل اقتصادی مردم ایران مشکل نرخ فزاینده تورم است. در این روزها نه تنها قیمت مسکن به عنوان اولین نیاز انسان سیر فزاینده داشته است بلکه قیمت مواد غذایی به خصوص برنج و گندم که غذای اصلی مردم ایران است نیز با سرعت بالای افزایش یافت و این مساله سبب شد تا فشار زیادی به زندگی مردم وارد شود.
هم اکنون شمار زیادی از مردم ایران تحت فشارهای سنگین اقتصادی هستند و با توجه به سیر فزاینده قیمتها در سال جاری انتظار می رود بر شمار افرادی که زیر خط فقر زندگی می کنند اضافه شود. در این میان در مورد دلایل افزایش تورم در ایران سخنان متفاوتی گفته می شود.
برخی دلیل رشد تورم در ایران را افزایش قیمتها در سطح جهان و بحران اقتصادی دنیا می دانند. اگرچه رشد تورم جهانی روی اقتصاد ایران تاثیر دارد و ارتقای قیمت کالاها در کشورهای مختلف به خصوص اقتصادهای بزرگی همچون امریکا و اروپا سبب افزایش قیمت در ایران نیز می شود .
از آغاز سال جدید در ایران تورم بیشتر از قبل وارد زندگی مردم شد .در مورد نرخ واقعی تورم در ایران اختلاف نظرهای زیادی میان کارشناسان وجود دارد . بانک مرکزی ایران تورم در ماه فروردین سال ۱۳۸۷ هجری شمسی را برابر با ۲۱ درصد اعلام کرد در حالیکه برخی دیگر از کارشناسان اذعان داشتند با سیاستهای کارآمد اقتصادی دولت تورمی که می توانست ۳۹درصد باشد به کمتر از ۲۸ درصد رسید. ولی آیا تورم ۲۸ یا ۲۱ درصدی ایران با تورم در کشورهای دیگر جهان قابل مقایسه است یا خیر؟
● تورم چیست؟
تورم یکی از مفاهیم کاملا آشنا برای مردم است. امروزه می توان مشکل تورم را نه مشکل اقتصادی یک یا چند کشور خاص که مشکل تمامی کشورهای جهان دانست. طبق آمارهای موجود درروزهای اخیر نرخ تورم در اروپا به بالاترین سطح طی یک دهه اخیر رسیده است و کشورهای آسیایی بزرگ از قبیل چین و هند که سالهای قبل را تنها و تنها با رشد و توسعه اقتصادی و به دور از تورم مشکل زا گذرانده بودند هم اکنون با همین مشکل مواجه هستند.
مشکل تورم در کشورهای آسیایی و افریقایی بیشتر از دیگر کشورها آسیب رسان است زیرا مردم این کشورها از استاندارد زندگی پایین تری برخوردار هستند به همین دلیل تورم بیشتر از اروپا و امریکا روی زندگی آنها تاثیر مخرب بجای می گذارد.
▪ نرخ تورم(درصد) /۲۰۰۳ / ۲۰۰۴ / ۲۰۰۵ / ۲۰۰۶ / ۲۰۰۷ / ۲۰۰۸
تورم در کشورهای پیشرفته / ۱.۷ / ۲ / ۲ / ۲.۱ / ۱.۹ / ۱.۶
تورم در امریکا / ۲.۱ / ۲.۹ / ۳.۲ / ۳.۲ / ۲.۶ / ۲.۵
تورم در اتحادیه اروپا / ۲.۲ / ۲ / ۱.۹ / ۱.۹ / ۲.۵ / ۳.۵
تورم در ژاپن / ۱.۶- / ۱.۱- / ۱.۳- / ۰.۹- / ۰.۶- / ۰.۱
تورم در کشورهای در حال توسعه / ۵.۷ / ۵.۴ / ۵.۲ / ۵.۱ / ۵.۹ / ۷
تورم در قاره اسیا / ۲.۵ / ۴.۱ / ۳.۶ / ۴ / ۵.۳ / ۷
تورم در اروپای شرقی و مرکزی / ۹.۲ / ۶.۱ / ۴.۹ / ۵ / ۵.۱ / ۵.۵
● تورم در امریکا
تورم به معنای افزایش قیمت اسمی کالاها نسبت به دوره های مشخص گذشته است . هم اکنون این مشکل برای تمامی کشورهای جهان وجود دارد. طبق آمارهای موجود از اواسط سال گذشته میلادی روند افزایش نرخ تورم در کشورهای مختلف جهان افزایش یافت که بسیاری این مساله را به افزایش قیمت نفت در بازارهای بین المللی نسبت دادند.
برخی از تحلیلگران بحرانهای اقتصادی امریکا و احتمال رکود اقتصاد این کشور به رکود را عامل افزایش تورم در جهان دانستند و اعلام کردند که سیاستهای بانکی امریکا مبنی بر کاهش نرخ بهره بانکی برای ممانعت از رکود اقتصاد باعث تشدید تورم در این کشور و به دنبال آن در دیگر نقاط جهان شد.
با وجود اینکه نمی توان افزایش قیمت نفت را در ایجاد تورم کنونی بی تاثیر دانست ولی بدون تردید باید دلیل افزایش قیمت نفت را هم در شرایط اقتصادی دنیا جستجو کرد زیرا تحلیل گران بازارهای نفتی بر این مساله که عرضه و تقاضای این منبع انرژی در جهان متناسب با یکدیگر است تاکید دارند. رشد قیمت نفت که به دلیل تنهشای ژیوپولتیکی ایجاد شد موجب ارتقای هزینه تولید بسیاری از صنایع شد و زمینه افزایش قیمت را فراهم اورد.
ولی موقعی این مشکل بزرگتر شد که بحران اقتصادی امریکا، تنزل ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول جهانی، رکود بازار مسکن و ضعف نظام بانکی بین المللی نیز بر بازار تاثیر گذاشت و سیر رشد قیمتها را تشدید کرد . در این میان سیاست کاهش نرخ بهره بانکی امریکا برای ممانعت از رکود اقتصاد این کشور را نیز نمی توان نادیده گرفت زیرا این مساله سبب تشدید نرخ رشد تورم می شود که بدون تردید سران این مرکز به آن واقف هستند.
در زیر جدول ارایه شده توسط سایت inflation data را می بینید که تغییرات نرخ تورم در امریکا در سالهای اخیر را نشان می دهد. در زیر درصد رشد تورم اعلام شده است.
▪ تورم در نیمه اول سال در امریکا
ژوین / می / اوریل / مارس / فوریه / ژانویه / سال
- / - / - / ۳.۹۸ / ۴.۰۳ / ۴.۲۸ / ۲۰۰۸
۲.۶۹ / ۲.۶۹ / ۲.۵۷ / ۲.۷۸ / ۲.۴۲ / ۲.۰۸ / ۲۰۰۷
۴.۳۲ / ۴.۱۷ / ۳.۵۵ / ۳.۳۶ / ۳.۶۰ / ۳.۹۹ / ۲۰۰۶
۲.۵۳ / ۲.۸۰ / ۳.۵۱ / ۳.۱۵ / ۳.۰۱ / ۲.۹۷ / ۲۰۰۵
۳.۲۷ / ۳.۰۵ / ۲.۲۹ / ۱.۷۴ / ۱.۶۹ / ۱.۹۳ / ۲۰۰۴
۲.۱۱ / ۲.۰۶ / ۲.۲۲ / ۳.۰۲ / ۲.۹۸ / ۲.۶۰ / ۲۰۰۳
۱.۰۷ / ۱.۱۸ / ۱.۶۴ / ۱.۴۸ / ۱.۱۴ / ۱.۱۴ / ۲۰۰۲
۳.۲۵ / ۳.۶۲ / ۳.۲۷ / ۲.۹۲ / ۳.۵۳ / ۳.۷۳ / ۲۰۰۱
۳.۷۳ / ۳.۱۹ / ۳.۰۷ / ۳.۷۶ / ۳.۲۲ / ۲.۷۴ / ۲۰۰۰
▪ تورم در نیمه دوم سال در امریکا میانگین سالانه
دسامبر / نوامبر / اکتبر / سپتامبر / اوت / سال
- /- / - / - / - / - / ۲۰۰۸
۲.۸۵ / ۴.۰۸ / ۴.۳۱ / ۳.۵۴ / ۲.۷۶ / ۱.۹۷ / ۲۰۰۷
۳.۲۴ / ۲.۵۴ / ۱.۹۷ / ۱.۳۱ / ۲.۰۶ / ۳.۸۲ / ۲۰۰۶
۳.۳۹ / ۳.۴۲ / ۳.۴۶ / ۴.۳۵ / ۴.۶۹ / ۳.۶۴ / ۲۰۰۵
۲.۶۸ / ۳.۲۶/ ۳.۵۲ / ۳.۱۹ / ۲.۵۴ / ۲.۶۵ / ۲۰۰۴
۲.۲۷ / ۱.۸۸ / ۱.۷۷ / ۲.۰۴ / ۲.۳۲ / ۲.۱۶ / ۲۰۰۳
۱.۵۹ / ۲.۳۸ / ۲.۳۸ / ۲.۰۳ / ۱.۵۱ / ۱.۸۰ / ۲۰۰۲
۲.۸۳ / ۱.۵۵ / ۱.۵۵ / ۲.۱۳ / ۲.۶۵ / ۲.۷۲ / ۲۰۰۱
۳.۳۸ / ۳.۳۹ / ۳.۳۹ / ۳.۴۵ / ۳.۴۵ / ۳.۴۱ / ۲۰۰۰
● تورم در اروپا
به گزارش بانک مرکزی اتحادیه اروپا نرخ تورم در این منطقه به بالاترین سطح طی ۱۶ سال اخیر رسیده است . در انتهای ماه اوریل سال جاری میلادی تورم در کشورهای منطقه یورو به بیشتر از ۵/۳ درصد رسید که نسبت به ماههای قبل ان افزایش چشمگیری داشته است.نرخ تورم در منطقه یورو در ماه مارس سال جاری برابر با ۱/۳ درصد بوده است.
رسیدن نرخ تورم به مرز ۵/۳ درصد در اتحادیه اروپا سبب شد تا کشورهای اروپایی عضو اتحادیه اروپا بیشترین تورم را از سال ۱۹۹۲ میلادی تا به امروز را تجربه کنند. از طرف دیگر بحران بازارهای مالی و بحران بازار مسکن در کشورهای اروپایی به دلیل نابسامانی اوضاع اقتصادی امریکا به مسوولان بانک مرکزی این کشورها امکان کاهش نرخ بهره بانکی را نمی دهد زیرا آنها بر این باورند که کاهش نرخ بهره بانکی ممکن است مشکلات جبران ناپذیری در اقتصاد اروپا ایجاد نماید.
رییس بانک مرکزی اروپا با تاکید روی این مساله اعلام کرد:" ما هر گز در نرخ بهره خود تغییری ایجاد نمی کنیم زیرا این مساله سبب می شود تا نرخ رشد تورم بیشتر شود و مشکلات بزرگتری دامان اقتصاد اروپا را بگیرد."
با وجود اینکه تورم در کشورهای مختلف منطقه یورو با یکدیگر تفاوت دارد اما راههای مبارزه با آن نه تنها در اروپا بلکه درتمام کشورهای جهان یکسان است. امروزه تمامی کشورهای جهان برای مقابله با افزایش نرخ تورم اقدام به تغییر نرخ بهره بانکی می کنند .
برای کنترل نرخ تورم بانک مرکزی کشورهای مختلف جهان اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی می کنند تا مانع از افزایش نقدینگی و افزایش حجم پول در اقتصاد شوند ولی کشورهای امریکا و انگلیس که خط رکود را جدی تر از دیگر کشورها حس کرده اند با وجود اگاهی نسبت به احتمال تشدید تورم با کاهش نرخ بهره بانکی این کار را انجام می دهند.
اقتصاددان بانک مرکزی لندن در این مورد می گوید:" در بیشتر موارد نرخ تورم در جریان افول اقتصادی کاهش می یابد بنابراین به جای کنترل نرخ تورم و افزایش نرخ بهره برای ممانعت از افزایش بهتر است سیاستی اتخاذ کنیم تا مانع از افول اقتصادی و ورود به رکود شویم."
اما کشورهای دیگر اروپا از قبیل سوئد، لهستان، مجارستان و روسیه نرخ بهره بانکی خود را افزایش دادند تا مانع از افزایش تورم شوند.در این سالها بانک مرکزی اتحادیه اروپا اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی کرد تا مانع از افزایش تورم شود. به گزارش اکونومیست تغییرات نرخ بهره بانکی اروپا در دو سال اخیر به قرار زیر است:
▪ نرخ بهره بانکی بانک مرکزی اروپا(درصد)
سال / ژانویه / فوریه / مارس / اوریل / می / ژوین
۲۰۰۸ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰
۲۰۰۷ / ۳.۵۰ / ۳.۵۰ / ۳.۷۵ / ۳.۷۵ / ۳.۷۵ / ۴.۰۰
۲۰۰۶ / ۲.۲۵ / ۲.۲۵ / ۲.۵۰ / ۲.۵۰ / ۲.۷۵ / ۲.۷۵
▪ نرخ بهره بانکی در نیمه دوم سال
سال /جولای / اوت / سپتامبر / اکتبر / نوامبر / دسامبر
۲۰۰۸ / -/ - /- / - /- /-
۲۰۰۷ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰ / ۴.۰۰
۲۰۰۶ / ۲.۷۵ / ۳.۰۰ / ۳.۰۰ / ۳.۲۵ / ۳.۲۵ / ۳.۵
▪ تورم در نیمه اول سال در منطقه یورو(درصد)
سال / ژانویه / فوریه / مارس / اوریل / می / ژوین
۲۰۰۸ / ۱.۷۰ / ۱.۹ / ۳.۱
۲۰۰۷ / ۱.۷۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰
۲۰۰۶ / ۱.۲۰ / ۱.۲۰ / ۱.۳۰ / ۱.۵۰ / ۱.۳۰ / ۱.۵۰
▪ تورم در نیمه دوم سال(درصد)
سال /جولای / اوت / سپتامبر/ اکتبر / نوامبر / دسامبر
۲۰۰۸
۲۰۰۷ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰ / ۱.۸۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰ / ۱.۹۰
۲۰۰۶ / ۱.۵۰ / ۱.۴۰ / ۱.۵۰ / ۱.۵۰ / ۱.۵۰ / ۱.۵۰
● تورم در خاور میانه
به گزارش صندوق بین المللی پول در سال ۲۰۰۷ میلادی اقتصاد این منطقه ۵/۶ درصد رشد کرد و انتظار می رود این روند در سال جاری میلادی نیز ادامه یابد. اما در این سال نرخ تورم بیشتری دامان اقتصاد را خواهد گرفت .
صندوق بین المللی پول در گزارش اخیر خود اورده است:" در شرایطی که وضعیت اقتصادی کشورهای خاورمیانه به دلیل دروزن ریز درامدهای نفتی بسیار روشن است ولی ریسک ناشی از کاهش نرخ رشد اقتصادی جهان و تنهشای اقتصادی سالهای اخیر افزایش یافته است و این مشکلات روی اقتصاد خاورمیانه نیز تاثیر مخرب خواهد داشت. مگر اینکه کشورهای مذکور سیاستهای اقتصادی کارآمد و قدرتمند را طراحی کنند تا بتوانند با مشکلات مقابله کنند و در کاهش فقر و بیکاری موفق عمل کنند."
در سال گذشته نرخ رشد اقتصادی مجموع سی کشوری که در این منطقه جای گرفته اند برای هفتمین سال متوالی بیشتر از نرخ رشد اقتصادی جهان بوده است و در صورتیکه سیاستهای اقتصادی درستی را در پیش بگیزرند در سال جاری نیز وضعیت بر همین منوال خواهد بود.
در سال گذشته میلادی نرخ تورم در این منطقه ۵/۸ درصد بوده است و پیش بینی می شود در سال ۲۰۰۸ میلادی نیز تورم منطقه بیشتر از ۹ درصد باشد. انتظار می رود در این سال کشورهای نفت خیز خاورمیانه تورمی بیشتر از ۱۰ درصد را تجربه کنند در حالیکه نرخ تورم در این منطقه در سال ۲۰۰۷ میلادی حدود ۷ درصد بوده است.
در سال ۲۰۰۸ میلادی کشورهای آذربایجان، ایران، لیبی و قطر بیشترین نرخ رشد تورم را خواهند داشت زیرا فشارهای ناشی از افزایش تقاضا در این کشورها بسیار زیاد است . در این کشورها عرضه محدود است و بزرگی دولت اجازه بهره گیری از سهم زیادی از درآمد کشور رابه بخش خصوصی نمی دهد.

نویسنده : مونا مشهدی رجبی

منبع : دیپلماسی ایران