قانونی با اجرای سخت‌

اهدای جنین و رحم جایگزین، ۲ راهکار درمانی برای ناباروری محسوب می‌شوند. هر کدام از این روش‌ها فرصت‌ها و چالش‌های خاص خود را دارند. اهدای جنین، شکل نوین و موفقی از درمان ناباروری است که برای گروهی از زوج‌ها که پیش از این تصور می‌شد هرگز نمی‌توانند صاحب فرزند شوند، امید به ارمغان می‌آورد.
این روش معمولا هزینه و عوارض پزشکی کمتری در مقایسه با روش‌های لقاح آزمایشگاهی دارد و یکی از مهمترین دستاوردهای قرن اخیر محسوب می‌شود. با وجود این ، این روش از جمله موارد چالش برانگیز اخلاقی و حقوقی است.
اهدای جنین، یعنی واگذاری داوطلبانه و رایگان یک یا چند جنین حاصل از باروری آزمایشگاهی سلول جنسی نر و ماده یک زوج سالم به یک زوج نازا. قانون اهدای جنین در سال ۸۲ به تصویب رسیده است. به موجب این قانون، کلیه مراکز تخصصی درمان نا باروری ذی‌صلاح مجاز خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در این قانون، به انتقال جنین‌های حاصل از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی، ناباروری آنها (هر یک به تنهایی یا هر دو) به اثبات رسیده اقدام نمایند.
معمولا افرادی که برای اهدای جنین مراجعه می‌کنند، افرادی هستند که سابقه نازایی طولانی‌مدت دارند، مرد یا زن توانایی بارداری ندارند یا مشکلات جسمی‌ای وجود دارد که مانع بچه‌دار شدن زوج می‌شود و این افراد معمولا تمایل چندانی به فرزندخواندگی ندارند.
طبق قانون، تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر متقاضی فرزند، تنظیم و تسلیم دادگاه شود. دادگاه در صورت احراز شرایط، مجوز دریافت جنین اهدایی را به این زن و شوهر می‌دهد تا صاحب فرزند شوند.
اما باوجود اظهارنظر علما و حقوقدانان هنوز در خصوص این قانون ابهاماتی وجود دارد. هرچند مراجع استفتائاتی در این زمینه داشته‌اند و به لحاظ شرعی چارچوب مشخص شده است؛ اما به لحاظ حقوقی باید برخی مبانی تدوین شود؛ چرا که این امر دارای آثار حقوقی است این که مسائل مالکیتی، مذهبی و حقوقی آن پس از اهداء چه خواهد شد همچنین ارتباطات مادر و فرزند و پدر و فرزند مسائل حقوقی دقیقی دارد که باید به آن توجه شود.
این‌که‌شناسنامه این کودکان به نام چه کسی باید صادر شود و همچنین موضوع ارث این کودکان با مشکل مواجه است و هنوز در این زمینه قانون وارد جزییات نشده و موضوع را به صورت روشن و صریح تدوین نکرده است.
پرسش دیگر این است که سرنوشت آنها که از طریق اهدای جنین به دنیا می‌آیند، چیست؟ آیا آنها این حق را دارند که از هویت ژنتیکی واقعی خود اطلاع یابند یا این که موضوع باید در محرمانگی کامل باقی بماند و این افراد، هرگز به هویت خود پی نبرند؟ رویکردهای متفاوتی درباره این افراد وجود دارد برخی کشورها پی بردن به هویت واقعی افراد را از جمله حقوق اصلی آنها می‌دانند و برخی هم عقیده‌ای خلاف این دارند.
در ایران بر اساس دیدگاه فقهی بر رعایت محرمانگی اهدای جنین تاکید می‌شود. در موضوع اهدای جنین از طریق رحم اجاره‌ای، علاوه بر تدوین قانون جامع و مانع و حل موضوع از نظر فقهی، آموزش دادن به زوج‌هایی که به استفاده از این شیوه برای بچه‌دار شدن تمایل دارند، اهمیت بسیار زیادی دارد.
رحم جایگزین‌
گروهی از بانوان به صورت اولیه یا ثانویه رحم ندارند؛ مثلا برخی بانوان به صورت مادرزادی رحم ندارند و گروهی نیز به علت وجود تومورهای مختلف از جمله فیبروم یا سرطان رحم خود را از دست داده‌اند.
علاوه بر این افراد، برخی بانوان با وجود داشتن قدرت باروری و داشتن تخمک، به علت بیماری جسمانی شدید از قبیل بیماری‌های قلبی، دیابت یا ام اس از بارداری منع می‌شوند. گروهی دیگر نیز وجود دارند که دچار سقط‌های مکرر بوده‌اند یا به دنبال درمان‌های متعدد نازایی دیگر توانایی حمل جنین را ندارند. این افراد می‌توانند از طریق رحم جایگزین صاحب فرزند شوند. در این روش از خانم دیگری که از سلامتی حمل جنین برخوردار است و موقعیت سیکل حاملگی در او با زوجه‌ای که مشکل رحمی دارد هماهنگ است، برای حمل جنین و گذراندن دوران بارداری استفاده می‌شود.
در این روش، سلول‌های جنسی یعنی تخمک از زوجه و اسپرم از همسر او گرفته می‌شود و در آزمایشگاه جنین‌شناسی از تلقیح آنها جنینی به دست می‌آید، سپس جنین تهیه شده به رحم مادر جایگزین منتقل می‌شود. به این شرط که وقتی مدت بارداری تمام شد، مادر جایگزین نوزاد را به صاحبان اصلی نطفه یعنی به والدین کودک برگرداند.
نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که چون ارتباط عاطفی بین مادر (اجاره دهنده رحم) و جنین به وجود می‌آید امکان دارد مشکلاتی را در آینده ایجاد کند و لذا ضروری است به افرادی که تمایل به استفاده از این روش دارند، آموزش‌های لازم و کافی داده شود تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود.
از جنبه پزشکی امکانات و شرایط لازم برای کاربرد روش رحم جایگزین در کشور وجود دارد نظر علمای دینی نیز در این خصوص مثبت است اما در بعد حقوقی قضیه جای تامل بیشتری است.
نامشخص بودن اموری همچون ارث، محرمیت، حضانت، نسبت و نفقه در روش رحم جایگزین از مشکلات موجود در کاربرد این روش است که نیاز به تصویب قوانین جدید دارد.طبیعی است نظام حقوقی کشور باید نسبت به قانونمند و نظام‌مند شدن این پدیده اقدام نماید تا در صورت بروز مشکلات احتمالی پاسخ صریح حقوقی وجود داشته باشد.

دلا‌رام شجاعی باغینی‌

منبع : روزنامه جام‌جم