آثار استفاده از یورو بر اقتصاد جهان

اتحادیه اقتصادی و پولی اروپا از بزرگ ترین اتحادیه های منطقه ای در سطح جهان به شمار می رود و یکی از آخرین مراحل و تحولات این اتحادیه استفاده از پول واحد یعنی یورو بوده است که این تحول بر عرصه جهان و عرب تأثیراتی را بر جای گذاشت.
اتحادیه اقتصادی و پولی اروپا (منطقه یورو) به موجب توافقنامه ماستریخت سال ۱۹۹۲ تأسیس شد. پیوستن به این اتحادیه از طریق رأی گیری انجام می شود و لازم است کشوری که خواهان پیوستن به این اتحادیه است معیارهای زیر را داشته باشد:
▪ میانگین تورم در آن کشور بالا نباشد.
▪ میزان سودها کاهش یابد تا این که بخش خصوصی بتواند سرمایه گذاری هایش را بیشتر کند.
▪ بدهی ها از ۶۰ درصد مجموع تولید داخلی بیشتر نباشد.
▪ کسری بودجه از ۳ درصد مجموع تولید داخلی بیشتر نباشد.
براساس میثاق نامه ای که در سال ۱۹۹۶ در نشست دوبلین درباره آن توافق شد احترام مستمر به معیارهای فوق ضروری گردید و هر کشوری که با آن معیارها مخالفت کند با غرامت های مالی زیادی مواجه خواهد شد. براساس معیارهای اعلام شده تمام کشورهایی که کاندیدای عضویت در اتحادیه اقتصادی و پولی اروپا شده بودند به عضویت این اتحادیه درآمدند به جز کشور یونان که استثنائاً عضویت آن پذیرفته نشد. تعداد اعضای اتحادیه فوق به ۱۱ دولت رسید اما کشورهایی که خواهان عضویت در این اتحادیه نشدند عبارت بودند از: سوئد، دانمارک و انگلیس. این کشورها تصمیم گرفتند که معاملات شان را با استفاده از واحدهای پولی دیگر از جمله دلار انجام دهند. اگرچه بریتانیا خارج از منطقه یورو قرار داشت اما توافقنامه ماستریخت به این کشور اجازه داد تا به اتحادیه اقتصادی و پولی اروپا ملحق شود. اما مخالفان این الحاق در انگلیس اعلام کردند در صورت استفاده از پول واحد سیاست های پولی توسط دستگاه های مرکزی اروپا اتخاذ خواهد شد و در این صورت دولت انگلیس یکی از اصلی ترین مظاهر حاکمیت خویش را از دست خواهد داد. وابسته شدن به اتحادیه باعث می شود تا انگلیس نتواند از سلاح کاهش ارزش ین استرلینگ در راستای افزایش صادرات استفاده کند. از سوی دیگر آمادگی برای تعدیل نظام پولی در انگلیس وجود نداشت و بانک انگلیس اختیار نداشت تا درصد سودها را تغییر دهد بلکه در این خصوص باید پیشنهاداتی را به دولت ارائه می کرد و سپس دولت در این باره تصمیم گیری می کرد که استفاده از این شیوه با توافقنامه ماستریخت در تناقض بود زیرا در این توافقنامه بر عدم دخالت دولت ها در تصمیم گیری های پولی تأکید شده بود. استفاده از یورو انگلیس را در برابر یک گزینه دشوار قرار داد زیرا این کشور از یک سو قصد نداشت به دلایل مذکور به اتحادیه ملحق شود و از سوی دیگر تحقق برخی از دستاوردها برای انگلیس دشوار می شد که در صورت وارد شدن به سیستم یورو می توانست از آنها بهره مند شود.
● مراحل استفاده از یورو
یورو دو مرحله را پشت سر گذاشته است:
۱) مرحله اول: از آغاز سال ۱۹۹۹ شروع شد و در این زمان منطقه یورو بزرگ ترین قدرت تجاری جهان به شمار می رفت این مرحله تا پایان سال ۲۰۰۱ ادامه یافت.
۲) مرحله دوم: از آغاز سال ۲۰۰۲ شروع شد و یورو به پول متداول تبدیل شد و تا روز آخر ماه ژوئن سال ۲۰۰۲ کم کم پول های ملی از چرخه های اقتصادی خارج شدند.
● عوامل قدرت یورو
منطقه یورو یکی از بزرگ ترین قدرت های تجاری در جهان به شمار می رود که هیچ دولت و یا مجموعه ای قدرت رقابت با آن را ندارد. اما یورو به یک شرط می تواند به نخستین ارز بین المللی تبدیل شود و آن این است که دولت های خارج از منطقه یورو نیز با استفاده از آن در معاملات شان موافقت کنند. بدون تردید در آینده به علت ثباتی که یورو نسبت به دلار از آن برخوردار است کشورها موافقت خویش را برای استفاده از یورو اعلام خواهند کرد. علت ثبات یورو به تدوین سیاست های پولی بازمی گردد. موازنه های تجاری دولت های اتحادیه اروپا سودی بالغ بر ۶۱ میلیارد دلار را به همراه دارند که این مسئله باعث تقویت جایگاه یورو می شود در حالی که موازنه های تجاری آمریکا از کسری مزمن رنج می برند که رقمی در حدود ۴۷۶ میلیارد دلار است.
برخی کارشناسان معتقدند وحدت سیاسی یکی از عوامل موفقیت ارزهای بین المللی است و دلار از یک قدرت مرکزی صادر می شود بنابراین در آمریکا به دلیل سیاست های پولی اختلافاتی رخ نمی دهد اما در مقابل یورو از یک قدرت پولی صادر می شود و وحدت سیاسی درباره آن وجود ندارد بنابراین وجود اختلافات میان دولت های اروپایی می تواند باعث جدایی دولت و یا دولت هایی از اتحادیه اقتصادی و پولی شود که در این حالت و در نهایت نظام پولی جهان از عدم استقرار در صورت تکیه بر یورو رنج خواهد برد.
● تأثیر سیاسی بر یورو
در واقع تجربه پولی اروپا در نوع خود بی نظیر است و در این تجربه بر عدم ادغام میان سیاست و قدرت پول مرکزی تأکید می شود. وحدت سیاسی علی رغم مزایای متعددی که دارد - از جمله پیروی از برنامه های اقتصادی واحد - تنها شرط موفقیت ارز واحد به شمار نمی رود. مرکزیت سیاست پولی آمریکا با مرکزیت سیاست پولی اروپا تفاوت چندانی ندارد زیرا در هر دو حالت بانک مرکزی مستقل از سیاست های دولت هاست. بانک مرکزی اروپا تنها دستگاهی است که بر سیاست های پولی در منطقه یورو نظارت دارد به طوری که به تنهایی میزان سود را اعلام می کند و بانک های مرکزی نمی توانند بدون موافقت بانک مرکزی اروپا از ذخایر رسمی استفاده کنند. بررسی مسئله ارزش دلار در مقابل ارزهای خارج از منطقه یورو از جمله مسائلی اند که شورای وزیران اروپا و بانک مرکزی اروپا درباره آنها نظر می دهد در حالی که وظیفه شورا فقط به ارائه رهنمودهای کلی محدود می شود که آن هم در شرایط کاملاً استثنایی و بحرانی است اما بانک مرکزی به طور روزانه عملیات های ارزی را ارزیابی می کند. در تمام زمینه های دیگر دستگاه های اروپایی از جمله شورای وزیران، پارلمان و دولت ها حق دخالت ندارند مگر این که با بانک مرکزی اروپا مشورت کنند. بانک مرکزی اروپا دارای استقلال تام درخصوص اختیارات پولی است و هیچ کدام از اعضا حق ندارند از دستورات طرف دیگری پیروی کنند و ماده ۱۰۷ توافقنامه ماستریخت دولت ها و حکومت ها را به التزام از این اصل وادار کرده و تمام مصوبه های بانک حتی در صورت مخالفت برخی دولت ها اجرا می شود.
● وظایف یورو به عنوان ارز بین المللی
هر ارز بین المللی که به طور گسترده در مبادلات مالی جهان به کار گرفته می شود باید سه وظیفه را انجام دهند:
۱) استفاده دولت ها از آن برای ذخایر رسمی
۲) انجام مبادلات تجاری خارجی
۳) استفاده از آن در محاسبات بین المللی.
براساس پیش بینی های انجام شده همچنان دلار در برابر یورو ارزش خویش را از دست خواهد داد زیرا برخی از کشورهای اروپایی که از دلار استفاده می کنند یورو را جایگزین خواهند کرد البته در خارج از منطقه یورو نیز استفاده از یورو به دلیل ثبات ارزش آن و اهمیت منطقه یورو در تجارت جهانی بیشتر خواهد شد. براساس گزارش اخیر سازمان تجارت جهانی صادرات منطقه یورو بالغ بر ۱۸۳۹ میلیارد دلار بود، که ۲۹ درصد صادرات جهانی را تشکیل می دهد و واردات این منطقه به ۱۷۷۸ میلیارد دلار رسیده که ۲۷ درصد واردات جهانی را به خود اختصاص می دهد. تجارت خارجی منطقه یورو ۲برابر تجارت خارجی آمریکا و چهار برابر تجارت خارجی ژاپن است. آلمان به تنهایی پس از آمریکا دومین کشور واردکننده و صادرکننده جهان به شمار می رود. استفاده از یورو تبادل تجاری میان کشورهای اروپایی را تسهیل بخشید و ارز واحد در میان این کشورها باعث شد تا تعویض ارز جهت انجام مبادلات میان این کشورها کاهش یابد. برای مثال در گذشته اگر یک جهانگرد قصد داشت که از ۱۵ کشور اروپایی دیدن کنند مجبور بود پس از وارد شدن به هر کدام از کشورها ارزش را تعویض کند که تقریباً نیمی از اموالش را از دست می داد. در نتیجه دستاوردهای یورو میانگین رشد و سرمایه گذاری در اتحادیه اقتصادی و پولی اروپا بیشتر شد و انتظار می رود فعالیت بازارهای اروپایی افزایش یابد و کاهش رقابتی قیمت ها در این کشورها کمتر شود. کاهش ارزش ارز کشورهایی همچون انگلیس، ایتالیا و اسپانیا در مقابل سایر ارزهای اروپایی در سال های ۱۹۹۲ الی ۱۹۹۵ بهترین مثال در این باره است که در نتیجه آن کالاهای این کشورها ارزان و صادرات آنها بیشتر شد اما در مقابل کالاهای سایر کشورها گران و تقاضا برای آنها کاهش یافت. به معنای دیگر این اقدام باعث وارد شدن خسارت به کشورهایی شد که با انگلیس، ایتالیا و اسپانیا معامله می کردند و صادرات فرانسه و آلمان کاهش یافت و درصد بیکاری در این کشورها بیشتر شد. اما یورو اجازه نمی دهد تا برخی از کشورها با وارد کردن خسارت به کشورهای دیگر دستاوردهایی را کسب کنند زیرا یورو ارز واحدی است که در تمام کشورهای وابسته به یورو در جریان است. بر این اساس از سال ۱۹۹۹ هر کشوری که از ضعف صادرات و افزایش بیکاری رنج می برد مجبور است برای رفع مشکل به سیاست های غیرارزی روی آورد.
● آثار استفاده از یورو بر کشورهای عربی
استفاده از یورو در تعهدات مالی اعراب از طریق کاهش سود سرمایه های اروپایی تأثیرگذار بود. در مقایسه با سال ۱۹۹۶ میزان سود سرمایه های کشورهای اروپایی کاهش یافت و کشورهایی که از اروپاییان وام گرفته بودند شرایط بهتری پیدا کردند بنابراین کشورهایی همچون الجزایر، مراکش و مصر به علت اهمیت بدهی های اروپایی با روی کار آمدن یورو بهره مند شدند اما بخش دیگری از کشورهای عربی که بدهی شان به دلار بوده بهره ای از یورو نبردند. در نتیجه دستاوردهای اقتصادی یورو میانگین رشد و سرمایه گذاری در اروپا بهبود یافت و انتظار می رود که فعالیت های بازارهای اقتصادی اروپا فعال تر شود که این امر مستلزم افزایش واردات از داخل اتحادیه اروپا و خارج از آن است. بنابراین تقاضا برای کالاهای غیراروپایی و از جمله عربی افزایش یافت و این امر دستگاه های تولیدکننده کشورهای عربی را مجبور کرد تا برای پاسخگویی به تقاضاهای جدید تلاش بیشتری کنند و بدون تردید آنها مجبورند تا اصلاحات اساسی و تلاش های بیشتری را انجام دهند. انتظار نمی رود که در کوتاه مدت میزان صادرات کشورهای عربی به طرز چشمگیری افزایش یابد اما این کشورها مجبور می شوند با هدف بهبود صادرات و کیفیت در عرصه های صنعتی و کشاورزی همکاری های بیشتری با هم داشته باشند. علاوه بر تأثیر یورو بر سیستم تولیدی کشورهای عربی بر بودجه های تجاری اروپا نیز تأثیرگذار خواهد بود. در صورت کاهش ارزش یورو اگر واردات کشورهای عربی از کشورهای غیراروپایی و صادرات آنها به کشورهای اروپایی باشد به ضرر این کشورها خواهد بود و برعکس این مسئله نیز صادق است.
● یورو و نفت
مصرف کنندگان محصولات نفتی در اروپا معمولاً مجبورند افزایش قیمت تولیدات نفتی را تحمل کنند اما برای مبارزه با این مسئله سه راه در مقابلشان وجود دارد:
▪ اول: افزایش قیمت یورو در مقابل دلار زیرا افزایش قیمت کالاهای فوق به علت افزایش ارزش دلار است اما این امر توسعه صادرات اروپاییان را با مشکل مواجه می کند، و از سوی دیگر تغییر قیمت یورو جزو اختیارات دولت ها نیست بلکه جزو اختیارات و وظایف بانک مرکزی اروپاست.
▪ راه حل دوم: کاهش مالیات های غیرمستقیم تحمیلی بر تولیدات نفتی است، که این امر جزو وظایف حکومت هاست و ارتباطی به بانک مرکزی اروپا ندارد اما اتخاذ این تصمیم به معنای کاهش درآمدهای بودجه عمومی است.
▪ راه حل سوم: این است که از کشورهای صادرکننده نفت درخواست کنند تا برای ارزشگذاری قیمت نفت از یورو استفاده کنند. در این راه حل اروپا از تمام جوانب منافع ارز واحد (یورو) بهره مند می شود و جوانب منفی آن شامل سایر کشورها می شود.

مترجم: اسد شکورپور‎
منبع: الجزیره

منبع : روزنامه ایران