نکات قابل توجه در ازدواج های خویشاوندی

امکان نقل و انتقال ژن های نهفته و بعضاً معیوب ( هر ژن نهفته لزوماً معیوب نیست و بعضی از ژن های نهفته نیز ناقل صفات خوب هستند ) ، در اغلب ازدواج هایی که در همه نقاط جهان صورت می پذیرد ( اعم از ازدواج های خویشاوندی و غیرخویشاوندی ) هم وجود دارد و فقط فراوانی آن در ازدواج های خویشاوندی تا حدی بیشتر است . یعنی احتمال انتقال ژن های نهفته در ازدواج های غیرخویشاوندی هم وجود دارد . به زبان ساده تر ، ازدواج با انسان های هم نژاد ، همشهریان و هم ولایتی ها ، زمینه و احتمال انتقال ژن های نهفته را به همراه دارد و بدیهی است که در ازدواج با خویشاوندان این احتمال اندکی فزونی می یابد . به عکس هر قدر قرابت و خویشاوندی روستایی ، شهری ، ملی ، منطقه ای و نژادی کمتر باشد ، نه تنها احتمال آسیب پذیری نوزادان کمتر می شود ، بلکه قوت ، سلامت و بهره هوشی آنان نیز بیشتر می شود .
باید توجه داشت که تحقیقات انجام شده درباره ازدواج های فامیلی و وضعیت سلامت فرزندان حاصل از آن عمدتآً در مناطقی صورت می پذیرد که علاوه بر احتمال ژنتیکی ، عوامل آسیب گذار دیگری نظیر فقر فرهنگی ، فقر اقتصادی ، محرومیت های محیطی ، سوء تغذیه ، عدم امکانات مطلوب بهداشتی و پزشکی نیز نقش تعیین کننده ای داشته اند . به عنوان مثال در حال حاضر در جوامعی مشابه جامعه ما عموماً در سطح روستاها و مناطق محروم و در میان خانواده های پرجمعیت با تبار اقتصادی و اجتماعی متوسط و پایین تر ، ازدواج های خویشاوندی بیشتر صورت می گیرد . بدیهی است که با ارائه خدمات مشاوره ای به این قبیل خانواده ها یقیناً درصد معلولیت فرزندان به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت . به سخن دیگر ،‌ همه داوطلبان ازدواج ، بالاخص داوطلبان خویشاوند ، به مشاوره ژنتیکی قبل از ازدواج نیاز دارند .در شهر تهران حدود ده تا دوازده درصد ازدواج ها بر پایه روابط خویشاوندی انجام می شود . در آمریکا یک هزارم ازدواج ها بین عموزاده ها و خاله زاده ها صورت می گیرد و در ژاپن هر یک هزار ازدواج ، چهار ازدواج در بستر روابط خویشاوندی به وقوع می پیوندد .
به طور کلی ازدواج های خویشاوندی در جوامع اسلامی ، بخصوص در مناطق روستایی از بیشترین فراوانی برخوردار است .
مطالعات جدید نشان می دهد که سقط های ناخواسته جنین در ازدواج های خویشاوندی کمتر از ازدواج های غیرخویشاوندی است و یکی از دلایل احتمالی این امر مشابهت بیشتر فیزیولوژیکی و شیمیایی سلول های بدن زوجین است .نتایج به دست آمده از مطالعات مقایسه ای مربوط به هوش بهر فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی با هوش بهر فرزندان حاصل از ازدواج های غیرخویشاوندی ، حاکی از ان است که در اغلب موارد میزان هوش فرزندان والدین خویشاوند برابر است با میانگین هوش پدر و مادر و این میزان بندرت کمتر یا بیشتر از معدل هوشی والدین می باشد و بهره هوشی فرزندان والدین غیرخویشاوند ، عمدتآً اندکی بالاتر از میانگین هوشی پدر و مادر است و هر قدر خاستگاه والدین غیرخویشاوند دورتر و کاملاً متفاوت باشد ، میزان هوش بهر فرزندشان بیشتر می شود .
بدیهی است زمانی که دخترعموی باهوش با پسرعمومی تیزهوش ازدواج کند و مشکل انتقال ژن های نهفته معیوب را نیز ندارند ، انتظار می رود که فرزندانی سالم و تیزهوش داشته باشند و عمومآً نیز همین طور است و بعضاً صاحب فرزندانی نابغه می شوند .
هوشمندی و تیزهوشی فرزندان دانشمندان شهیری چون آلبرت انیشتین و چارلز داروین که با دخترعموهای خود ازدواج کردند نیز در همین ارتباط قابل توجیه است . البته بالاتر بودن بهره هوشی فرزندان از میانگین هوشی والدین نیز محتلم اسمت .گاه نیز دیده شده است والدین خویشاوندی که از نظر هوشی در وضعیت فوق العاده ای بوده اند در گردونه همان احتمالات آماری و قوانی مندلی صاحب فرزند معلول شده اند . به طور کلی همان گونه که پیشتر نیز اشاره شد ، در مطالعه و بررسی نقش عامل ژنتیکی در ازدواج های خویشاوندی باید به سایر عوامل اثرگذار و آسیب زا ، همچون شرایط جسمی و روانی زوجین ، مصرف احتمالی مواد مخدر ، مشروبات الکلی و دخانیات به وسیله ایشان ، وضعیت مادر در دوران بارداری ، نحوه تغذیه و ابتلای مادر به بیماریهای عفونی احتمالی در هنگام بارداری نیز توجه داشت . در هر حال انجام برخی آزمایش های ژنتیکی می تواند نقش احتمال وجود ژن های نهفته در والدین را تا حدودی مشخص کند بدیهی است که این مسأله باید قبل از ازدواج و با انجام مشاوره های تخصصی انجام پذیرد .
حقیقت این است که فراوانی طلاق در ازدواج های خویشاوندی در بررسی آمار کلی طلاق در سطح کشور بسیار اندک است . به سخن دگیر زوج های خویشاوند به لحاظ حضور در دایره حمایتی قابل توجه ، از کانون پر استحکام خانواده بیشتر بهره مند هستند .چرا که پدر بزرگ ها و مادربزرگ ها عموها ، خاله ها ، دایی ها و عمه ها می توانند در مقام مشاوران مطلوب ، دلسوز و حمایتگر ( به دور از دخالت های ناروا )‌ بیشترین نقش را در استحکام و گرمی خانواده زوج جوان داشته باشد و نکته آخر اینکه : شایسته است در ازدواج جوانان ، بزرگترها و اهل نظر از مداخله ناصواب بپرهیزند و همواره تلاش کنند که دختر و پسر آماده و داوطلب ازدواج با شناخت هر چه بیشتر و تمایل قلبی و رضایت خاطر حق انتخاب داشته باشند . این موضوع در مورد ازدواج های خویشاوندی از اهمیت بیشتری برخوردار است . لذا انتظار یم رود به رغم آشنایی خوبی که خانواده ها با هم دارند و عموزاده ها و خاله زاده ها همدیگر را در حریم خانواده بخوبی می شناسند ، ازدواج با این خویشاوندان صرفاً با برنامه ریزی قبلی و اصرار بزرگترهای خانواده انجام نپذیرد . متأسفانه مشکلات ناشی از ازدواج های خویشاوندی با برنامه ریزی قبلی و احیاناً تحمیلی و تقریباً خارج از اراده و میل واقعی و رضایت قلبی پسر یا دختر یا هر دو ، کاملاً چشمگیر باشد . کم رغبتی زوجین نسبت به یکدیگر ممکن است در وضعیت جسمانی و ذهنی فرزندان حاصل ، تأثیری مطلوب داشته باشد .
در شرایطی که عموزاده ها از دوران طفولیت در خانواده بزرگ پدری ( پدربزرگ ) با هم زندگی کرده و دوران نوجوانی نیز احساس خواهر و برادری نسبت به هم بر فکر و ذهن و روان ایشان سایه افکنده است و هیچ گونه نگرش امکان زوجیت و زندگی زناشویی میان ایشان وجود ندارد ، شایسته نیست بر پیوند ازدواج آنها اصرار داشته باشیم ، مگر آنکه پیش تر زمینه رویش چنین احساسی در ایشان فراهم شود . به بیان دیگر نقش شناخت هر چه بیشتر داوطلبان ازدواج نسبت به یکدیگر و احراز معیارهای کفویت فکری و روانی تمایل قلبی نسبت به پیوند ازدواج ، بیش از صرف روابط خویشاوندی در ازدواج موفق و آرامش و سعادتمندی زوجین تعیین کننده و مؤثر است . از این رو درکنار شناخت نسبتاً خوب از عموزاده ها ، خاله زاده ها و عمه زاده ها و دایی زاده ها به هنگام ازدواج ، باید به سایر شرایط کفویت و شایستگی های همسری و قابلیت های پدری و مادری توجه کرد و به دور از تعصبات خویشاوندی آنها را مورد ارزیابی مجدد قرار داد تا در صورت برخورداری از احساس واقعی نسبت به فرد مورد نظر درمقام همسری ، یا اطمینان از عدم انتقال ژن های نهفته و معیوب در نتیجه انجام چنین وصلتی ( با بهره مندی از مشاوره های ژنتیکی ) و با توکل به خداوند منان ، اقدامات بایسته در ازدواج های خویشاوندی انجام گیرد .

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت