چادرها جور هتل‌ها را می‌کشند

نویسنده‌ای، به گمانم رابرت لوئیس استیونسون، گفته است «امیدوارانه سفرکردن از رسیدن به مقصد بهتر است».
البته می‌دانیم که او بسیار پیش از عصر تبدیل شدن سفر به «صنعت» سیاحت و گردشگری، پیدایی بزرگراه‌های عریض، هتل‌های ۵ ستاره، ویلا‌های لوکس و دائر شدن صد‌ها مهمانسرا و محل آسایش و اقامت مسافران که این روز‌ها در نقاط پر جاذبه توریستی کشور فراهم شده، می‌زیسته است.
اما در این روزگار هم تنها با امید و یا به قول او امیدوارانه سفر کردن شاید بهتر از رسیدن باشد چون احتمال دارد به محض رسیدن به مقصد امید مسافر به یأس و نومیدی بدل گردد.
این تجربه‌ای است که بسیاری در ماه‌های تابستان در شمال ایران دارند. در نوروز امسال هم میلیون‌ها مسافر به یمن مساعدت هوا و گشاده‌دستی مسوولان جیره‌بندی بنزین که برای مسافران نوروزی سهمیه ویژه‌ای در نظر گرفته بودند تجربه‌ای مشابه داشتند.
آنها عمدتاً و مطابق معمول بدون پیش‌بینی جا و مکان اقامت و تنها به اتکای همان «امید» چونان سیلی خروشان به سوی شهر‌های زیارتی و سیاحتی کشور روان شدند.صرف نظر از اینکه جریان این سیل خروشان در موارد متعددی سفر در جاده‌های کشور را به تجربه‌ای تلخ و ناگوار بدل کرد، کسانی هم که پس از جان به در بردن از آن سیل و رهایی از راه‌بندان‌های طولانی و طاقت فرسا در جاده‌های اشباع شده از وسائل نقلیه، وقتی خسته و کوفته و با اعصاب در هم شکسته به مقصد رسیدند، از یافتن محل اقامت مناسب که هیچ، حتی از دست و پا کردن سرپناهی برای بیتوته‌کردن خانواده‌شان نیز ناتوان ماندند و «امید»‌شان به یأس و حرمان بدل شد.
به عنوان نمونه، به قرار گزارش مقامات سیاحت و گردشگری استان فارس، نوروز امسال از آن میلیون‌ها مسافر نوروزی ۴ میلیون آن فقط نصیب این استان شده بود که بعد از پر شدن ظرفیت اماکن عمومی، خانه‌های مردم، در مدارس و برخی ساختمان‌های خالی دولتی اسکان داده شدند.اما در این گزارش نیامده بود که مشکلات و مسائل اسکان این چهار میلیون جمعیت در آن شهر چه مقدار اشک از چشمان آن مقامات و مسوولان جاری ساخته بوده است.
این در حالی است که در سال‌های اخیر به بازار آمدن یک نوع چادر کوچک سفری که می‌تواند یک خانواده ۴ نفری را ولو «ساردین‌وار» در خود جای دهد، مشکل بسیاری از گردشگران را از بابت گرانی هتل و ویلا و یا کمبود محل اقامت حل کرده و از بار مسوولیت مسوولان مربوطه هم به وجه چشمگیری کاسته است اما از آن سو این چادر‌ها، بنا بر مثل معروف عامیانه، آنهایی را هم که از «بی‌چادری» خانه می‌ماندند راهی سفر‌های بی‌طرح و برنامه کرده است.
در نتیجه، این روز‌ها، به‌ویژه در روز‌های آخر هفته و ایام تعطیل، پارک‌ها، میدان‌ها، معابر و پیاده‌روی شهر‌های توریستی چنان به اشغال این چادر‌ها در می‌آید که حتی یک سانتی متر فاصله میانشان نمی‌ماند که کسی ازآن عبور کند و دیدن آنها مناظر ناگوار سال‌های جنگ و پناه‌بردن مردم به جنگل‌های اطراف شهر‌ها را به یاد می‌آورد.
البته چنان که از ردیف «پیاده‌رو خواب»‌های نوروزی که زیر آسمان پر ستاره را بر هتل‌های کم ستاره ترجیح داده بودند، بر می‌آمد، امسال بی‌چادر‌ها هم از قافله عقب نمانده و بی‌واهمه از باد و باران نابهنگام شبانه، به ویژه در شهر‌های شمالی، اهل بیت را در پهنای پیاده‌رو‌ها دراز به دراز خوابانده بودند.
سبب آن است که سنت سفر و «گردشگری» در ایران پدیده‌ای جدید است. خیلی جدید. در واقع از پیدایی آن ۳۰، ۴۰ سالی بیش نمی‌گذرد. تا پیش از آن سفر عمدتاً به قصد زیارت یا انجام کار و ندرتاً به منظور سیر و سیاحت، یا به تعبیر امروز به هدف «گذران اوقات فراغت» صورت می‌گرفت.
شاخص‌ترین نمونه سفر و سیاحت در تاریخ ما سیاحتنامه ناصر خسرو است که طی سفر او از بلخ تا مکه و مصر نوشته شده است. سنت سفر، به ترتیبی که در سال‌های اخیر در ایران رونق گرفته با ظهور پدیده‌ای به نام «پیکان» وارد زندگی مردم شد که در اواسط دهه ٤٠ خورشیدی پا به عرصه وجود نهاد و طولی نکشید که این وسیله نقلیه نسبتاً ارزانقیمت به یکی از «اعضای» اصلی خانواده‌های ایرانی بدل گشت و آنها را با قدرت تحرک نو یافته‌شان راهی گشت‌وگذار و دیدار از مناطق دور و نزدیک کشور کرد.
طبعاً برای پذیرش و اسکان این مهمانان جدید و ناخوانده در شهر‌ها و مناطق پر جاذبه کشور هیچ گونه مقدماتی فراهم نشده بود.
بعد از ظهور این پدیده بود که ضرورت ایجاد تأسیساتی به منظور تسهیل سفر و حرکت مردم در سطح کشور احساس گردید و با احداث جاده‌های مناسب و ایجاد مراکز کوچک غذاخوری و اقامت در راه‌ها و مهمانسراهای وسیع و ارزانقیمت در شهر‌های بزرگ کشور، در قالب تشکیلاتی به نام «سازمان جلب سیاحان» تا حدی به این ضرورت پاسخ داده شد.این تأسیسات که بعد از انقلاب مدتی کاربردهای دیگری پیدا کرده بودند- جز رستوران‌های بین راهی- بار دیگر در حال احیا شدن هستند و کم و بیش اولین هجوم امواج جمعیت مسافران را تحمل می‌کنند.
اما با افزایش جمعیت کشور و اشتیاق مردم به سیر و سفر و روند رو به تزاید تولید پژو و پراید و بازار سیری‌ناپذیر آن، به نظر نمی‌رسد تا سال‌های قابل پیش‌بینی بزرگراه‌های ما از این بزرگ‌تر شوند و شهر‌های توریستی ما توان تحمل این سیل خروشان و این جمعیت سرگردان را داشته باشند.

غلامعلی لطیفی

منبع : روزنامه تهران امروز