فیبر نوری در ارتباطات کشور چه نقشی دارد

برقراری ارتباطات با کشورهای همسایه به عنوان یکی از طرح ‏های جامع سازمان ارتباطات زیرساخت، مطرح است.
کشور ما در حال حاضر از طریق فیبر نوری با کشورهایی چون ترکیه، امارات و ترکمنستان ارتباط دارد و فیبرنوری کشور پاکستان نیز در آستانه افتتاح قرار گرفته است و طبق طرح جامع ارتباط با بین الملل تا پایان برنامه چهارم توسعه به کلیه کشورهای همسایه هم چون عراق، آذربایجان، افغانستان و نخجوان از طریق فیبر نوری متصل خواهد شد.
● تاریخچه
استفاده از نور به عنوان وسیله ای برای ارتباط ، پدیده جدیدی نیست؛ بشراولیه از نور برای ارسال پیام استفاده می کرد و با فرستادن علائم به صورت دود که خود نوعی ارتباط نوری بود مقاصد خاصی رابه دیگران ابراز می کرد.
تا مدتها دود تنها وسیله ارتباطی میان افراد قبایل دور از هم به شمار می رفت، اما بشر پس از مدتی دریافت که از نور می توان برای فرستادن پیام و رمز از طریق فانوسهای دریائی نیز بهره بگیرد. تجربیات اولیه و ا بتدیی بشر در قرودن بعد به صورت پیشرفته تری بکار گرفته شد.
برای برقراری ارتباط و انتقال پیام وجود فرستنده و گیرنده و محیط انتشار ضروری است. در سیستمهای مخابراتی کابل به عنوان یکی از محیطهای انتشار و انتقال اطلاعات از فرستنده به گیرنده به کار می رود.
بشر از مدت ها پیش فکر استفاده از کابلهای دیگر به جای کابل فلزی را در سر می پروراند و برای جایگزینی سیستم کم هزینه اما دارای کیفیت بهتر و کاربرد بیشتر "شیشه و نور" را برای ارسال اطلاعات ، راه حل منطقی و مناسبی یافت و در نهایت الیاف نوری را مناسب تر از کابل های فلزی تشخیص داد.
اولین کسانی که در قرون اخیر به فکر استفاده از نور افتادند، انتشار نور را در جو زمین تجربه کردند. اما وجود موانع مختلف نظیر گردوخاک، دود، برف ، باران ، مه و ... انتشار اطلاعات نوری در جو را با مشکل مواجه ساخت.
بعدها استفاده از لوله و کانال برای هدایت نور مطرح شد؛ نور در داخل این کانال ها به وسیه آینه ها و عدسی ها هدایت می شد ، اما از آنجا که تنظیم این آینه ها و عدسی ها کار بسیار مشکلی بود این کارها هم غیر عملی تشخیص داده شد و مطرود ماند.
کاکو و کوکهام انگلیسی برای اولین بار استفاده از شیشه را به عنوان محیط انتشار مطرح کردند؛ آنان مبنای کار خود را بر آن گذاشتند که به سرعتی حدود ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه و بیشتر بر روی محیط های انتشار شیشه دست یابند. این سرعت انتقال با تضعیف زیاد انرژی همراه بود.
این دو محقق انگلیسی ، کاهش انرژی را تا آنجا می پذیرفتند که کمتر از ۲۰ سی بل نباشد. اگر چه آنان در رسیدن به هدف خود ناکام ماندند، اما شرکت آمریکائی ( کورنینگ گلس ) به این هدف دست یافت. در اوایل سال ۱۹۶۰ میلادی با اختراع اشعه لیزر ارتباطات فیبرنوری ممکن شد؛ به نحوی که طرح یک منبع نوری تعدیل شده که بتواند اطلاعات را انتقال دهد ارائه شد. در سال ۱۹۶۶ میلادی، دانشمندان در این نظریه که نور در الیاف شیشه ای هدایت می شود، پیشرفت کردند که حاصل آن از کابل های معمولی بسیار سودمندتر بود؛ چرا که فیبرنوری بسیار سبکتر و ارزانتر از کابل مسی است و در عین حال ظرفیت انتقالی تا چندین هزار برابر کابل مسی دارد.
توسعه فناوری فیبرنوری از سال ۱۹۸۰ میلادی به بعد باعث شد که همواره مخابرات نوری به عنوان یک انتخاب مناسب مطرح باشد. تا سال ۱۹۸۵ میلادی در دنیا نزدیک به ۲ میلیون کیلومتر کابل نوری نصب شده و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
● فیبر نوری در ایران
اولین فیبرنوری بین شهری به طول ۵۴ کیلومتر بین تهران و کرج در سال ۱۳۶۸ اجرا شد و در ادامه آن طرح فیبرنوری چهار مسیر با طول ۵۱۶ کیلومتر در مسیرهای تهران - ساوه ، تهران - گرمسار- تهران - قزوین و ارتباط بین ساختمان میدان امام خمینی و مجتمع مخابراتی انقلاب اسلامی به اجرا گذاشته شد.
بخشی از شبکه اصلی فیبرنوری بالغ بر ۲ هزار کیلومتر مربوط به پروژه فیبرنوری بین المللی TAE است که با نصب و راه اندازی این پروژه ، آسیا و اروپا از طیق کابل نوری به یکدیگر متصل شده اند و ایران در این مسیر یکی از مهمترین مراکز ترانزیت مخابراتی است.
دراینجا می توان به نصب و راه اندازی پروژه فیبرنوری TAE داخل کشور از باجگیران تا مرز بزرگان و نصب و راه اندازی پروژه رادیوئی TAE و سیستم پشتیبان فیبرنوری در ترکمنستان اشاره کرد.
فناوری مورد استفاده برای سیستم های انتقال SDH است که ظرفیت آن برای تجهیزات رادیوئی ۱۵۵ مگابیت در ثانیه و برای تجهیزات فیبرنوری ۶۲۲/۲ مگابیت در ثانیه است.
شرکت کابلسازی شهید قندی از سال ۱۳۶۸ در راستای خودکفائی صنعتی تولید کابل فیبرنوری را با ظرفیت ۴۰ هزار کیلومتر در سال آغاز کرد.
● مهمترین پروژه های فیبرنوری ایران
مهمترین پروژه های فیبرنوری در کشور اعم از ارتباطات بین الملل و داخل کشور در ادامه آمده است:
۱) پروژه TAE یک شبکه مخابراتی فیبرنوری میان کشورهای اروپائی و آسیائی است که طراحی و اجرا شده است و از شانگهای چین شروع و در فرانکفورت آلمان خاتمه می یابد.
این پروژه علاوه بر تامین ارتباط مخابرات داخل کشورهای عضو ، ارتباط بین المللی کشورهای عضو را نیز برقرار می کند. مسیر اصلی که پروژه در ایران طی کرده است ۲هزار و ۱۳۰ کیلومتر است که ورودی آن از مرز بازرگان در آذربایجان غربی و خروجی آن باجگیران در استان خراسان قرار گرفته است و از شهرهای تبریز ، زنجان ،قزوین ، تهران ،سمنان ، شاهرود ، سبزوار و قوچان نیز می گذرد.
۲) پروژه جاسک – فجیره در سال ۱۳۷۰ به طول ۱۶۰ کیلومتر فیبرنوری بین جاسک و فجیره در کشور امارات مورد بهره برداری قرار گرفت و باعث سهولت در امر ارتباطات بین المللی بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس شد.
۳) پروژه فیبرنوری برنامه پنج ساله اول ، دوم و سوم
شبکه فیبرنوری به عنوان زیرساخت اصلی شبکه انتقال کشور در نظر گرفته شد و به دنبال آن، برنامه پروژه های فیبرنوری در قالب خطوط اصلی ، بین الملل ، خطوط فرعی و بین مراکز تنظیم شد؛ به طوریکه طی سالهای برنامه پنج ساله اول حدود ۱۵۷۷ کیلومتر فیبرنوری ( خطو اصلی ، خطوط بین الملل و بین مراکز شهری) و دربرنامه پنج ساله دوم حدود ۷هزار و۳۵۱ کیلومتر (خطوط اصلی و بین مراکز شهری) نصب و راه اندازی شده است. همچنین در برنامه پنج ساله سوم(۸۳-۷۹ ) نصب و راه اندازی ۱۷۱۳۲ کیلومتر فیبرنوری پیش بینی شده بود که تا پایان برنامه سوم بیش از ۱۶کیلومتر آن آماده بهره برداری شد.
● سوتیترها
▪ پروژه های فیبرنوری بین شهری برنامه اول
اولین پروژه فیبرنوری با اجرای ۷۰۰ کیلومتر کابل بین چندین مسیر با هزینه ای معادل ۴۰ میلیارد ریال اجرا گردید.سال اجرای پروژه ۱۳۶۹تا۱۳۷۳
▪ پروژه های فیبرنوری بین شهری برنامه دوم
این پروژه با اجرای ۱۱۵۰۰ کیلومتر بین شهرهای کشور با هزینه ای معادل ۶۵۶ میلیارد ریال اجرا گردید. سال اجرای پروژه ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۸
▪ پروژه های فیبرنوری بین شهری برنامه سوم
این پروژه با اجرای ۱۷۸۵۰ کیلومتر بین شهرهای کشور با هزینه ای معادل ۱۰۳۵ میلیارد ریال اجرا گردید.سال اجرای پروژه ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳
▪ تجهیزات سیستمهای انتقال بین شهری برنامه اول
این تجهیزات از نوع سیستمهای دیجیتال غیرهمزمان با هزینه ای معادل ۳۳ میلیون دلار برای سالهای ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳ اجرا گردید.
▪ تجهیزات سیستمهای انتقال بین شهری برنامه دوم
این تجهیزات از نوع سیستمهای انتقال همزمان با هزینه ا ی معادل ۷۲ میلیون دلار برای سالهای ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ اجرا گردید.
▪ تجهیزات سیستمهای انتقال بین شهری برنامه سوم
این تجهیزات از نوع سیستمهای دیجیتال همزمان با هزینه ای معادل ۵۴ میلیون دلار برای سالهای ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ اجرا گردید.
▪ اهداف و ویژگیهای پروژه
- بکارگیری یک مدیریت شبکه متمرکز برای کل پروژه بمنظور امکان تسهیلات لازم در امر نگهدار شبکه
- استفاده از یک منبع در تهران و ۹ سیستم در مراکز و مرکز زاهدان بمنظور همزمان نمودن کل شبکه در پروژه مذکور
- امکان افزایش تعداد طول موج بکار گرفته شده تا سطح ۳۲ کانال در مسیرهائی که از کابل استفاده گردیده و همچنین ۱۶ کانال در مسیرهای افزایش تا سطح کابلی در صورت خرید ترانسپوندرهای مورد نیاز
● ایران قطب ارتباط منطقه
۱) موقعیت استراتژیک و جغرافیائی کشور ( ۱۵ کشور همسایه ) و ایجاد شبکه بین شهری با ظرفیت مناسب و پوشش کامل و فناوری جدید
۲) عدم دسترسی بعضی از کشورهای همسایه به دریای آزاد
۳) ایجاد دو نقطه اتصال مستقیم به کابلهای دریائی بین الملل
۴) ایجاد ارتباط مستقیم با کشور امارات و کویت از طریق کابل دریائی
۵) ایجاد ارتباط کابل فیبرنوری موجود با اکثر کشورهای همسایه ( ترکمنستان ، ترکیه ، ارمنستان ، آذربایجان ، افغانستان ، امارات )
● تبدیل جمهوری اسلامی به مرکز ترانزیت منطقه
ایجاد دو نقطه اتصال بندرعباس و چابهار با استفاده از پروژه بین المللی TAE
در حال حاضر ارتباط با کشورهای ترکیه ، آذربایجان ، ارمنستان ، ترکمنستان از طریق کابل فیبرنوری زمینی و با کشور امارات از طریق کابل فیبرنوری دریائی برقرار است
کابل کشی فیبرنوری دریائی ایران - کویت در دست انجام است
کابل کشی فیبرنوری زمینی ایران - افغانستان در دست انجام است
کابل کشی فیبرنوری ایران - پاکستان در سمت ایران انجام شده و سمت پاکستان در دست برگزاری مناقصه است

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات