وقتی روده‌ها از کوره در می‌روند!

سندرم روده تحریک‌پذیر، یک اختلال شایع، مزمن و راجعه عملکردی روده‌هاست که با علایمی شامل درد شکم، سوءهاضمه و حرکات غیرعادی روده‌ها که باعث اسهال، یبوست یا دوره‌های متناوب اسهال و یبوست می‌شوند، تشخیص داده می‌شود. با وجود پیشرفت‌های فراوان در تکنیک‌های تشخیص و درمان بیماری‌ها، هنوز هم پزشکان و بیماران از درمان سندرم روده تحریک‌پذیر ناتوان هستند. هدف از درمان سندرم روده تحریک‌پذیر، برطرف‌کردن علایم اصلی گوارش است. در اولویت اول غلبه بر علایمی نظیر درد شکم، سوءهاضمه، اسهال یا یبوست مطرح است و سعی بر آن است که فاکتورهای تشدید‌کننده علایم، تحت کنترل قرار‌گیرند. استراتژی‌های مدیریت این سندرم شامل پیشگیری از بروز علایم با استفاده از عوامل غیر دارویی، درمان مستقیم علایم با تجویز دارو و بهره‌گیری از فلور طبیعی روده است.
● پیشگیری با کمک عوامل غیردارویی
رفتار – شناخت درمانی، روان‌درمانی و هیپنوتراپی ممکن است در برخی از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر موثر باشند. روا‌ن‌درمانی به خصوص در بیمارانی که به درمان مستقیم علایم با دارو پاسخ نداده‌اند، توصیه می‌شود. استفاده از تکنیک‌های کاهش اضطراب و آرامش، هرچند که در افراد مختلف نتایج متفاوتی داشته‌است ولی در نهایت در اغلب بیماران، کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. پرهیزهای غذایی در گرو‌هی از بیماران موثر شناخته شده‌اند. محدودسازی مصرف لاکتوز به جز در افراد مبتلا به کمبود آنزیم لاکتاز، چندان در بهبود علایم موثر نبوده‌اند. کاهش مصرف شیرین‌کننده‌ها و هضم‌دهنده‌های مصنوعی، فروکتوز و نوشابه‌های قنددار (یا سایر نوشیدنی‌ها یا غذاهای تولیدکننده گاز)می‌تواند در کاهش اسهال، نفخ و احساس سنگینی بیماران موثر باشد.
● درمان مستقیم علایم
برای درمان مستقیم علایم سندرم روده تحریک‌پذیر، به طرح علایمی می‌پردازیم که بیشترین شکایات بیماران را شامل می‌شوند. این علایم به طور معمول
▪ درد شکم
▪ اسهال
▪ یبوست
درمان مستقیم علایم در دو گروه دسته‌بندی می‌شوند:
۱) درمان‌های دارویی سنتی که هدف از آنها بهبود علایم خاصی است
۲) داروهایی که روی عوامل اجتماعی ایجادکننده بیماری تاثیر می‌گذارند
هرچند که بیشتر، درمان‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند در بهبود علایم خاصی موثر باشند، اما داروهای جدید که بر میزان سروتونین تاثیر می‌گذارند، به مراتب اثربخش‌تر هستند. بسیاری از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر از داروهایشان رضایت چندانی ندارند، زیرا در کنترل علایم، موفقیت چندانی نداشته‌اند یا عوارض جانبی داروها برای آنان قابل تحمل نیست. به علاوه، در بیشتر موارد با قطع دارو، مجددا علایم عود می‌کنند.
● علایم اصلی، درمان‌های موثر
۱) درد شکم:
داروهای ضد اسپاسم نظیر دی‌سیکلومین و هیوسیامین به طور گسترده‌ای برای درمان درد شکم و احساس سنگینی ناشی از سندرم روده تحریک‌پذیر کاربرد دارند. این گروه داروها فعالیت عضلات روده‌ها را کاهش می‌دهند و درد ناشی از اسپاسم عضلات صاف روده را برطرف می‌کنند. هرچند نتایج حاصل از مطالعات بالینی نشان داده‌‌اند که داروهای ضد اسپاسم در برطرف‌کردن درد شکم در این بیماران برتری چندی بر دارونما ندارند، اما اگر بیمارتان از مصرف داروهای ضد اسپاسم رضایت دارد، لزومی ندارد که داروی او را قطع کنید. داروهای ضد افسردگی برای درمان این بیماران که علایم اصلی آنها درد شکم و سوءهاضمه است و علایم آنها با استرس تشدید می‌شود، کاربرد دارند. داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین، بر حرکات لوله گوارشی موثرند اما تحریک‌پذیری احشاء را کاهش نمی‌دهند.
۲)اسهال:
داروهای ضد اسهال برای کاهش ترانزیت روده در این بیماران کاربرد دارند. داروهای ضد اسهال باید در حدود نیم ساعت قبل از صرف غذا مصرف شوند. آلوسترون، آنتاگونیست گیرنده ۵HT۳ است و ترانزیت روده کوچک را کاهش داده، از حساسیت احشایی می‌کاهد. آلوسترون اخیرا در آمریکا برای درمان زنانی که مبتلا به اشکال شدید سندرم روده تحریک‌پذیر هستند و به سایر درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند، به کار می‌رود هرچند مصرف آن به‌دلیل احتمال بروز عوارضی نظیر کولیت‌ایسکمیک و یبوست شدید، محدود شده است.
۳) یبوست:
مکمل‌های محلول (پسیلیوم) و غیرمحلول (متیل سلولز و پلی‌کربوفیل)، به مدفوع حجم می‌دهند و اغلب در این بیماران برای افزایش دفعات دفع و تسهیل عبور مدفوع، تجویز می‌شوند. تگاسرود که یک آگونیست انتخابی گیرنده ۵HT۴ است، ترانزیت روده را تسهیل می‌بخشد و از حساسیت احشایی می‌کاهد، اما FDA اعلام کرده‌است مصرف آن ممکن است به بروز حوادث ایسکمیک قلبی – عروقی بینجامد.
بهره‌گیری از فلور طبیعی روده
اخیرا گزارشات متعددی در مورد اثربخشی تجویز پروبیوتیک‌ها (زیست‌یار) و آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر به دست آمده است. بیشتر پروبیوتیک‌ها شامل گونه‌های تولیدکننده اسید لاکتیک هستند. پروبیوتیک‌ها را می‌توان به مواد غذایی حاوی شیر اضافه کرد یا آن را به شکل کپسول، قرص یا پودر تجویز کرد.

هپاتیت یعنی التهاب كبد كه در میان مردم به یرقان مشهور است. مهم ترین عوامل ایجاد كننده این بیماری ویروس ها هستند. البته علت های دیگری هم چون داروها، بیماری های ارثی و مصرف الكل می تواند سبب هپاتیت شود. از مهم ترین ویروس هایی كه موجب هپاتیت می شوند می توان ویروس های هپاتیت نوع D،C،B،A و ... را نام برد. بیماری هپاتیت را به دو نوع هپاتیت A و هپاتیت B تقسیم و از یكدیگر تفكیك می كنند.
هپاتیت A
این بیماری، یرقان همه گیر نیز نامیده می شود. بیماری واگیرداری است كه به وسیله ویروس هپاتیت A ایجاد می شود. بیماران منبع اصلی انتشار عفونت هستند و بیماری از طریق آب و مواد غذایی آلوده، دست و لوازم آلوده بیمار (ظروف) قابل انتقال است. ویروس به مدت یك تا دو هفته پیش از آغاز بیماری و تا چهار هفته پس از آن از طریق مدفوع دفع می شود كه خطر انتقال به دیگران وجود دارد. هپاتیت A بندرت از طریق خون و فرآورده های خونی منتقل می شود.
پیشگیری
- رعایت بهداشت فردی شامل شستن دست ها قبل و بعد از غذا خوردن.
- ضد عفونی كردن میوه ها و سبزیجات قبل از مصرف.
- ضد عفونی كردن وسایل بیمار.
- دفع بهداشتی فاضلاب جهت جلوگیری از آلودگی آب، میوه ها، سبزیجات و خوراكی ها.
هپاتیت B
هپاتیت B ، هپاتیت سرم نیز نامیده می شود. یك عفونت حاد عمومی است كه بیشترین آسیب آن به كبد وارد می شود. نزدیك به۵ تا۱۵ درصد بیماران، مبتلا به بیماری مزمن كبد می شوند و كمتر از۱۰ درصد بالغین آلوده، حامل بیماری هستند. بیماری در مناطقی كه افراد دچار فقر اقتصادی، اجتماعی می باشند شیوع بیشتری دارد. گروه هایی كه بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستند پزشكان، جراحان، پرستاران، كاركنان بخش دیالیز و آزمایشگاه، معتادان تزریقی و همجنس بازان می باشند. سایر افراد در صورت عدم رعایت بهداشت فردی نیز در معرض خطر هستند. در مجموع هپاتیت B خطرناك تر از هپاتیت A است.
عامل بیماری
ویروس هپاتیت B ، عامل بیماری و انسان تنها میزبان طبیعی این ویروس است. ویروس می تواند مدت ها در محیط زیست زنده بماند و كاملاً پایدار است. در دوره پنهانی بیماری و در مرحله حاد آن، ویروس در خون وجود دارد. از خصوصیات این ویروس دوره نهفتگی طولانی بین۶ هفته تا۶ ماه است. ویروس در خون، سرم، ادرار و مایعات بدن (بزاق، ترشحاتِ واژن و اسپرم) وجود دارد.
ناقلین هپاتیت B باید چه نكاتی را بدانند؟
ناقلین هپاتیت B باید بدانند كه با گذشت زمان ممكن است ویروس از بدنشان پاك و خارج شود ولی ممكن است ویروس مجدداً فعال شده و سبب آسیب كبد شود. در چنین شرایطی اقدامات خاصی مورد نیاز است. با توجه به این كه امكان فعال شدن ویروس در بدن ناقلین هپاتیت B وجود دارد به همین دلیل باید هر۶ ماه در مورد آنها بررسی لازم به عمل آید تا درصورت شناخت آن اقدامات لازم انجام شود. تا به امروز درمانی جهت ناقلین B وجود نداشته و از آنجا كه عملكرد كبد آنها خوب است نیازی به درمان وجود ندارد.درمان حمایتی با برخی داروها فقط در مبتلایان به هپاتیت مزمن صورت می گیرد. مادران باردار برای جلوگیری از انتقال بیماری به نوزاد خود باید پزشك را از وجود بیماری در بدن خود آگاه سازند.
ناقل هپاتیت B چه كسی است؟
ناقل هپاتیت B به كسانی گفته می شود كه ویروس هپاتیت B بیش از۶ ماه در خونش وجود داشته باشد، حال عمومی خوبی داشته و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در كار كبدشان مشاهده نشود.
در چنین شرایطی ویروس به صورت مسالمت آمیز در داخل بدن وجود داشته ولی آسیبی به كبد وارد نمی كند. امكان آلودگی با ویروس هپاتیت A بسیار و آلودگی با ویروس هپاتیت B شایع تر است.
راههای عمده انتقال هپاتیت B كدام است؟
در ناقلین هپاتیت B ، ویروس به صورت نهفته در بدن باقی می ماند و آنچه اهمیت دارد خطر انتقال ویروس به دیگران است.
راههای انتقال متعدد است. مهم ترین راهها عبارتند از:
- انتقال خون و فرآورده های خونی
- تماس با خون آلوده
- به كار بردن سرنگ، سوزن و وسائل آلوده جراحی در پزشكی، داندان پزشكی، خال كوبی، سوراخ كردن گوش، ختنه اطفال.
- به كار بردن تیغ، مسواك و حوله به صورت مشترك.
- استفاده از سرنگ مشترك در معتادان تزریقی.
- انتقال از مادر آلوده به ویروس هپاتیت B ، به نوزاد، هنگام زایمان یا از طریق بزاق آلوده از راه چشیدن غذای نوزاد.
- انواع ترشحات بدن: بزاق، ادرار، اسپرم و ترشحات واژن حاوی ویروس است، بنابراین آلودگی از راه بوسیدن و آمیزش جنسی منتقل می شود. انتقال بیماری از راه بند پایان (پشه و ساس) مشكوك است.
در ناقلین هپاتیت B ، ویروس به صورت نهفته در بدن وجود دارد، آنچه اهمیت دارد خطر انتقال ویروس به دیگران است پس بایستی احتیاط لازم صورت گیرد.
ناقلین هپاتیت B باید به چه نكاتی توجه داشته باشند؟
- برای بررسی وضعیت كار كبد، معاینات و انجام آزمایش هر۶ ماه یك بار به پزشك مراجعه كنند.
- كلیه اعضاء خانواده (همسر، فرزندان و كلیه كسانی كه در یك مكان با ناقلین زندگی می كنند) باید علیه هپاتیت B واكسینه شوند.
- در صورت مراجعه به دندانپزشك، آزمایشگاه، پزشك و اصولاً هر جای دیگر كه خطر انتقال ویروس به دیگران وجود دارد حتماً آنان را از وجود آلودگی به ویروس هپاتیت B آگاه كنند.
- تلاش كنند تا به وزن مناسب دست یابند.
- از وسایل و لوازم شخصی چون مسواك، ریش تراش، و ... به صورت مشترك استفاده نكنند.
- مشروبات الكلی سبب تشدید بیماری می شود. جداً بایستی از مصرف آنها پرهیز كنند.
- ناقلین هپاتیت می توانند مثل بقیه مردم زندگی كنند، ورزش كنند و هیچ گونه محدودیتی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد. خوشبختانه تماس های عادی و روزمره نظیر دست دادن، در یك اتاق كار كردن، معاشرت با دوستان، همكلاسی ها و افراد فامیل خطری برای دیگران ندارد. هدف برنامه ایمن سازی علیه هپاتیت B پیشگیری از حالت ناقل شدن است.
هشدار و رهنمود
- ناقلین هپاتیت B می توانند ازدواج كنند ولی همسر آنان باید بر علیه بیماری واكسینه شده و از تاثیر مثبت واكسن نیز باید مطمئن بود.
- تمام خانم های باردار بایستی از نظر هپاتیت B بررسی شوند تا درصورت شناسایی عفونت از انتقال بیماری به نوزاد پیشگیری شود.
- امكان حاملگی برای خانم های ناقل هپاتیت B وجود دارد ولی آنچه مهم است خطر انتقال هپاتیت به نوزاد است. برای كاهش خطر باید بلافاصله پس از تولد و زیر نظر پزشك به نوزاد سرم ایمنوگلوبولین و واكس هپاتیت B تزریق كرد.
- خانم های ناقل هپاتیت اگر به تعداد كافی فرزند دارند از حاملگی بیشتر پرهیز كنند. مناسب ترین روش پیشگیری از بارداری در این شرایط روش های دائمی (وازكتومی یا توبكتومی) هستند.بایستی كلیه نوزادان، خانواده افراد مبتلا به هپاتیت B ، شاغلین حرفه پزشكی و سایر افراد در معرض خطر علیه این نوع هپاتیت واكسینه و ایمن شوند.
پیشگیری
برای هپاتیت B هیچ درمان ویژه ای نیست، بنابراین ایمن سازی كودكان و نوزادان پیش از مواجهه با ویروس جهت پیشگیری از حالت حامل بودن در نوزادان زاده شده از مادران مبتلا به هپاتیت B از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
- واكسیناسیون گروههای در معرض خطر.
- شناسایی مادران آلوده به ویروس.
- بیماریابی در گروههای در معرض خطر.
- ضدعفونی كردن كلیه لوازم جراحی داندانپزشكی، پزشكی.
- استفاده از سرنگ و سوزن استریل.
- آزمایش خون كلیه اهداء كنندگان خون.
- جلوگیری از خال كوبی و ختنه اطفال به صورت سنتی.
- هرگز از حوله، مسواك و تیغ صورت تراشی به صورت مشترك استفاده نشود.
- جلوگیری از بی بند و باری های جنسی و پایبندی به اخلاق خانواده.