دلیل افزایش قیمت برنج از نگاه وزارت بازرگانی

پس از گذشت چندین هفته از بروز آشفتگی در بازار برنج کشور، وزارت بازرگانی ۱۰ دلیل افزایش قیمت برنج در خارج و به تبع آن در داخل کشور را اعلام کرد. وزارت بازرگانی در گزارشی به بررسی دلایل افزایش قیمت برنج در بازارهای جهانی و به تبع آن در بازارهای داخلی پرداخته و بر این اساس، ده دلیل را برای افزایش قیمت برنج برشمرده است. در بخشی از این گزارش با اشاره به بحران در بازار برنج، آمده است؛ فقیر ترین افراد در جهان(۱/۱ میلیارد نفر) روزانه کمتر از یک دلار درآمد دارند. حدود ۷۰۰ میلیون نفر این جمعیت در کشورهای تولیدکننده برنج آسیا زندگی می کنند. اگرچه اطمینان از عرضه کافی برنج و قابل تهیه بودن آن موجب کاهش فقر شده؛ ولی با این وجود افزایش شدید در قیمت های جاری برنج موجب نگرانی های زیادی می شود.
انقلاب سبز در آسیا که از دهه ۱۹۶۰ با تولید واریته های جدید و پرمحصول برنج شروع شده منجر به افزایش عملکرد و سطح زیر کشت برنج، کاهش فقر از طریق افزایش درآمد برنجکاران و کاهش قیمت برنج مصرف کنندگان فقیر شهری و روستایی شد.
گزارش وزارت بازرگانی می افزاید، افزایش مصرف بیش از تولید را می توان یکی از دلایل اساسی بحران برنج در ایران و دنیا دانست. چندین عامل بلندمدت و کوتاه مدت به بحران برنج دامن زده است. افزایش مداوم قیمت برنج طی ۸ سال اخیر نشانگر این است که مصرف بیش از تولید بوده است، این عدم تعادل در تقاضا و تولید قسمتی به وسیله کاهش در ذخیره برنج مستتر شده است. در حقیقت ذخایر برنج به سرعت در حال کاهش است و از سال ۱۹۸۸ به کمترین سطح خود رسیده است.
کاهش ذخایر، افزایش قیمت برنج را اندکی معتدل کرده در غیر این صورت قیمت از آنچه که هست بیشتر می شد. ذخیره پایین فعلی احتمال چنین تاثیر آرامی را در آینده خنثی خواهد کرد و ریسک افزایش شدید در قیمت برنج را موجب خواهد شد.افزایش اندک در سطح زیر کشت را می توان یکی دیگر از دلایل برشمرد. سطح زیرکشت برنج تقریباً در تمام کشورهای آسیایی میسر نیست. با افزایش اندک در سطح زیرکشت و افزایش آرام عملکرد، رشد تولید برنج کمتر از رشد تقاضا بوده و این درحالی است که رشد جمعیت در کشورها ادامه داشته است.در این گزارش یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت برنج، کاهش سرمایه گذاری عمومی در بخش تحقیق و توسعه کشاورزی عنوان شده است. بیشتر دولت ها قادر نیستند این کاهش را به وسیله منابع خود جبران کنند. چنین سرمایه گذاری در آسیا براساس نرخ واقعی در طول زمان کاهش یافته به طوری که می توان گفت هزینه های عمومی انجام شده در بخش تحقیقات آسیا به طور متوسط ۹/۳ درصد در سال ۹۰ افزایش داشته در حالی که این رقم در دوره قبل سه چهارم درصد بوده است. در سال ۲۰۰۰ نیز کل سهم هزینه های عمومی تحقیقات از تولید ناخالص داخلی کمتر از ۵۳/۰ درصد در کل کشورهای در حال توسعه بوده است.پنجمین دلیل را می توان افزایش مصرف آفریقا دانست. برنج در کشورهای آفریقایی یک غذای معمول و رایج شده است به طوری که کل واردات این قاره یک سوم کل تجارت جهانی این محصول را تشکیل می دهد. این امر طی زمان افزایش یافته و رشد تولید برنج بسیار کمتر از رشد کل تقاضاها شده است. انتظار این است که رشد تقاضای کشورهای آفریقایی ادامه داشته باشد.براساس گزارش وزارت بازرگانی، عامل ششم، رشد جمعیت است که از رشد تولید پیشی گرفته و پیش بینی می شود در آینده این امر نیز بدتر شود. تقاضا برای برنج در آسیا به دلیل افزایش جمعیت افزایش خواهد یافت. به این معنا که در ده سال آتی، جهان به تولید برنج بیش از تولید فعلی نیاز خواهد داشت. عوامل هفتم و هشتم و نهم را می توان به ترتیب رشد اقتصادی، آبیاری و افزایش قیمت نفت دانست. با رشد سریع اقتصادی در کشورهای بزرگ نظیر چین و هند تقاضا برای غلات هم برای مصرف انسانی و هم برای خوراک دام و طیور افزایش خواهد یافت که این امر منجر به افزایش قیمت غلات در کل جهان خواهد شد.
سرمایه گذاری در آبیاری که بیشتر در دوره انقلاب سبز و دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ صورت گرفته اکنون به طور اساسی کاهش یافته است. از سوی دیگر قیمت نفت در سال گذشته به شدت رو به افزایش نهاده است. این مورد علاوه بر کمک به فشار تورم عمومی، هزینه های حمل و نقل برای کشورهای واردکننده برنج را نیز افزایش داده است. همچنین شرایط آب و هوایی و بلایای طبیعی نظیر خشکسالی در هند و چین، توفان در فیلیپین و سیل در بنگلادش به کاهش تولید کمک کرده است. از سوی دیگر شیوع آفات و بیماری ها نیز مشکل آفرین شده است.به گزارش مهر در بخش دیگری از این گزارش بهترین استراتژی برای پایین نگه داشتن قیمت برنج اطمینان به افزایش تولید سریع تر از تقاضا عنوان و تصریح شده است؛ تولید برنج می تواند با گسترش سطح زیرکشت یا افزایش عملکرد در هکتار یا به وسیله ترکیبی از آن دو با کمبود مقابله کند.
براین اساس منبع اصلی افزایش تولید، افزایش عملکرد در واحد سطح خواهد بود؛ رشد بهره وری از طریق توسعه و انتشار تکنولوژی های بهتر تنها راه بلندمدت کاهش قیمت ها و جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت برنج است. در پایان این گزارش آمده است؛ به طور کلی در کوتاه مدت فعالیت های فوری دولت های ملی و آژانس های بین المللی باید بر روی دو عامل بهره برداری سریع از تکنولوژی های موجود برای افزایش عملکرد و اصلاح سیاست های موجود برای بهبود وضعیت غذایی خانوارهای فقیر متمرکز شوند.

منبع : روزنامه اعتماد