پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


گذاری بر تاریخ سینمای ایران


گذاری بر تاریخ سینمای ایران
در سال ۱۹۰۰ میلادی ( مظفر الدین شاه) به فرانسه سفر کرد و با دیدن دستگاه سینما توگراف مجذوب آن شد. تعریفی که وی از این دستگاه ارائه کرد، این بود:(( دستگاهی است که بر روی دیوار می اندازند و مردم در آن حرکت می کنند)). به دستور شاه دستگاه سینما توگراف خریداری شد و اولین فیلمبردار همان عکاس دربار و همراه شاه یعنی ( میرزا ابراهیم خان عکاس- باشی) بود.
اولین سالن سینما در سال ۱۲۸۳ ه.ش در خیابان چراغ گاز توسط ابراهیم خان صحاف باشی افتتاح شد.
نخستین فیلمبردار تحصیل کرده و حرفه ای خان بابا معتضدی بود که برای اولین بار فیلم خبری ساخت و به دستور وزیر جنگ از مجلس موسسان فیلم گرفت و از مراسم تاجگذاری رضا شاه فیلمبرداری کرد. معتضدی اولین لابراتوار ظهور فیلم را در زیر زمین خانه اش دایر کرد.
● پیشگامان سینمای ایران
۱) آوانس اوگانیانس:
اولین کارگردان فیلمهای بلند و سینمایی در ایران بود. او در رشته سینما در مسکو تحصیل کرده بود و به ایران مهاجرت کرد و سر انجام اولین(( مدرسه آرتیستی سینما)) را در سال ۱۳۰۹در خیابان علاءالدوله تاسیس کرد و در همین سال نیز فیلم بلند سینمایی ایران را ساخت. دل مشغولی های اوگانیآنس تهیه فیلمهای کمدی و خنده دار بود.
اولین فیلم بلند سینمای ایران ، فیلمی با نآم آبی و رابی و ساخته اوگانیانس بود. این فیلم کمدی بود و توسط معتضدی فیلمبرداری شده بود. که به طور کلی از بین رفت و از این فیلم جز خاطره هایی نوشته شده، چیزی موجود نیست.
دومین فیلم بلند داستانی سینمای ایران حاجی آقاآکتورسینما نام داشت که این فیلم نیز توسط اوگانیانس ساخته شد. این فیلم نیز کمدی و صامت بود.
۲) ابراهیم مرادی:
در همان سالهایی که اوگانیانس مشغول تدریس بود، ابراهیم مرادی در بندر انزلی به تاسیس ((استودیو جهان نما)) پرداخت. مرادی به آثار رمانتیک اروپایی و امریکایی علاقه داشت و در سال ۱۳۱۰ فیلمی با نام انتقام برادر یا روح و جسم ساخت و پس از آن نیز فیلمی به نام بوالهوس ساخت که همزمان با فیلم حاجی آقا آکتور سینما روی پرده آمد.
۳) عبد الحسین سپنتا:
سومین فیلم ساز ایرانی بود که علاقه او بیشتر به مضامین حماسی بود.وی به شخصی به نام (اردشیر ایرانی) معرفی شد.
اولین فیلم ناطق ایرانی دختر لر ساخته (( اردشیر ایرانی))بود که قصه ای عاشقانه و روستایی داشت و در هندوستان ساخته شد.
در حدود سال ۱۳۲۴ ورود فیلمهای خارجی به ایران، صنعت سینمای ایران را دچار شکست نمود و افرادی مانند ابراهیم مرادی برای همیشه از این هنر دست کشیدند و به این ترتیب دوبله فیلمهای خارجی آغاز شد. اولین دوبله های فیلم در ترکیه و توسط (( دکتر اسماعیل کوشان)) آغاز شد.
اولین آنونس فیلم(آگهی تبلیغاتی فیلم)در تاریخ سینمای ایران مربوط به فیلم دختری از شیراز به کارگردانی ((ساموئل خاچیکیان)) بود. خاچیکیان از اولین کارگردان هایی است که ساخت فیلمهای ملودرام جنایی، حادثه ای را آغاز کرد.
در حدود سال ۱۳۳۸ فرخ غفاری کانون فیلم را پایه گذاری کرد.
دکتر هوشنگ کاوسی که تحصیل کرده سینما در فرانسه بود، فیلم ( هفده روز به اعدام ) را ساخت که اولین فیلم پلیسی سینمای ایران است.
اولین کارگردان زن ایرانی(( شهلا ریاحی)) بود که در سال ۱۳۳۵، فیلم مرجان را ساخت.
در حدود سالهای ۱۳۳۷ واقع گرایی در فیلمها شکل گرفت. که به اجتماع و شخصیتهای طبقه پایین مانند جاهل ها و لوطی های تهران می پرداخت. از طرف دیگر ، کافه به دلیل ساختاری در فیلمها وارد شد ، به این ترتیب به جز موسیقی متن که به اصطلاح ، صحنه را پر می کرد کافه، فضایی از اتفاقات و رفتارهای ویژه را باز گو می کرد. رغبت دیگر فیلم سازان نیز به دلیل به عهده گرفتن مسئولیت در قبال رنج های محرومین و تا حدودی شباهت با سینمای نئو رئالیسم ایتالیا بود. بسیاری از فیلمهای کافه ای این دوره (( پایان خوش)) داشت.
نمونه معروف این فیلم (( گنج قارون)) ساخته ( سیامک یاسمی۹ در سال ۱۳۴۴ بود که فیلمی ملودرام محسوب می شد و فردین به عنوان قهرمان سینمای رویا پردازانه تحسین و تمجید شد و اقتصاد سینمای ایران را دچار تحول و نجات از ورشکستگی نمود
کیفیت نازل فیلمهای کافه ای ( رقص،آواز، قهرمان مطلقا خوب یا بد، رقاصه ،پایان خوش)که دکتر هوشنگ کاوسی آن را ((فیلم فارسی)) نامیده، باعث شد که تحصیل کردگانی که از اروپا به ایران آمده بودند به سمت سینمای مستند تمایل پیدا کنند. افرادی مانند:فرخ غفاری، ابراهیم گلستان، پرویز کیمیایی و...
در پایان دهه ۳۰، هژیر داریوش ، منتقد سینما ، معتقد بود :
(( اولین فیلم ساز ایرانی، هر که باشد هنوز فیلمی نساخته است.))
در حدود سالهای ۱۳۴۲_۱۳۴۳ موج روشنفکری در سینمای ایران به وجود آمد. مانند فیلمهای خشت وآینه ساخته ابراهیم گلستان . شب قوزی ساخته فرخ غفاری اما با توجه به فیلمهای کافه ای یا فیلم فارسی این سالها استقبال خوبی از این موج به عمل نیامد و سینمای روشنفکری از نظر تجاری شکست خورد و فیلم فارسی با فروش زیاد در این رقابت پیروز شد.
● موج نو در سینمای ایران
موج نو در سینمای ایران در سال ۱۳۴۸ با دو فیلم آغاز شد. قیصر ساخته (( مسعود کیمیایی)) و فیلم گاو ساخته ((داریوش مهر جویی)) .این فیلم گرایش به واقع گرایی اجتماعی و روانشناسی را زنده کرد.(همین فیلمی که امروز به مسخره گرفته شد!!)
از فیلمهای اقتباسی که مردم از ان استقبال خوبی کردند فیلم ((شوهر آهو خانم)) ساخته داوود ملاپور بود.
از جمله فیلمهای دیگر موج نو در سینمای ایران فیلم آرامش در حضور دیگران ساخته (( ناصر تقوایی)) (کارگردان امروز کاغذ بی خط) بود که سه سال در توقیف ماند و بر عکس فیلمهایی با پایان خوش در آن دوران واقعیتی تلخ و گزنده را ارئه می کرد و تصویری از آشفتگی اخلاقی را در دهه چهل نشان میداد.
سینمای دهه پنجاه ایران شعور اجتماعی و تغییر را ، در ویران کردن فیلم فارسی می دانست مانند فیلمهای رضا موتوری ساخته مسعود کیمیایی( کارگردان امروز سربازها جمعه) ،
صادق کرده ساخته ناصر تقوایی و دایره مینا ساخته مهرجویی( کارگردان امروز میهمان مامان).
سر انجام انقلاب ارزشهای قدیمی را تغییر داد. در حدود سالهای ۱۳۵۶و۱۳۵۷ فیلمهای ایدئولوژیک و انقلابی خارجی اکران شد و در سال ۱۳۶۱ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، بنیاد سینمای فارابی را تاسیس کرد تا روند ورود فیلم را بهبود بخشد. از همین سال (( جشنواره بین المللی فیلم فجر)) نیز آغاز به کار کرد.
منبع : دو هفته نامه الکترونیک شرقیان


همچنین مشاهده کنید