صنعت IT کشور و جنبش های نرم افزاری

در سه دهه گذشته وقوع چند حادثه مهم اثرات بسیار شگرفی در زندگی بشر به جای گذاشته است که در طی کل دوره زندگی بشر تنها با دو مورد دیگر ( انقلاب کشاورزی و صنعتی ) قابل مقایسه است پدیده ای که امروز به عنوان ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات )یاد می شود تنها محصول حضور یک تکنولوژی و یک حوزه از علوم و فنون نیست و اثرات آن هم تنها در یک عرصه نمود پیدا نکرده است.
در مطالعات تطبیقی ، پژوهشهایی روی کشورهای دیگر و برنامه های آنان در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش انجام و در چارچوب و چشم اندازی برای کشور تهیه شد . همچنین با مذاکره با کشورهای مشابه در حال استفاده از تجارت انجام گرفته هستیم . مطالعات تحلیلی نیز برای تهیه چشم انداز و بیانه ماموریت در طرح توسعه فناوری اطلاعات انجام شده است . در این راستا از سال ۷۸ طراحی شبکه رشد مطرح شد و این شبکه به صورت پایلوت به اجرا درآمد . همچنین به موازات این اقدامات ، کارهای پژوهشی و دوره های مختلف آموزشی برای کارشناسان برگزار شده است .
با توجه به اینکه هنوز الگوی جامعی برای توسعه ICT در جهان وجود ندارد ، به همین دلیل چارچوب ها کاملاً متفاوت است و کشورها بر اساس امکان سنجی های مختلف توسعه سیستمهای سخت افزاری ، نرم افزاری ، تربیت نیروی انسانی و غیره را در اولویت قرار داده اند.
به دلیل اینکه خروجی های دبیرستان ها مستقیماً با بازار اشتغال مواجه می شوند ، باید در وهله اول ، دبیران مقطع متوسطه با موضوع ICT آشنا شوند .
به همین دلیل در قالب یک طرح آموزشی سواد عمومی کاربری رایانه و بومی سازی استاندارد ICDL در قالب ۱۲۸ ساعت آموزش در نظر گرفته شده که در فاز اول آن حدود ۶۰ هزار معلم تا پایان سال ۱۳۸۱ دوره های آموزشی برگزار شده توسط بخش خصوصی را گذرانده اند .
همچنین در نظر داریم که در قالب سواد تخصصی استفاده از ابزارهای چند رسانه ای و تولیدی اطلاعات در محیط وب را به دبیران آموزش دهیم .
از برنامه های آینده وزارت آموزش و پرورش در زمینه ICT ، تولید محتوای الکترونیکی و مواد آموزشی مبتنی بر ICT ، تدوین استانداردهای نرم افزارهای آموزشی تولیدی به شکل الکترونیکی ، سفارش تولید مواد آموزشی مبتنی بر IT و نظام پشتیبانی لازم می باشد که با همکاری بخش خصوصی در آینده ای نزدیک به مرحله اجرا درخواهد آمد . از جمله برنامه هایی که آموزش و پرورش برای تحقیق این مهم دنبال می کنند عبارتند از :
۱) تضمین امکان کسب سواد دیجیتالی در دوران تحصیل هر دانش آموز به عنوان یک ضرورت ملی
۲) تمهید دسترسی آسان به اطلاعات علمی و فرهنگی جهانی چند رسانه ای برای تمام مدارس ، معلمان و دانش آموزان
۳) تمهید دسترسی خدمات پشتیبانی و منابع تحصیلی در شبکه های اطلاع رسانی
۴) فراهم آوردن آموزش برای کلیه معلمان در زمینه IT و ICT
در این راستا سازمان آموزش و پرورش برای پیشبرد و بهبود فعالیتهای مربوط به IT آماده همکاری با کلیه سازمانها ، نهادها و افراد متخصص می باشد .
این شورا جهت سیاستگزاری و نظارت بر روند تدوین ، استقرار و پشتیبانی سیستمهای اجرایی در آموزش و پرورش تشکیل گردیده است . وظایف این شورا عبارتند از :
الف) سیاستگزاری و نظارت بر روند تدوین استقرار و پشتیبانی سیستم های اجرایی در آموزش و پرورش و سازمانهای تابعه
ب) سیاستگزاری و نظارت بر نحوه به کارگیری فناوری اطلاعات در وزارت آموزش و پرورش
ج) سیاستگزاری و تنظیم بر نحوه برقراری ارتباط با سایر سازمانها ذیربط داخلی ، منطقه ای و بین المللی
د) سیاستگزاری و نظارت بر روند ایجاد ، توسعه و ارتباط با شبکه اینترنت
ه) نظارت بر چگونگی استفاده از ظرفیت های ایجاد شده
و) صدور مجوز جهت راه اندازی و توسعه شبکه های اطلاع رسانی
ز) سیاستگزاری و نظارت بر توسعه آموزشهای لازم جهت ارتقاء سطح دانش متصدیان ، کارکنان و مدیران در زمینه فناوری اطلاعات
ط) مشارکت و همکاری جهت حسن اجرای تصمیم های شورای عالی اطلاع رسانی کشور در وزارت آموزش و پرورش
● تنکنولوژی در خدمت معلم
برخی ها آینده تدریس را به گونه ای تصور می کنند که کلاس ها به محیطی مناسب جهت مشارکت فعال و بدیهی گویی تبدیل شده است .
این نوع کلاس ها نیاز به افزایش مهارت معلمان و شاگردان خواهند داشت . عده ای دیگر این کلاس ها را بسیار بغرنج خواهند یافت . در تصویر آنها جوانب غیر ضروری باعث افزایش کار و زحمت آنها خواهد شد در این میان به نظر می رسد که دولت ها نیز طرفدار ترقی و بهبود کیفیت تدریس هستند .
به عنوان مثال از طرف دولت انگلیس اعلام شده که قرار است تا سال ۲۰۰۶ مبلغ ۹۰۰ میلیون یورو برای ارتقاء تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ict) هزینه شود .
در این زمان مبلغ ۲۵ میلیون یورو صرف تبدیل تخته های وایت بورد ۹ به صفحات نمایشی خواهند شد که می توانند کامپیوتر ، تصویر ، صدا ، فیلم و لینک های اینترنتی را به هم ربط دهند . از همین حالا می توانید نامی برای این وایت بورد پیدا کنید .
با استفاده از این روش جدید ، کلاس درس در کانون تکنولوژی قرار می گیرد . در حالی که زمانی تنها وسیله آموزشی ، تخته سیاه بود که فقط امکان نوشتن را ایجاد می کرد . اما آیا این تکنیک های جدید به واقع در امر یادگیری سودمند هستند ؟ گریس دراگ (Chris Drage) معلم در شمال لندن بر این باور است که تکنولوژی می تواند بسیار سودمند باشد . این معلم که از سال ۱۹۸۳ درگیر ICT است ، می گوید : سئوال اساسی که معلمان قبل از شروع تدریس باید از خود بپرسند ، این است که چگونه می توان با استفاده از ICT فرایند تدریس را به نحو بهتری انجام داد . ما باید تکنولوژی را در خدمت معلمان قرار دهیم نه معلم را در خدمت تکنولوژی . امروزه بسیاری از مردم مزیت و روش از سرعت بالای کامپیوترها را نمی دانند . در گذشته تکنولوژی چندان قابل اعتماد نبود و همین عامل باعث می شد بسیاری از معلمان نسبت به استفاده از فناوری بی میل باشند .
تکنولوژی می تواند رابطه صمیمی و اعتماد سنتی میان معلم و شاگرد را بر هم زند . با این وجود استفاده از تکنولوژی مزایایی دارد که در کل آن را سودمند می نماید . برای استفاده از روش های جدید باید به تعداد کافی کامپیوتر در دسترس باشد تا دانش آموزان بتوانند در امر یادگیری مشارکت فعال داشته باشند . از طرف دیگر باید آموزش های لازم برای کسب مهارت متوسط معلمان فراهم شود .
در این میان معلمان جوانتر اعتماد به نفس بیشتری دارند ولی معلمان مسن تر در تمام دنیا به نوعی دنبال آن هستند که از ICT استفاده نکنند دلیل آنها عمدتاً این است که برخی اوقات کامپیوترها کار نمی کنند یا اینکه پرینترها اغلب اوقات خراب می شوند . برخی از مردم چون اعتقاد دارند که تکنولوژی باعث ایجاد پیچیدگی و مشکل می شود ، از آن استفاده نمی کنند . باید برای معلمان دوره های کوتاه مدتی برگزار شود تا با روش های استفاده از کامپیوتر در تدریس آشنا شوند . این دوره های مداوم این امکان را فراهم می کند که معلمان مهارت لازم را کسب کنند و به تدریج نسبت به روش های جدید اعتماد پیدا کنند .
تمام روش های نوین برای بهبود و افزایش کارایی است نه به عنوان جایگزین روش های سنتی . صرف تماشای ویدئو باعث بروز خلاقیت نمی شود ، اما استفاده از این وسیله می تواند در عملی ساختن ایده های نوین موثر باشد .
اگر معلمان امکانات لازم را در اختیار داشته باشند می توانند از روش های موثرتری در تدریس بهره گیرند و تنها در این حالت است که می توانیم تکنولوژی را در خدمت علم و تدریس و آموزش قرار دهیم .
● جامعه اطلاعاتی و مدیریت ایرانی
از منظر فنی ، آنچه زیر بنای جامعه اطلاعاتی است (و به عبارتی جزء لازم آن) ، شبکه اطلاعاتی تا امکان عرضه و تبادل سریع اطلاعات را فراهم کند .
این شبکه به طور ساده از کامپیوترهای متصل به هم تشکیل شده است . حال ممکن است این کامپیوترها به شبکه جهانی اینترنت متصل باشند یا اینکه در قالب شبکه های محلی شکل گرفته باشند . بهرحال در تعریف جامعه اطلاعاتی این وسوسه وجود دارد که بتوان گفت اگر در جامعه ای شبکه وجود دارد و کاربران به آن شبکه (در هر سطحی از امکانات) دسترسی دارند ، می توان گفت جامعه اطلاعاتی شکل گرفته است . یعنی صرفاً با تکیه بر بستری که امکان تبادل اطلاعات را فراهم می کند .
آنچه زیر بنای جامعه اطلاعاتی است ، همانطور که از این واژه برمی آید اطلاعات است و برای پاسخ دادن به جایگاه ایران در جامعه اطلاعاتی باید قبل از هر چیز به میزان تولید اطلاعات در کشور توجه کرد . منظور از اطلاعات ، اطلاعات مبتنی بر مطالعات منظم و پژوهش های علمی و نیز آمار است که به طور منظم گردآوری و به روز می شوند.
در اغلب کشورها وظیفه گردآوری و انتشار این اطلاعات ، بر عهده مراکز تحقیقاتی و پژوهشی است که فارغ از جهت گیریهای سیاسی یا ملاحظات اجرایی که کم و بیش مدنظر مدیران اجرایی قرار می گیرند ، نسبت به جمع آوری اطلاعات و تحلیل و طبقه بندی آن اقدام کنند و ضعف کشور در این زمینه بارها مورد تاکید قرار گرفته است . هر چند اخیراً تعداد سایتهای اطلاعاتی فارسی رشد بسزایی یافته است . (که خود مرهون پشتیبانی از زبان عربی و فارسی توسط شرکت مایکروسافت و وضع استانداردهای مناسب در این زمینه است) و از جمله می توان به رشد انفجاری و بلاگهای فارسی اشاره کرد ، اما اطلاعات غیر مستند و ویرایش نشده گر چه می تواند به عنوان بخشی از جریان جامعه اطلاعاتی محسوب شود ، اما نهایتاً نمی تواند مبنای جامعه اطلاعاتی قرار گیرد . کما اینکه در امریکای شمالی نیز جامعه اطلاعاتی به خاطر وجود و بلاگها پدید نیامده است .
بحث دیگر در خصوص حوزه اطلاعات و جامعه اطلاعاتی ، میزان اعتماد کاربران به اطلاعات است و این اعتماد به دست نمی آید مگر در طی یک فرایند طولانی به همراه تجارب مثبت ، به عنوان مثال ، اگر اطلاعات منتشر شده در یک سایت اینترنتی حاوی تلفن و نشانی ، اغلب قدیمی باشند کمتر کسی تمایل به استفاده از آن خواهد داشت . این امر در مورد مقوله هایی اجتماعی و خبری از حساسیت بیشتری برخوردار است . زیرا به هر حال نظارت در دنیای دیجیتال به اندازه شیوه های سنتی نیست و به راحتی می توان در عرض مدت کوتاهی یا ارائه اخبار ضد و نقیض اعتماد مخاطبان را زایل کرد .
این امر در کشورهایی که عموماً خدمات اطلاع رسانی بسته هستند بیشتر رخ می دهد و اغلب کاربران با پیش فرض منفی به سراغ رسانه های غیر رسمی می روند .
عنصر دیگر ، فرهنگ به اشتراک گذاشتن اطلاعات است . در حالی که در اغلب کشورهای جهان اسم و مشخصات و تلفن افراد حقیقی نیز در اختیار همه است ، در ایران اطلاعات اصولاً مقوله های امنیتی محسوب می شود .
یکی دیگر از لوازم توسعه در حوزه فن آوریهای اطلاعاتی ، کارایی بخشهای متولی در دولتها است . به عنوان مثال در همه جای دنیا ، مخابرات کشورها نقش فراهم کردن بسترهای ارتباطی را به عهده دارند و نه محتوای اطلاعاتی را (دقیقاً همانطور که وزارت راه جاده ها را می سازد ، اما خود را مسئول ترددهای جاده ها و اینکه چه کسی یا چه ماشینی از جاده عبور می کند نمی داند)
این در حالی است که هنوز در کشور ما چنین تفکیک ساده ای صورت عملی به خود نگرفته است مخابرات از طرفی خود را در رقابت با آی اس پی ها (شرکتهای فراهم کردن خدمات اینترنت) می بیند و از طرفی نمی تواند از دلبستگی خود در نقش ناظم اخلاقی جامعه دست بشوید ، طبق معمول نیز حل مشکلات مشابه ، کمیته های عالی و سیاستگزاری و تشکیل می شود که عملاً به وجود نهادهایی موازی می انجامد و امر سیاستگزاری رابیش از پیش به کلافی سر در گم تبدیل می کند . قوانین دقیق با پشتوانه اجرایی مهمترین پیش نیاز این بخش است . کاربران بیش از آنکه مخابرات را به عنوان مسدود کننده بشناسند ، از آن انتظار فراهم کردن زیر بناهای قوی ارتباطی را دارند .
آنچه گفته شد تنها شاید بخشی از سر فصل های مهم به عنوان پیش نیازهای یک جامعه اطلاعاتی باشد ، تا امروز حدود سیزده سال از برقراری اولین ارتباط اینترنتی کشور توسط مرکز تحقیقات فیزیکی نظری و ریاضیات و تولید اولین شبکه ارتباطی فرامرزی در کشور می گذرد و این زمان در مقیاس تکنولوژیهای اطلاعاتی معادل یکصد و سی سال در صنایع خودروسازی است . گر چه زمان بسیاری برای به سامان آوردن مقوله تکنولوژی اطلاعاتی در کشور از دست رفته است ، اما با نگاهی واقع بیناناه می توان گامهای موثری برای فراهم کردن پیش نیازهای جامعه اطلاعاتی در کشور برداشت . در عین حال خطر آنجا است که بدون وجود حداقلی از پیش نیازها ، توهم وجود جامعه اطلاعاتی در کشور پدید آید . به خاطر اینکه چند صد میلیارد تومان در سال صرف چت کردن می شود یا جوانان در خلاء امکانات فرهنگی تفریحی به شبکه به عنوان ابزاری برای تفریح و صرف وقت روی آورده اند ، نمی توان تصور کرد که در مسیر جامعه اطلاعاتی گام برمی داریم .
در مطالعات تطبیقی ، پژوهشهایی روی کشورهای دیگر و برنامه های آنان در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش انجام و در چارچوب و چشم اندازی برای کشور تهیه شد . همچنین با مذاکره با کشورهای مشابه در حال استفاده از تجارت انجام گرفته هستیم . مطالعات تحلیلی نیز برای تهیه چشم انداز و بیانه ماموریت در طرح توسعه فناوری اطلاعات انجام شده است . در این راستا از سال ۷۸ طراحی شبکه رشد مطرح شد و این شبکه به صورت پایلوت به اجرا درآمد . همچنین به موازات این اقدامات ، کارهای پژوهشی و دوره های مختلف آموزشی برای کارشناسان برگزار شده است .
با توجه به اینکه هنوز الگوی جامعی برای توسعه ICT در جهان وجود ندارد ، به همین دلیل چارچوب ها کاملاً متفاوت است و کشورها بر اساس امکان سنجی های مختلف توسعه سیستمهای سخت افزاری ، نرم افزاری ، تربیت نیروی انسانی و غیره را در اولویت قرار داده اند.
به دلیل اینکه خروجی های دبیرستان ها مستقیماً با بازار اشتغال مواجه می شوند ، باید در وهله اول ، دبیران مقطع متوسطه با موضوع ICT آشنا شوند .
به همین دلیل در قالب یک طرح آموزشی سواد عمومی کاربری رایانه و بومی سازی استاندارد ICDL در قالب ۱۲۸ ساعت آموزش در نظر گرفته شده که در فاز اول آن حدود ۶۰ هزار معلم تا پایان سال ۱۳۸۱ دوره های آموزشی برگزار شده توسط بخش خصوصی را گذرانده اند .
همچنین در نظر داریم که در قالب سواد تخصصی استفاده از ابزارهای چند رسانه ای و تولیدی اطلاعات در محیط وب را به دبیران آموزش دهیم .
از برنامه های آینده وزارت آموزش و پرورش در زمینه ICT ، تولید محتوای الکترونیکی و مواد آموزشی مبتنی بر ICT ، تدوین استانداردهای نرم افزارهای آموزشی تولیدی به شکل الکترونیکی ، سفارش تولید مواد آموزشی مبتنی بر IT و نظام پشتیبانی لازم می باشد که با همکاری بخش خصوصی در آینده ای نزدیک به مرحله اجرا درخواهد آمد . از جمله برنامه هایی که آموزش و پرورش برای تحقیق این مهم دنبال می کنند عبارتند از :
۱) تضمین امکان کسب سواد دیجیتالی در دوران تحصیل هر دانش آموز به عنوان یک ضرورت ملی
۲) تمهید دسترسی آسان به اطلاعات علمی و فرهنگی جهانی چند رسانه ای برای تمام مدارس ، معلمان و دانش آموزان
۳) تمهید دسترسی خدمات پشتیبانی و منابع تحصیلی در شبکه های اطلاع رسانی
۴) فراهم آوردن آموزش برای کلیه معلمان در زمینه IT و ICT
در این راستا سازمان آموزش و پرورش برای پیشبرد و بهبود فعالیتهای مربوط به IT آماده همکاری با کلیه سازمانها ، نهادها و افراد متخصص می باشد .
این شورا جهت سیاستگزاری و نظارت بر روند تدوین ، استقرار و پشتیبانی سیستمهای اجرایی در آموزش و پرورش تشکیل گردیده است . وظایف این شورا عبارتند از :
الف) سیاستگزاری و نظارت بر روند تدوین استقرار و پشتیبانی سیستم های اجرایی در آموزش و پرورش و سازمانهای تابعه
ب) سیاستگزاری و نظارت بر نحوه به کارگیری فناوری اطلاعات در وزارت آموزش و پرورش
ج) سیاستگزاری و تنظیم بر نحوه برقراری ارتباط با سایر سازمانها ذیربط داخلی ، منطقه ای و بین المللی
د) سیاستگزاری و نظارت بر روند ایجاد ، توسعه و ارتباط با شبکه اینترنت
ه) نظارت بر چگونگی استفاده از ظرفیت های ایجاد شده
و) صدور مجوز جهت راه اندازی و توسعه شبکه های اطلاع رسانی
ز) سیاستگزاری و نظارت بر توسعه آموزشهای لازم جهت ارتقاء سطح دانش متصدیان ، کارکنان و مدیران در زمینه فناوری اطلاعات
ط) مشارکت و همکاری جهت حسن اجرای تصمیم های شورای عالی اطلاع رسانی کشور در وزارت آموزش و پرورش
● تنکنولوژی در خدمت معلم
برخی ها آینده تدریس را به گونه ای تصور می کنند که کلاس ها به محیطی مناسب جهت مشارکت فعال و بدیهی گویی تبدیل شده است .
این نوع کلاس ها نیاز به افزایش مهارت معلمان و شاگردان خواهند داشت . عده ای دیگر این کلاس ها را بسیار بغرنج خواهند یافت . در تصویر آنها جوانب غیر ضروری باعث افزایش کار و زحمت آنها خواهد شد در این میان به نظر می رسد که دولت ها نیز طرفدار ترقی و بهبود کیفیت تدریس هستند .
به عنوان مثال از طرف دولت انگلیس اعلام شده که قرار است تا سال ۲۰۰۶ مبلغ ۹۰۰ میلیون یورو برای ارتقاء تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ict) هزینه شود .
در این زمان مبلغ ۲۵ میلیون یورو صرف تبدیل تخته های وایت بورد ۹ به صفحات نمایشی خواهند شد که می توانند کامپیوتر ، تصویر ، صدا ، فیلم و لینک های اینترنتی را به هم ربط دهند . از همین حالا می توانید نامی برای این وایت بورد پیدا کنید .
با استفاده از این روش جدید ، کلاس درس در کانون تکنولوژی قرار می گیرد . در حالی که زمانی تنها وسیله آموزشی ، تخته سیاه بود که فقط امکان نوشتن را ایجاد می کرد . اما آیا این تکنیک های جدید به واقع در امر یادگیری سودمند هستند ؟ گریس دراگ (Chris Drage) معلم در شمال لندن بر این باور است که تکنولوژی می تواند بسیار سودمند باشد . این معلم که از سال ۱۹۸۳ درگیر ICT است ، می گوید : سئوال اساسی که معلمان قبل از شروع تدریس باید از خود بپرسند ، این است که چگونه می توان با استفاده از ICT فرایند تدریس را به نحو بهتری انجام داد . ما باید تکنولوژی را در خدمت معلمان قرار دهیم نه معلم را در خدمت تکنولوژی . امروزه بسیاری از مردم مزیت و روش از سرعت بالای کامپیوترها را نمی دانند . در گذشته تکنولوژی چندان قابل اعتماد نبود و همین عامل باعث می شد بسیاری از معلمان نسبت به استفاده از فناوری بی میل باشند .
تکنولوژی می تواند رابطه صمیمی و اعتماد سنتی میان معلم و شاگرد را بر هم زند . با این وجود استفاده از تکنولوژی مزایایی دارد که در کل آن را سودمند می نماید . برای استفاده از روش های جدید باید به تعداد کافی کامپیوتر در دسترس باشد تا دانش آموزان بتوانند در امر یادگیری مشارکت فعال داشته باشند . از طرف دیگر باید آموزش های لازم برای کسب مهارت متوسط معلمان فراهم شود .
در این میان معلمان جوانتر اعتماد به نفس بیشتری دارند ولی معلمان مسن تر در تمام دنیا به نوعی دنبال آن هستند که از ICT استفاده نکنند دلیل آنها عمدتاً این است که برخی اوقات کامپیوترها کار نمی کنند یا اینکه پرینترها اغلب اوقات خراب می شوند . برخی از مردم چون اعتقاد دارند که تکنولوژی باعث ایجاد پیچیدگی و مشکل می شود ، از آن استفاده نمی کنند . باید برای معلمان دوره های کوتاه مدتی برگزار شود تا با روش های استفاده از کامپیوتر در تدریس آشنا شوند . این دوره های مداوم این امکان را فراهم می کند که معلمان مهارت لازم را کسب کنند و به تدریج نسبت به روش های جدید اعتماد پیدا کنند .
تمام روش های نوین برای بهبود و افزایش کارایی است نه به عنوان جایگزین روش های سنتی . صرف تماشای ویدئو باعث بروز خلاقیت نمی شود ، اما استفاده از این وسیله می تواند در عملی ساختن ایده های نوین موثر باشد .
اگر معلمان امکانات لازم را در اختیار داشته باشند می توانند از روش های موثرتری در تدریس بهره گیرند و تنها در این حالت است که می توانیم تکنولوژی را در خدمت علم و تدریس و آموزش قرار دهیم .
● جامعه اطلاعاتی و مدیریت ایرانی
از منظر فنی ، آنچه زیر بنای جامعه اطلاعاتی است (و به عبارتی جزء لازم آن) ، شبکه اطلاعاتی تا امکان عرضه و تبادل سریع اطلاعات را فراهم کند .
این شبکه به طور ساده از کامپیوترهای متصل به هم تشکیل شده است . حال ممکن است این کامپیوترها به شبکه جهانی اینترنت متصل باشند یا اینکه در قالب شبکه های محلی شکل گرفته باشند . بهرحال در تعریف جامعه اطلاعاتی این وسوسه وجود دارد که بتوان گفت اگر در جامعه ای شبکه وجود دارد و کاربران به آن شبکه (در هر سطحی از امکانات) دسترسی دارند ، می توان گفت جامعه اطلاعاتی شکل گرفته است . یعنی صرفاً با تکیه بر بستری که امکان تبادل اطلاعات را فراهم می کند .
آنچه زیر بنای جامعه اطلاعاتی است ، همانطور که از این واژه برمی آید اطلاعات است و برای پاسخ دادن به جایگاه ایران در جامعه اطلاعاتی باید قبل از هر چیز به میزان تولید اطلاعات در کشور توجه کرد . منظور از اطلاعات ، اطلاعات مبتنی بر مطالعات منظم و پژوهش های علمی و نیز آمار است که به طور منظم گردآوری و به روز می شوند.
در اغلب کشورها وظیفه گردآوری و انتشار این اطلاعات ، بر عهده مراکز تحقیقاتی و پژوهشی است که فارغ از جهت گیریهای سیاسی یا ملاحظات اجرایی که کم و بیش مدنظر مدیران اجرایی قرار می گیرند ، نسبت به جمع آوری اطلاعات و تحلیل و طبقه بندی آن اقدام کنند و ضعف کشور در این زمینه بارها مورد تاکید قرار گرفته است . هر چند اخیراً تعداد سایتهای اطلاعاتی فارسی رشد بسزایی یافته است . (که خود مرهون پشتیبانی از زبان عربی و فارسی توسط شرکت مایکروسافت و وضع استانداردهای مناسب در این زمینه است) و از جمله می توان به رشد انفجاری و بلاگهای فارسی اشاره کرد ، اما اطلاعات غیر مستند و ویرایش نشده گر چه می تواند به عنوان بخشی از جریان جامعه اطلاعاتی محسوب شود ، اما نهایتاً نمی تواند مبنای جامعه اطلاعاتی قرار گیرد . کما اینکه در امریکای شمالی نیز جامعه اطلاعاتی به خاطر وجود و بلاگها پدید نیامده است .
بحث دیگر در خصوص حوزه اطلاعات و جامعه اطلاعاتی ، میزان اعتماد کاربران به اطلاعات است و این اعتماد به دست نمی آید مگر در طی یک فرایند طولانی به همراه تجارب مثبت ، به عنوان مثال ، اگر اطلاعات منتشر شده در یک سایت اینترنتی حاوی تلفن و نشانی ، اغلب قدیمی باشند کمتر کسی تمایل به استفاده از آن خواهد داشت . این امر در مورد مقوله هایی اجتماعی و خبری از حساسیت بیشتری برخوردار است . زیرا به هر حال نظارت در دنیای دیجیتال به اندازه شیوه های سنتی نیست و به راحتی می توان در عرض مدت کوتاهی یا ارائه اخبار ضد و نقیض اعتماد مخاطبان را زایل کرد .
این امر در کشورهایی که عموماً خدمات اطلاع رسانی بسته هستند بیشتر رخ می دهد و اغلب کاربران با پیش فرض منفی به سراغ رسانه های غیر رسمی می روند .
عنصر دیگر ، فرهنگ به اشتراک گذاشتن اطلاعات است . در حالی که در اغلب کشورهای جهان اسم و مشخصات و تلفن افراد حقیقی نیز در اختیار همه است ، در ایران اطلاعات اصولاً مقوله های امنیتی محسوب می شود .
یکی دیگر از لوازم توسعه در حوزه فن آوریهای اطلاعاتی ، کارایی بخشهای متولی در دولتها است . به عنوان مثال در همه جای دنیا ، مخابرات کشورها نقش فراهم کردن بسترهای ارتباطی را به عهده دارند و نه محتوای اطلاعاتی را (دقیقاً همانطور که وزارت راه جاده ها را می سازد ، اما خود را مسئول ترددهای جاده ها و اینکه چه کسی یا چه ماشینی از جاده عبور می کند نمی داند)
این در حالی است که هنوز در کشور ما چنین تفکیک ساده ای صورت عملی به خود نگرفته است مخابرات از طرفی خود را در رقابت با آی اس پی ها (شرکتهای فراهم کردن خدمات اینترنت) می بیند و از طرفی نمی تواند از دلبستگی خود در نقش ناظم اخلاقی جامعه دست بشوید ، طبق معمول نیز حل مشکلات مشابه ، کمیته های عالی و سیاستگزاری و تشکیل می شود که عملاً به وجود نهادهایی موازی می انجامد و امر سیاستگزاری رابیش از پیش به کلافی سر در گم تبدیل می کند . قوانین دقیق با پشتوانه اجرایی مهمترین پیش نیاز این بخش است . کاربران بیش از آنکه مخابرات را به عنوان مسدود کننده بشناسند ، از آن انتظار فراهم کردن زیر بناهای قوی ارتباطی را دارند .
آنچه گفته شد تنها شاید بخشی از سر فصل های مهم به عنوان پیش نیازهای یک جامعه اطلاعاتی باشد ، تا امروز حدود سیزده سال از برقراری اولین ارتباط اینترنتی کشور توسط مرکز تحقیقات فیزیکی نظری و ریاضیات و تولید اولین شبکه ارتباطی فرامرزی در کشور می گذرد و این زمان در مقیاس تکنولوژیهای اطلاعاتی معادل یکصد و سی سال در صنایع خودروسازی است . گر چه زمان بسیاری برای به سامان آوردن مقوله تکنولوژی اطلاعاتی در کشور از دست رفته است ، اما با نگاهی واقع بیناناه می توان گامهای موثری برای فراهم کردن پیش نیازهای جامعه اطلاعاتی در کشور برداشت . در عین حال خطر آنجا است که بدون وجود حداقلی از پیش نیازها ، توهم وجود جامعه اطلاعاتی در کشور پدید آید . به خاطر اینکه چند صد میلیارد تومان در سال صرف چت کردن می شود یا جوانان در خلاء امکانات فرهنگی تفریحی به شبکه به عنوان ابزاری برای تفریح و صرف وقت روی آورده اند ، نمی توان تصور کرد که در مسیر جامعه اطلاعاتی گام برمی داریم .

منابع و ماخذ :
منابع لاتین اینترنتی
۱.WWW. BOODZONE . COM
۲.WWW. AMAZON . COM
۳.WWW. GTLNET
۴.WWW. WORLD PAPER COM
۵.WWW. DWSCO . COM
۶.WWW. SIIA . NET
۷.WWW . OPENBOOX . ORG
۸.WWW . GGTECH . COM
۹.WWW. NIST . GOV / EBOOK۲۰۰۱
۱۰. WWW.BARNESANDOBLE COM
منابع فارسی :
۱-بهرام شفیعیان ، شرکت فن آوری اطلاعات مدیریت فردا
۲-انقلاب اطلاعاتی ICT در دانشگاهها : فرنود حسنی ، INFO @ KHF۲۰۰۴.COM
۳-کتاب الکترونیک ، پدیده جدید صنعت نشر (TOCT۲۰۰۳ ۲۳) مصطفی قوان لو قاجار دانش نو
۴-توسعه و به کارگیری ICT در نظام آموزش و پرورش : مدیر طرح : آقای مهندس جعفر علاقمندان معاون وزیر و مدیر طرح توسعه IT در آموزش و پرورش
۵-تکنولوژی در خدمت معلم و ۷JAN . ۲۰۰۴ ۲۷][JAN ۲۰۰۴] [BBC دانش نو INFO @ ayandeh negar . Org
۶-اولین نمایشگاه دست آوردهای ارتباطات و فناوری اطلاعات : www.kanon.org گزارش نشست اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی : www.Iran c sos .net
۷- ایران اقتصادی شماره ۵۱۶۲۹ / ۱۲/ ۸۲
۸-افتتاح اولین پژوهشسرای رایانه ای استان خراسان : دفتر مدیریت طرح و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ایسنا
۹- جامعه اطلاعاتی : ایران و جامعه اطلاعاتی ، تورنتو آذر ۸۲ info @ ayandeh negar . Org
منبع : کتاب مجموعه مقالات نخستین کنگره بین المللی - دانشگاه آزاد اسلامی
نویسنده: علی منصوری و آتنا هاشمی

منبع : سایت طالبی