الگوی توزیع مواد فتوسنتزی و پر شدن دانه در ارقام اصلاح شده گندم نان در شرایط تنش و عدم تنش خشکی

هدف از تحقیق حاضر بررسی الگوی توزیع مواد فتوسنتزی و پر شدن دانه در تعدادی از ارقام اصلاح شده گندم نان با سابقه اصلاحی متفاوت و رابطه احتمالی آنها با عملکرد و مقاومت به خشکی بود. تعداد شش رقم گندم متعلق به دو گروه اصلاح شده داخلی (سرداری، روشن، امید) و اصلاح شده داخلی ‎خارجی (آزادی، فلات، قدس) در یک آزمایش مزرعه ای مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمایش به صورت طرح کرت‎های خرد شده در قالب بلوک‎های کامل تصادفی (رژیم رطوبتی به عنوان کرت اصلی، ارقام به عنوان کرت فرعی) با چهار تکرار اجرا شد. تنش خشکی از مرحله اواخر ساقه رفتن (مرحله ۴۰ طبق شاخص زادوکس) شروع و تا مرحله رسیدگی ادامه داشت. در طول این مدت، تیمار تنش سه مرتبه آبیاری شد و پتانسیل آبی قبل از آبیاری در هر سه مرحله به ترتیب: -۲.۵۱, -۱.۰۰ و -۳.۱۶ مگاپاسکال بود. اندازه گیری صفات در سه مرحله گرده افشانی، ۲۰ روز اول پس از گرده افشانی و از ۲۰ روز اول پس از گرده افشانی تا رسیدن دانه انجام شد. از مرحله گلدهی تا رسیدن سهم مواد فتوسنتزی تخصیص یافته به برگ روند رو به کاهش نشان داد. تنش خشکی اگر چه باعث کاهش وزن خشک برگ ها در ۲۰ روز اول بعد از گلدهی شد ولی بر درصد تخصیص مواد به برگ بی تاثیر بود. وزن خشک ساقه از گلدهی تا ۲۰ روز اول بعد از آن افزایش و سپس کاهش یافت. تنش خشکی باعث کاهش وزن خشک ساقه و درصد تخصیص مواد فتوسنتزی به آن شد. سنبله ها که در مرحله گلدهی حدود ۲۰% وزن خشک کل را تشکیل داده بودند، در مرحله رسیدگی ۶۰% وزن خشک کل را به خود اختصاص دادند و تا ۲۰ روز اول بعد از گلدهی تحت تاثیر خشکی قرار نگرفتند. ارقام اگرچه از نظر وزن خشک اندام ها و درصد اختصاص مواد خشک به آنها تفاوت های معنی داری در هر سه مرحله نمونه برداری نشان دادند ولی رابطه مشخصی بین میزان تخصیص مواد به اندام های خاص و عملکرد در شرایط شاهد یا تنش و یا مقاومت به خشکی ملاحظه نشد. روند پر شدن دانه در سه رقم از شش رقم مورد بررسی در هر دو محیط تنش و بدون تنش تعیین و سپس سرعت و شدت پر شدن دانه محاسبه شد. تنش خشکی سرعت پر شدن دانه را کاهش داد ولی بر مدت پر شدن آن بی تاثیر بود. تجزیه روند رشد دانه ارقام فوق نشان داد که وزن خشک اولیه قبل از شروع پرشدن و سرعت پر شدن در مرحله آخر رشد دانه دو عامل مهم در افزایش رشد نهایی دانه بودند. رقم قدیمی تر امید پایین ترین منحنی رشد دانه و رقم اصلاح شده فلات بالاترین منحنی رشد دانه را در هر دو محیط نشان دادند.

علی احمدی
محسن سعیدی
محمدرضا جهان سوز

منبع : پایگاه اطلاعات علمی