گفتمان ها و رقابت های زودرس انتخاباتی

تبلیغات زودهنگام گروه ها و جریان های سیاسی برای انتخابات دهم ریاست جمهوری اگرچه با واکنش متفاوت فعالان سیاسی همراه است اما به دلیل این که پویایی و تحرک گروه ها و احزاب سیاسی در کشور ما تنها معطوف به انتخابات است، این امر تا حدودی پذیرفتنی است. به ویژه آن که انتخابات ریاست جمهوری در ایران تنها انتخاب یک فرد برای مدیریت اجرایی کشور نیست، بلکه گفتمان و جریان فکری نامزد منتخب برای چند سال فضای سیاسی کشور را تحت تأثیر قرار داده و علاوه بر اداره کشور، تحولات سیاسی را نیز مدیریت می کند.
طی سال های پس از ارتحال امام، تاکنون سه گفتمان سازندگی، توسعه سیاسی و عدالتخواهی و ساده زیستی متناسب با ضرورت های زمان در عرصه سیاسی کشور فرصت بروز یافته است. بعد از پایان جنگ به دلیل نیاز کشور به بازسازی و نوسازی زیرساخت های آسیب دیده از جنگ، با فرمان امام (ره) و حمایت های مقام معظم رهبری، کشور وارد دوره جدیدی از تلاش ها جهت سازندگی گردید . اما با مرور زمان گفتمان غالب در این دوران یعنی «گفتمان سازندگی» به دلیل وادادگی نسبت به تهاجم فرهنگی غرب و فاصله گیری از ارزش های دفاع مقدس و تکیه صرف بر زیرساخت های تکنوکراسی غربی و ناتوانی در مهار تورم اقتصادی، از مبانی فکری نظام دینی فاصله گرفت و حمایت های مردمی را از دست داد. در مقطع دوم خرداد «گفتمان سازندگی» در شرایطی جای خود را به گفتمان «توسعه سیاسی» و یا «اصلاحات» داد که مدعیان آن گفتمان در آغاز شعارهای چپ گرایانه اقتصادی می دادند و ادعای تبعیت از راه امام را داشتند اما پس از تثبیت دولت هفتم درعرصه اقتصادی ادامه دهنده راه گفتمان قبلی بودند و البته با همکاری همان کادر گذشته و در عرصه سیاسی نیز تعدیل مبانی نظام دینی را هدف گرفته و تا به آنجا پیش رفتند که محصول کارگاه های توسعه سیاسی آنها در وزارت کشور طراحی و اجرای یک نظام سکولار بود و در عرصه اجتماعی و فرهنگی نیز هیچ ارزشی از نظام دینی باقی نماند که مورد هجمه قرار نگرفته باشد.
روند واگرایی این گفتمان تا بدانجا شتاب گرفت که تقریباً تمامی اصول و مبانی نظام اسلامی تحت تأثیر عملکرد این جریان زیر سؤال رفته بود.
ایستادگی رهبری و دلسوزان نظام در قبال این تفکر واگرایانه و تلاش معظم له برای هدایت فضای سیاسی کشور و ادبار مردم به «گفتمان توسعه سیاسی» سبب گردید که در مقطع سوم، اقبال مردم به اصول و مبانی و ارزش های انقلاب اسلامی موجب تغییر در مجلس هفتم و تحول در صحنه ریاست جمهوری گردد و «گفتمان عدالتخواهی و ساده زیستی» که در بستر اصولگرایی تعریف و توسط منتخب مردم در انتخابات ریاست جمهوری، به گفتمان اصلی دولت و مجلس در سال های اخیر تبدیل شد سبب گردید حرکت نظام به محور کانونی خود بازگردد.
▪ در این زمینه نکاتی قابل ذکر است:
۱) تجربه تلخ دوران گذشته و هوشیاری نیروهای انقلاب از یک سو و اقبال مردم نشان می دهد که بستر اصلی حرکت نظام در آینده نیز در چارچوب تفکر اصولگرایی تعریف می شود. چارچوبی که پس از عبور نظام از گردنه های سخت گذشته که با هزینه های مادی و معنوی بالایی هم همراه بوده، اکنون تثبیت شده و البته دیده بیدار رهبری و نیروهای بالنده نظام عبور از آن را برنخواهند تافت.
۲) اما با ورود نظام اسلامی به آغاز دهه چهارم عمر خود، که به دلیل نگرانی قدرت های استکباری از گسترش روزافزون آن با فشارها و تحریم ها و تهدیدهای فزاینده آنها مواجه شده، الزاماتی متناسب با این مقطع و البته در چارچوب تفکر اصولگرایی در پیش روی فعالان سیاسی کشور است.
مقام معظم رهبری در یکی از فرازهای پیام خود به مجلس هشتم بر این مهم تأکید نموده و می فرمایند : «آغاز این مجلس با ورود در دهه چهارم انقلاب همزمان شده است. در این دهه، گفتمان اصلی انقلاب، «پیشرفت و عدالت» است. پیشرفت در همه ابعاد علمی و اقتصادی و اخلاقی و فرهنگی، و عدالت همه جانبه در توزیع فرصتها و امکانات مادی و معنوی. عنصر پیشرفت ، باید نگاه ما را به استعدادهای بی شمار پراکنده در میان ملت، معطوف سازد و ظرفیت های تولید و خلاقیت و درخشش توانایی های گوناگون در همه زمینه ها را در نگاه ما برجسته کند و عنصر عدالت باید نابرخورداران از فرصتها و توانایی های کشور را ، از این مواهب الهی و عمومی برخوردار سازد. مجلس که پدیدآورنده نظام نرم افزاری اصلی حرکت کشور است باید لحظه ای از این تکلیف غفلت نورزد.»
۳) اما روند عمل گروه های دیگر نیز متأثر از این فضا و البته عملکرد دولت نهم و مجلس هشتم است.
مدافعان گفتمان «توسعه سیاسی» که به دلیل عدم ادبار اجتماعی و اختلافات درونی، عمر اصلاحات را پایان یافته می بینند راهبرد آینده خود را درچند بعد طراحی کرده اند:
الف) تخریب دولت نهم
بیشترین حجم تبلیغات این طیف به تخریب دولت نهم بویژه در عرصه اقتصادی و دامن زدن به تورم انتظاری اختصاص یافته است. از منظر این طیف مشکلات اقتصادی کشور پاشنه آشیل دولت نهم و مجلس هشتم است و لذا به گونه ای تبلیغ می شودکه گویا هیچ اقدام مؤثری صورت نگرفته است و هر آنچه اتفاق افتاده سیاه و باطل است.
ب) تشدید اختلاف در اصولگرایان
تجربه انتخابات شورای سوم، اصلاح طلبان را به تعمیق شکاف در اصولگرایان امیدوار کرده بود و از این رو در انتخابات مجلس هشتم بخشی از تلاش آنها به دامن زدن شکاف های جریان مقابل اختصاص یافت. اما پس از اعلام نتیجه انتخابات مجلس هشتم تنهانقطه امید آنها به رقابت در تعیین ریاست مجلس هشتم و هیأت رئیسه آن معطوف شده بود که برای آنها نتیجه ای در بر نداشت.
ج)عبور از دوم خرداد و «اصلاحات»
این جریان که در سال های اخیر با ۳ بحران مشروعیت،مقبولیت و انسجام درونی مواجه شده و با جدایی بخش هایی از آن زمینه فروپاشی خود را فراهم ساخته بود، در آستانه مجلس تلاش کرد که یک بار دیگر خود را در معرض اقبال اجتماعی قرار دهد. اما به رغم به حاشیه راندن بعضی از عناصر افراطی، محوریت عمل باز هم دراین مرحله در دست افراطیون بود واز همان آغاز تلاش شد تا با به صحنه کشاندن عناصر رد صلاحیت شده قبلی و کسانی که در رد صلاحیت آنها در مرحله جدید یقین داشتند، بستر لازم را برای مظلوم نمایی و به صحنه کشاندن طبقه متوسط فراهم کنند که توفیقی دراین زمینه نیافتند و حتی در مرحله دوم انتخابات نیز ناچار شدندکه عنوان «یاران خاتمی» را هم با هدف ایجاد انسجام و جلب بیشتر آرا از لوگوی انتخاباتی خود حذف کنند که نتیجه ای هم در بر نداشت. اکنون مهم ترین بحث در میان دلسوزان این طیف ضرورت بستن پرونده اصلاحات و انتخاب گفتمانی جدید متناسب با شرایط کنونی کشور است . در این زمینه دیدگاه رئیس کمیته اطلاع رسانی حزب اعتماد ملی قابل توجه است . وی در یادداشتی در روزنامه اعتماد ملی ۲۷ خرداد ماه می نویسد: «به اعتقاد من تنها راه برون رفت از این فضا و بازگشت به بخش سیاسی نظام جمهوری اسلامی در درجه اول حرکت در چارچوب نظام، وفاداری نظری به اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی و در درجه دوم انسجام کامل است.»
د) بازنگری در استراتژی
▪ اما گروهی از فعالان این جریان تنها اعتقاد به تغییر استراتژی دارند.
- حسین مرعشی رئیس ستاد انتخابات اصلاح طلبان و سخنگوی حزب کارگزاران در گفت وگو با مهر (۸۷‎/۲‎/۱۲) از بازنگری در استراتژی این طیف در انتخابات ریاست جمهوری سخن به میان آورده و می گوید: «در حال حاضر اصلاح طلبان به دنبال تدوین استراتژی مناسب برای انتخابات ریاست جمهوری و نحوه آرایش سیاسی برای چگونگی ورود به این انتخابات هستند. «او همچنین یادآور گردید که «اصلاح طلبان به دنبال پیدا کردن شاه کلید انتخابات ریاست جمهوری برای به دست آمدن نتیجه ای هستند که در نهایت منافع ملی را دربرداشته باشد.»
- سایت نوروز نیز درتاریخ ۸۷‎/۲‎/۱۸ با اشاره به نشست جلسه شورای هماهنگی جبهه اصلاحات به نقل از جمیله کدیور رئیس دوره ای جبهه اصلاحات ضمن تأکید بر تلاش برای حفظ انسجام جبهه می گوید: «اساس برنامه ها به عنوان شورای هماهنگی جبهه اصلاحات تبیین استراتژی و سازوکار مناسب برای شرایط موجود است و اینکه ببینیم با توجه به درس هایی که از این انتخابات گرفتیم در انتخابات آینده براساس چه تمهیداتی حرکت کنیم.»
- سایت امروز ۸۷‎/۲‎/۱۲ به نقل از دبیرکل سازمان مجاهدین انقلاب استراتژی این گروه را تلاش برای معرفی یک نامزد و پرهیز از تکثر اعلام و ویژگی های آن را اینگونه برمی شمرد: «اصلاح طلبان باید فردی را برای نامزدی انتخابات آینده ریاست جمهوری معرفی کنند که زمینه اجتماعی مناسبی داشته باشد. مقبولیت اجتماعی پارامتر بسیار مهمی است و تمام هم ما این است که هواداران مان را تشویق کنیم تا به کاندیدای واقعی ما رأی دهند . »
اما این نکته نیز جالب است که در این طیف دیگر از مدافعان گفتمان های «دموکراسی خواهی و حقوق بشر» و یا «مشروطه اسلامی» و «جمهوریخواهی» صدای کمتری شنیده می شود.

عباس حاجی نجاری

منبع : روزنامه ایران