ارزیابی روش رفلکسومتری مردمک چشم به عنوان یک آزمون غربالی جهت تشخیص موارد سو مصرف مواد مخدر و مقایسه آن با روش های ایمونوکروماتوگرافی و کروماتوگرافی نازک لایه

● زمینه و هدف:
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک معضل جهانی مطرح است و تشخیص موارد سو مصرف ناشی از آن در جهت ارایه راهکارهای پیشگیرانه و درمانی جهت حفظ سلامت جامعه نقش بسیار مهمی را ایفا می نماید. آزمون های غربالگری متداول جهت شناسایی موارد سو مصرف مواد مخدر عبارتند از روش ایمونوکروماتوگرافی و کروماتوگرافی نازک لایه. این روش ها علیرغم دارا بودن مزایایی نظیر سرعت و ارزان قیمت بودن، دارای معایبی نظیر تهاجمی بودن (نیاز به اخذ نمونه های خون یا ادرار) و نیاز به معرف های شیمیایی می باشند. در چند سال اخیر استفاده از تکنولوژی رفلکسومتری مردمک چشم که پایه و اساس آن بررسی و ثبت ویدیویی حرکات مردمک چشم به دنبال تحریک های نوری و تفسیر آن توسط رایانه می باشد، در تشخیص موارد سو مصرف مواد مخدر مطرح شده است. از مزایای عنوان شده برای این روش عدم نیاز به نمونه های بیولوپیک (نظیر خون و ادرار) مصون ماندن جواب های آزمایش از دستکاری های عمدی، سرعت عمل بالا در حصول و نتایج و تعیین سو مصرف مواد مخدر تا ۲۱ روز بعد از قطع مصرف می باشد که موارد عنوان شده به ویژه در سم شناسی قانونی دارای اهمیت بالایی می باشد از این رو هدف از مطالعه حاضر ارزیابی کارآیی این روش در تشخیص موارد سو مصرف مواد مخدر و مقایسه آن با روش های رایج است.
● روش بررسی:
این مطالعه از نوع بررسی روش و بر روی ۱۵۸ نفر از مراجعین به آزمایشگاه سم شناسی سازمان پزشکی قانونی کشور انجام شد. ابتدا برای هر فرد پرسشنامه ای شامل اطلاعات راجع به سن، جنس، سابقه بیماری های چشمی و عصبی، تاریخچه داروهای مصرفی و اعمال جراحی انجام شده تکمیل شد و جهت آزمایش، ابتدا هر فرد به مدت ۱۵ دقیقه در شرایطی آرام و دور از هر گونه صدا و نور شدید قرار می گرفت. در این مطالعه جهت بررسی رفلکس مردمک چشم از دستگاه (Iritech, DM-۲۰۱۰) استفاده گردید. جهت بررسی نتایج حاصله با روش های متداول، از هر فرد نمونه ادرای اخذ گردید و به روش های ایمونوکروماتوگرافی و کروماتوگرافی نازک لایه مورد بررسی قرار می گرفت.
● یافته ها:
از ۱۵۸ فرد مطالعه شده ۱۱۷ نفر (۷۴.۰۵%) مذکر و ۴۱ نفر (۲۵.۹۵%) مونث بودند. میانگین سنی افراد ۰.۸± ۳۵.۶ سال و محدوده سنی ۶۹-۲۲ سال بود. نتایج حاصل با استفاده از روش رفلکسومتری مردمک چشم در ۷۰ مورد (۴۴.۳۰%) عدم نیاز به انجام آزمون های تکمیلی جهت بررسی مواد مخدر را نشان داد (پاسخ های منفی) و در ۸۸ مورد (۵۵.۷۰%) نیاز به آزمون های تکمیلی پیشنهاد گردید (پاسخ های مثبت). بررسی نمونه های ادراری به روش های ایمونوکروماتوگرافی و کروماتوگرافی نازک لایه، در آن دسته از افرادی که طبق روش رفلکسومتری مردمک چشم نیازی به آزمون های تکمیلی نداشتند نشان داد که در ۳ مورد (۴.۲۸%) مواد مخدر یافت گردیده بود (منفی کاذب) در حالی که از ۸۸ موردی که در روش رفلکسومتری مردمک چشم نیاز به انجام آزمون های تکمیلی برای آنها پیشنهاد شده بود در روش ایمونوکروماتوگرافی و کروماتوگرافی نازک لایه تنها در ۹ مورد (۱۰.۲۳%) مواد مخدر یافت گردیده بود.
● نتیجه گیری:
استفاده از روش رفلکسومتری مردمک چشم جهت غربالگری موارد سو مصرف مواد مخدر در افراد، تنها در مواردی که در آنها عدم نیاز به آزمون های تکمیلی اعلام می شود دارای اعتبار بوده و جواب های مثبت این روش به علت تداخلات متعدد در موارد قانونی نیازمند آزمون های تکمیلی نظیر کروماتوگرافی نازک لایه جهت تشخیص موارد سو مصرف می باشد.

کامبیز سلطانی نژاد
منصور فریادی
مریم اخگری
محمد فضیلتی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی