بررسی روند تغییرات مرفوفیزیولوژیکی ارقام مختلف گندم بر افزایش عملکرد آنها طی نیم قرن گذشته

به منظور بررسی تغییرات مبانی مرفولوژیک، فیزیولوژیک ارقام مختلف گندم و اثرات این تغییرات بر افزایش و پتانسیل عملکرد دانه آنها، آزمایشی در سال زراعی ۷۸-۱۳۷۷ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. در این آزمایش ۱۲ رقم گندم که در طی سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۷۴ آزاد شده اند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار آزمایش شدند. نتایج تحقیقات نشان داد که از نظر عملکرد دانه رقم الموت با رقم امید دارای اختلاف معنی دار ولی با سایر ارقام تفاوت معنی داری نداشتند. از نظر بیوماس کل ارقام متفاوت بودند و بالاترین و پایین ترین مقدار به ترتیب به ارقام نوید و قدس با ۱۶۶۳۰ و ۱۰۳۰۰ کیلوگرم در هکتار تعلق داشت در حالیکه بیشترین و کمترین شاخص برداشت را به ترتیب ارقام قدس و امید به خود اختصاص دادند. همچنین در این ارقام بین شاخص برداشت و عملکرد دانه همبستگی مثبت بالا (r=۰.۶۵) ولی عملکرد دانه با بیوماس کل همبستگی نشان نداد. مقدار ضریب استهلاک نوری ارقام جدید بیشتر از ارقام قدیم بود به طوریکه بیشترین آن به رقم آزادی (k=۰.۶) و کمترین آن (k=۰.۲۶) به رقم بزوستایا تعلق داشت. از نظر پنجه زنی ارقام گروه سوم کمتر از دو گروه دیگر بود که این امر تراکم پذیری ارقام جدید نسبت به قدیم را نشان می دهد. از نظر شاخص های رشد گروه اول شاخص سطح برگ و سرعت رشد نسبی بالاتری نسبت به سایر گروه ها از خود نشان داد. مقدار کلروفیل ارقام تا مرحله گرده افشانی تفاوت داشت ولی در مرحله گرده افشانی تفاوت دیده نشد. از نظر ارتفاع بوته گندم در گروه های مختلف با سال آزادسازی آنها همبستگی منفی مشاهده شد. ارقام قدیم از نظر طول پایک بیشتر از ارقام جدید، از نظر تعداد دانه در خوشه کمتر و از نظر وزن هزار دانه تفاوت معنی داری نداشتند. تجزیه علیت بین صفات مختلف نشان داد که اثرات مستقیم سطح برگ پرچم بر عملکرد دانه مثبت و نسبتا پایین (P=۰.۲۹)، ارتفاع بوته بر عملکرد بالا و منفی (P=-۰.۵۱)، تعداد گلچه در سنبله بر عملکرد دانه منفی و متوسط (P=-۰.۴۴) می باشند.

غلام علی اکبری
بهروز فوقی
حسین ادیم
علی مختصی بیدگلی
حمید رحیمیان مشهدی
اسکندر زند

منبع : پایگاه اطلاعات علمی