عراق برای ۱۰۰ سال

سفر برون مرزی و یک هفته‌ای باراک حسین اوباما، کاندیدای احتمالی دموکرات‌ها که از آسیای جنوبی آغاز و در بریتانیا ختم شد، در حالی پایان پذیرفت که رقیب انتخاباتی وی یعنی سناتور مک‌کین در خاک آمریکا و در ایالت‌های موسوم به ایالات متغیرالحال- که به درستی مشخص نیست در انتخابات چهارم نوامبر رنگ جمهوریخواهانه قرمز خواهند گرفت یا به رنگ آبی دموکرات درخواهند آمد- مشغول فعالیت‌های انتخاباتی بود. در هر کشوری که اوباما در آنجا توقف داشت و به سخنرانی درخصوص مسائل مطرح می‌پرداخت و با وجود اینکه رقیب جمهوریخواهش را در بیرون از آمریکا به باد انتقاد نمی‌گرفت، اما سناتور مک‌کین در هر ایستگاهی در آمریکا رقیب دموکراتش را می‌نواخت.
با این وجود اما تور یک هفته‌ای و برون مرزی باراک اوباما به گمانم دیدگاه آن دسته از منتقدان محافظه‌کار و جمهوریخواه را که سیاست‌های کاندیدای احتمالی دموکرات‌ها را بسیار ناپایدار می‌دانند، تغییر نمی‌دهد. اما ایستگاه خاورمیانه‌ای اوباما به‌خصوص در این میان قابل اشاره است. عراق که سومین فرودگاه برون مرزی اوباما در مسافرت یک‌هفته‌ای کاندیدای دموکرات‌ها بود، از این حیث عمده‌تر است که همزمان و حتی قبل از حضور وی در این کشور شایعات و حتی گفت‌وگوهایی میان مقامات آمریکایی و عراقی درخصوص تدوین نوعی افق زمان‌بندی شده برای خروج نیروهای آمریکایی از این کشور رخ داده بود. اوباما که بارها در رقابت‌ها و تبلیغات انتخاباتی به خارج کردن نیروهای رزمی آمریکا از عراق طی ۱۶ ماه اشاره کرده بود، در عراق وقتی با همنوایی و همصدایی مسوولان عراقی در این خصوص مواجه شد، فریاد شادی و سرور سر داد. علی‌الدباغ، سخنگوی دولت عراق پس از مذاکرات اوباما با نوری المالکی تاکید کرد که گزینه خروج نیروهای آمریکایی از عراق تا سال ۲۰۱۰ در دست بررسی است. نخست‌وزیر عراق که خود پیش از حضور اوباما در منطقه سبز بغداد و دیدار با او طی تماس تلفنی با جورج بوش از توافق بر سر امکان ایجاد نوعی افق هدفمند زمان‌بندی شده برای خروج نیروهای آمریکایی از کشورش سخن رانده بود، بار دیگر و این‌بار در جریان دیدار با کاندیدای احتمالی دموکرات‌ها از خروج نیروهای آمریکایی از کشورش سخن راند. اما به واقع آیا مقامات عراقی تمایلی به خروج نیروهای آمریکایی از کشورشان دارند؟ اگر چنین تمایلی در میان هست، بهترین زمان برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق چه زمانی است؟ پرسش سوم اینکه باز در صورت چنین تمایلی و نیز توافق بر سر زمان دقیق آن‌چه میزان از نیروهای آمریکایی از عراق خارج خواهند شد و مابقی تا کی در این کشور باقی خواهند ماند؟ طرح این پرسش‌ها وقتی مهم‌تر می‌نماید که بدانیم دولت شیعه حاکم بر عراق سرگرم گفت‌وگو با آمریکا بر سر توافقنامه امنیتی پرچالش میان دو کشور است.
اگر این فرضیه را بپذیریم که با ایجاد تعدیلاتی در برخی از مفاد این توافقنامه عراقی‌ها آن را خواهند پذیرفت، آنگاه صحبت از خروج ۱۶ماهه از عراق آنگونه که باراک اوباما از آن سخن می‌گوید یا خروج نیروهای آمریکایی تا سال ۲۰۱۰ بدانسان که علی‌الدباغ بیان می‌دارد سرابی بیش نیست و صرفا برای هر یک از طرفین مصرف داخلی دارد. در مورد اوباما به زبان راندن چنین جملاتی باعث می‌شود که آن‌‌دسته از شهروندان آمریکایی که وضعیت سخت اقتصادی کنونی آمریکا را ناشی از هزینه‌های سرسام‌آور جنگ عراق می‌دانند، بیشتر به صاحب این سخنان یعنی کاندیدای دموکرات‌ها روی آورند. اما در طرف عراقی و با توجه به اینکه انتخابات محلی عراق تنها چند ماه دیگر و انتخابات پارلمانی این کشور هم در سال ۲۰۰۹ برگزار خواهد شد، سخن راندن بر سر خروج نیروهای آمریکایی تنها مصرف انتخاباتی دارد و بیش از این عمق ندارد، چرا که هر دو طرف آمریکایی و عراقی به خوبی به این واقعیت واقفند که با توجه به کامیابی استراتژی افزایش نیرو در عراق که از عمر آن ۱۶ ماه می‌گذرد، خروج زود هنگام یا کاهش شدید و دفعی نیروهای آمریکایی از این کشور به مثابه فروپاشی سامان سیاسی تازه قوام یافته عراق و رجعت دوباره عناصر و افراطیون القاعده خواهد بود.
هم‌اکنون که حدود ۱۴۷ هزار نیروی آمریکایی در عراق حضور دارند هنوز برخی از تحرکات تروریستی در گوشه و کنار این کشور به چشم می‌خورند. کاهش شدید میزان نیروها تا زمانی که نیروهای امنیتی و دولت مرکزی عراق قدرت کافی به دست نگرفته‌اند، جز فاجعه معنای دیگری ندارد. از این‌رو تقارن ایده باراک اوباما در خروج نیروها از عراق با سخنان مقامات عراقی را صرفا باید در حساب خوش‌شانسی کاندیدای دموکرات‌ها به خاطر نزدیک شدن موسم انتخابات در عراق نوشت و نه اعتقاد باطنی طرفین. به هر روی عرصه سیاست، عرصه بده‌بستان‌ها و چرخش‌های پویا و استفاده از موقعیت‌هاست و هیچ ایرادی ندارد که کاندیدای دموکرات‌ها و سیاستمداران عراقی در جست‌وجوی رای حامیان‌شان و بهره‌برداری تبلیغاتی از سخنان خویش باشند. جان مک‌کین یک بار در پاسخ به پرسشی درخصوص خروج از عراق گفته بود که نیروهای آمریکایی شاید برای ۱۰۰ سال در آن کشور بمانند. کدام عقل سلیم در عرصه سیاست بین‌الملل می‌تواند باور کند که با هزینه‌های صدها میلیارد دلاری آمریکا درعراق و نقش استراتژیک این کشور در معادلات امنیتی، اقتصادی و سیاسی خاورمیانه، ساکن آتی کاخ سفید، خواه جمهوریخواه، خواه دموکرات ایده ترک و فراموشی و خروج از عراق را فعلیت ببخشد؟ فرآیند نه خروج بلکه کاهش نیروها از عراق بسیار طولانی خواهد بود.

امیرحسین تیموری

منبع : روزنامه کارگزاران