هیچ کس از سینمای کودک حمایت نمی کند

اکران فیلم سینمایی«دیوار» بهترین و مهمترین بهانه ما برای صحبت با محمد علی طالبی بود. کارگردانی که با ساخت بیش از دوازده فیلم با موضوعات تربیتی و آموزشی او را به عنوان یکی از کارگردانهای فعال سینمای مهجور کودک می شناسیم.
فیلم «دیوار» آخرین ساخته اوست که در بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
▪ آقای طالبی کودکان و نوجوانان و موضوعات مربوط به آنان ، دغدغه همیشگی شماست. ریشه چنین علاقه ای به این نوع سینما به کجا بر می گردد؟
ـ من از سالها پیش در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم به صورت مربی هنرجو همکاری داشتم و هم به صورت مربی. به همین خاطر در این فضا با فیلمهای کودک و نوجوان ارتباط داشتم و همان زمان من چند فیلم کودک کوتاه هم ساختم و همین شرایط من را به این نوع سینما علاقه مند کرد و هنوز هم این علاقه مندی ادامه دارد.
▪ سینمای کودک و نوجوان ،سینمایی است که کمتر دیده شده و کمتر به آن پرداخته شده است. به عنوان کارگردانی که بیش از دوازده فیلم در این نوع سینما ساخته، درباره مشکلات و مسائل پیش روی این سینما بگویید؟
ـ این مسائل بیشتر به مدیریت ها و برنامه ریزی هایی بر می گردد که بیشتر در بخش دولتی بوده است، چون این سینما از نظر امکانات به دولت وابسته است و به نظر می آید در این بخش کم کاری شده است، به علاوه اینکه فیلمهای دیگری هم جایگزین فیلمهای این حوزه شده است.
فیلمهایی که برای سینما ذائقه ساز و بسیار تاثیرگذار بوده اند که به فیلمهای دختر پسری معروفند و همه این عوامل به مهجور شدن این سینما کمک کردند. ولی به نظرم مشکلات این سینما عمدتا به خاطر بی برنامگی هایی بوده که در بخش مدیریت دولتی سینما رخ داده است.
▪ سیاستگذاران سینمایی همیشه می گویند که از سینمای کودک حمایت می کنند. درباره حمایت دولت از این نوع سینما بگویید. آیا واقعا چنین اتفاقی افتاده است؟
ـ برای من که اتفاق نیفتاده است !متأسفانه در تمام این سالها نه تنها هیچ حمایتی نشد، بلکه برخوردی هم در این زمینه با من صورت گرفت. من فیلمی ساختم به اسم «تو آزادی» که برای ساختن آن پنجاه پنجاه با بنیاد فارابی شریک شده بوده بودم.
آنها نه تنها کمک نکردند، بلکه فیلم را هم در فارابی متوقف کرده اند و هیچ کمکی برای اینکه بتوانیم این فیلم را به رسانه یا تلویزیون برسانیم انجام نگرفته است. ضمن اینکه دو سال پیش که می خواستم فیلم دیوار را بسازم، دقیقا به همین بهانه و به بهانه وام گرفتن سر این فیلم - که با فروش آن به رسانه ها می توانستیم پول را برگردانیم - جلوی این فیلم را هم گرفتند. این بخشها نه تنها هیچ کمکی نکرده اند که همیشه یکجوری سد راه هم بوده اند و همه اینها باعث شد من چند سال در حوزه ساخت فیلم کودک بیکار باشم.
متأسفانه حمایت آنچنانی نمی شود. همین الان هم فضای حمایتی در بنیاد فارابی یا ارگانهای دیگردولتی وجود ندارد. همه اینها شعار است نه قبلا کمکی می شده نه الان.
▪ سینمای کودک، سینمای خاصی است و طبیعتاً مخاطبان خاصی هم دارد. چگونه می شود مخاطبان بیشتری برای این گونه سینمایی فراهم کرد؟
ـ من فکر می کنم می شود به راحتی این مخاطبان را برای این سینما فراهم کرد، کما اینکه هم من و هم دوستانی که در این زمینه فیلمسازی می کنند، قبلا هم این کار را کرده اند و موفق بوده اند. این چیز عجیبی نیست که ما فیلمهایی بسازیم که هم خانواده ها ببینند هم کودکان.خوشبختانه این سینما تنوع موضوعی زیادی دارد و می شود فیلمهایی ساخت که برایبچه ها مناسب باشد. اساسا فیلمسازانی مثل ما اگر نخواهند سراغ تلویزیون بروند و کارهایی که دوست ندارند نسازند؛ واقعا مشکلات دارند و طبیعی است که اهالی سینمای کودک پراکنده شوند و کار نکنند. متأسفانه فضای گذشته برای سینمای کودک وجود ندارد و از بین رفته است.
▪ آقای طالبی، اگر موافق باشید برویم سراغ «دیوار». از آخرین فیلمتان بگویید که از کجا و چگونه شکل گرفت؟
ـ اصل داستان براساس تحقیقاتی است که حدود سه سال در چند پارک تهران ازجمله «ارم» بر روی دخترهایی که در رشته موتورسواری فعالیت می کردند انجام دادم و مصاحبه هایی با خودشان و پدرانشان داشتم که درنهایت به فیلمنامه موجود رسیدم. حدود ۵ سال طول کشید تا کار به اجرا رسید. دو سال پیش قرار بود به عنوان تهیه کننده، خودم این فیلم را بسازم و تا مرحله پیش تولید و انتخاب بازیگر هم پیش رفتیم، اما به خاطر اینکه وام و تسهیلات فارابی آماده نشد، کار متوقف شد. تا اینکه سال گذشته با کمک حسن حسن دوست فیلمنامه به محمد مهدی دادگو ارایه گردید و ایشان هم ما را به هارون بشایایی معرفی کرد و فیلم ساخته شد.
▪ پس داستان فیلم واقعی بوده است؟
ـ بله همانطور که گفتم «دیوار» یک داستان واقعی و مستند است. این فیلم بر اساس یکسری از اتفاقات مستند در زندگی دخترانی که دراین سن و سال هستند و در رشته موتورسواری فعالیت می کنند شکل گرفته و عمدتا بعضی از آنها به دلیل آنکه سن شان بالاتر رفته، نمی توانند دراین رشته کار کنند و این باعث شده حتی بعضی هایشان کارشان را از دست بدهند و درآمد خانواده بریده شود.
▪ در رابطه با چگونگی انتخاب گلشیفته فراهانی برای ایفای این نقش بگویید؟
ـ من از همان اول بازی گلشیفته برای این نقش مد نظرم بود. حتی در نوبت اولی که قرار بود فیلم ساخته شود، با او صحبت کردم و قرار گذاشتیم، هر موقع شرایط مناسب فراهم شود، فیلم را بسازیم که خوشبختانه «دیوار» با او ساخته شد. گلشیفته فراهانی زحمات زیادی برای ایفای این نقش کشیده که متأسفانه این زحمات کمتر دیده شد. او برای این فیلم یک ماه با مربی تمرین کرد و موتورسواری یاد گرفت. قسمتهای پایین دیوار را تا یک متر و دو متر، خودش موتورسواری کرد. حتی موتورسواری در خیابان را هم انجام داد.
من از همان ابتدا برای ایفای این نقش به دنبال یک ستاره بودم. ستاره ای که مردم دوستش داشته باشند که گلشیفته با ایفای نقش در فیلمهای میم مثل مادر و ... این را ثابت کرده بود. چهره و توانایی اش هم برایم مهم بود.
▪ موقع یکی از علل چنین اتفاقی اعمال برخی اصلاحات بر فیلم ذکر شد.درباره این اتفاق بگویید و اینکه چرا فیلم به مشکل اصلاحاتی برخورد؟
ـ من فکر می کنم دلیلش برخوردهای سلیقه ای با فیلم بود و نگاهشان هم درست نبود. این فیلم هم مثل بقیه کارهایم نگاه انسانی و سالمی داشت. و من چون می خواستم که هم فیلم در جشنواره شرکت کند و هم اکران شود اجازه دادم که این اصلاحات انجام شود.هر چند اکنون هم فکر می کنم که اصلاحات چیزهای مهمی نبوده و خط قرمزی نداشته است.
▪ «دیوار» جزو معدود فیلمهای شماست که درآن شما از بازیگران حرفه ای و شاخص استفاده کرده اید و شکل و شمایل و ساختار آن با فیلمهای دیگرتان متفاوت است. بگویید که چگونه به این موقعیت رسیدید؟
ـ به نظر خودم این فیلم هم مثل بقیه کارهایم است. تفاوتی در آنها نمی بینم. شخصیت های فیلم «دیوار» بزرگ شده شخصیتهای «چکمه» و «تیک تاک» هستند .فقط از هنرپیشه های حرفه ای تری استفاده کرده ام.
دیوار این شانس را داشت که نسبت به بقیه کارها امکانات بیشتری داشته باشد، از جمله بهترین عوامل سینما را. همه اینها باعث شد تا من بتوانم ساختار حرفه ای تری به فیلم بدهم. و گرنه به لحاظ مضمون و تفکر«دیوار» دنباله رو فیلمهای قبلی من است.
▪ با توجه به موضوع منحصر به فرد این فیلم نسبت به دیگر آثارتان، با مشکل خاصی مواجه نبودید؟
ـ این فیلم به دلیل خطرناک بودنش سخت بود و هرلحظه ممکن بود اتفاقی بیفتد. گرفتن صحنه های داخل دیوار مرگ به دلیل نوبودن فضا شرایط خاص خودش را داشت و یک ماه زمان برد؛ این صحنه ها کاملا به شیوه مکانیکی گرفته شد و از پرده سبز استفاده نکردیم و در واقع همه چیز در صحنه شکل گرفت که این موضوع دشواریهای زیادی به همراه داشت. مشکلات سینمای ایران مانند نبودن لنزهای مناسب که بتوانیم درارتفاع ۷ متر دوربین را قرار دهیم تا کلوزآپ بگیریم را هم باید اضافه کرد.
▪ «دیوار» قبل از اکران عمومی اش، در چند جشنواره خارجی حضور داشته. از وضعیت این جشنواره ها بگویید و شرایطی که این فیلم از سر گذراند تا به این جشنواره ها برسد؟
ـ ما کارهای جشنواره ای این فیلم را بیشتر به بعد از اکران فیلم و اگذار می کنیم. ما فقط در دو جشنواره که خودشان با ما تماس گرفتند شرکت کردیم. یکی در ایتالیا بود و اکنون هم که در حال مذاکره با جشنواره توکیو هستیم.

تکتم بهاردوست

منبع : روزنامه قدس