محافظت از احساسات تأثیرگذار

امروز دیگر کاملاً مشخص شده است که هورمون استروژن رابطه بسیار نزدیکی با احساسات زنان دارد. زنان در دوران باروری و همچنین پس از یائسگی، تحت تأثیر افسردگی و اضطراب هستند. بسیاری از اختلالات رفتاری که تنها در زنان بروز می کند مانند سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی پس از زایمان نیز مربوط به استروژن است. این که استروژن چگونه بر احساسات تأثیر می گذارد، هنوز روشن نشده است، این که کمبود استروژن تأثیرگذار است یا ازدیاد آن، به اندازه خود حالاتی که بروز می کند، ناشناخته مانده است.
● چه میزان استروژن نرمال است
با شروع بلوغ، تخمدان، در هر سیکل شروع به آزاد کردن استروژن می کند. در میانه سیکل سطح این هورمون به یکباره جهش پیدا می کند و موجب رها شدن تخمک می شود. سپس سطح این هورمون پائین می آید و در بقیه روزهای ماه سطح این هورمون دائماً تغییر می کند. سطح نرمال استروژن تنوع گسترده ای دارد؛ نوعاً در یک زن در روزهای مختلف ماه و همچنین در دو زن متفاوت در یک روز یکسان از چرخه ماهیانه تفاوت های بسیاری وجود دارد.
● تأثیر استروژن بر مغز
استروژن بر هر قسمتی از بدن، از جمله بخش هایی از مغز که احساسات را کنترل می کنند، تأثیر می گذارد. برخی از تأثیرات استروژن عبارتند از:
▪ افزایش سروتونین و گیرنده های سروتونین در مغز
▪ تعدیل تولید و تأثیر اندورفین که عامل احساس رضایت است.
▪ محافظت از اعصاب در برابر آسیب و تحریک رشد اعصاب.
پیش بینی این که این تأثیرات روی هر زن چطور بروز می کند، امکان پذیر نیست. عملکردهای استروژن هنوز برای محققان بسیار پیچیده هستند. به عنوان مثال اگرچه استروژن ظاهراً تأثیرات مثبتی روی مغز دارد، اما خلق و خوی زنان پس از یائسگی در وضعیت بهتری قرار دارد، درحالی که در این دوره سطح استروژن بسیار پائین است.
متخصصان معتقدند بعضی از زنان نسبت به تغییرات معمول استروژن در سیکل آسیب پذیر هستند. این آسیب پذیری، شرایط هورمون ها را در طول سال های باروری یک زن برای ایجاد اختلالات احساسی فراهم می کند.
● نشانگان پیش از قاعدگی (PMS)
بیش از ۹۰ درصد زنان علائم نارضایتی و ناراحتی را پیش از دوره ماهیانه شان تجربه کرده اند. اگر این علائم آن قدر شدت داشته باشند که در زندگی عادی فرد اختلال ایجاد کنند، از آنها به عنوان «نشانگان پیش از قاعدگی» یاد می شود. گفته می شود که این سندرم عموماً در شرایط زیر قابل مشاهده است:
ـ علائم احساسی و فیزیکی آشکارا پیش از قاعدگی بروز می کنند.
ـ علائم پس از اتمام دوره از بین می روند و در زمان های دیگر دیده نمی شوند.
ـ موجب مشکلات شخصی قابل توجه - در خانه، سرکار، در ارتباط با دوستان - می شوند.
ـ هیچ دارو و روش درمانی برای رفع علائم، مؤثر به نظر نمی آیند.
ـ باد کردن دست ها و پاها از علائم فیزیکی معمول در این دوره هستند. احساس زودرنجی و حساسیت زیاد، احساس افسردگی، خشم، تشویش و اضطراب داشتن و کناره گیری از اجتماع را نیز می توان از نشانه های روحی و روانی این سندرم دانست.
● اختلال اندوه
در این نوع اختلال علائم حالات منفی پیش از عادت ماهیانه مرتباً افزایش پیدا می کند. بعضی از متخصصان معتقدند اختلال اندوه از نشانگان پیش از قاعدگی شدت بیشتری دارد. علائم این اختلال شدیدتر هستند و غالباً بر وضعیت فیزیکی و جسمی شخص مسلط می شوند. این نشانه ها آنقدر قوی هستند که می توانند زندگی روزمره شخص را با مشکل جدی مواجه کنند. سه تا ۹ درصد زنان اختلال اندوه را تجربه می کنند.
به نظر می آید عامل اصلی این اختلال استروژن باشد، اما نحوه عملکرد آن در این مورد نیز یک راز باقی مانده است. زنانی که دچار اختلال اندوه یا نشانگان پیش از قاعدگی می شوند بطور معمول تحت تأثیر نوسان های استروژن در طول چرخه قاعدگی هستند.
● افسردگی پس از زایمان
این نوع افسردگی آن قدر شایع است که عادی و نرمال شمرده می شود. با این حال ۱۰ تا ۲۵ درصد زنان دچار افسردگی بسیار شدید در طول شش ماهه پس از زایمان می شوند. برخی پزشکان سقوط میزان استروژن پس از به دنیا آمدن نوزاد را دلیل واضح این افسردگی می دانند، اما این نظریه تا به امروز بطور کامل پذیرفته نشده است.
افسردگی پس از زایمان نیز مانند افسردگی های دیگر با داروهای ضدافسردگی و درمان های مورد نیاز دیگر درمان می شود. استفاده از استروژن نیز در اغلب موارد مکمل مناسبی برای روش های درمانی دیگر افسردگی بوده است.
● استروژن و افسردگی
در ماه ها یا چند سال منتهی به یائسگی، سطح استروژن، نامنظم و غیرقابل پیش بینی می شود. در طول این مدت، ۱۰ درصد زنان نوعی افسردگی را تجربه می کنند که به احتمال بسیار ناشی از عدم ثبات سطح استروژن است. در درمان نوع افسردگی، معمولاً به جای داروهای ضدافسردگی، از استروژن استفاده می شود.
● استروژن و افسردگی پس از یائسگی
در دوران یائسگی، سطح استروژن بسیار پائین می آید. در این شرایط مصرف استروژن خوراکی نیز نمی تواند افسردگی در این دوره را از بین ببرد. در عین حال هورمون درمانی توانسته در مورد برخی زنان در درمان افسردگی کارساز باشد.

الهه ستوده

منبع : روزنامه ایران