ساختار سازمان تجارت جهانی

سازمان تجارت جهانی سازمانی بین‌المللی است که در روز اول ژانویه سال ۱۹۹۵ میلادی به منظور نظارت بر تجارت بین‌المللی و آزاد‌سازی تجارت در سطح جهانی راه‌اندازی شد. این سازمان دنباله‌روی توافق جهانی در مورد تجارت و تعرفه‌ها یا به تعبیر دیگر GATT است که در سال ۱۹۴۷ میلادی میان کشورهای مختلف جهان انجام شد و توسط سازمانی به اجرا درآمد. این توافقنامه حدود پنج دهه در سراسر جهان اجرا شد تا اینکه سازمان تجارت جهانی جای آن را گرفت. سازمان تجارت جهانی روی قوانین تجاری کشورهای مختلف نظارت دارد و مسوولیت مذاکره و تکمیل قوانین توافقنامه‌های تجاری جهانی و یا قوانین دو یا چند جانبه را نیز بر عهده دارد. دفتر اصلی این سازمان در سوئیس است و مجموعا ۱۵۳ کشور عضو این سازمان هستند. ایران عضو ناظر سازمان است و هنوز نتوانسته به عضویت دائم این سازمان در آید. اعضای ناظر این سازمان عبارتند از: افغانستان، الجزایر، آندورا، آذربایجان، باهاماس، بلاروس، بوتان، بوسنی‌هرزگوین، کوموروس، گینه اکوریتال، اتیوپی، واتیکان، ایران، عراق، قزاقستان، جمهوری دموکراتیک لایو، لبنان، لیبریا، لیبی، مونتنگرو، روسیه، ساموا، صربستان، سی‌چلس، سودان، تاجیکستان، ازبکستان، وانایوتا و یمن. شایان ذکر است پاسکال لامی دبیرکل سازمان تجارت جهانی بودجه این سازمان برای سال ۲۰۰۸ میلادی را برابر با ۱۸۲ میلیون فرانک سوئیس معادل ۱۴۱ میلیون دلار آمریکا برآورد کرده است. این سازمان‌ برای انجام مسوولیت‌ها و تعهدات خود در مجموع بیشتر از ۶۲۵ نیروی کار دارد که در سراسر جهان مشغول به ایفای نقش هستند. این سازمان توسط کنفرانس وزرا اداره می‌شود و دبیرکل سازمان نیز توسط همین کنفرانس انتخاب می‌شود. وزرا هر دو سال یک‌بار گردهم می‌آیند تا در مورد قوانین تجاری نظارت دقیق کنند و تغییرات ضروری را اعمال نمایند. بیشتر کارهایی که هم‌اکنون سازمان تجارت جهانی انجام می‌دهد نتیجه مذاکراتی است که از سال ۱۹۸۶ میلادی تا سال ۱۹۹۴ میلادی انجام شد. این مذاکرات تحت عنوان مذاکرات اوروگوئه انجام شد. بعد از انجام مذاکرات گسترده و امضای بیشتر از ۶۰ توافقنامه بین کشورهای عضو این سازمان بستر اولیه و اصلی ایجاد سازمان تجارت جهانی شکل گرفت. طبق این قانون سازمان تجارت جهانی با دستور‌العمل‌های زیر راه‌اندازی شد:
۱) توافق بین اعضا برای ایجاد سازمانی جهانی
۲) توافقنامه‌هایی در مورد تجارت کالا و سرمایه‌گذاری خارجی
۳) امضای توافقنامه بین‌المللی خدمات‌رسانی
۴) امضای توافقنامه‌های جهانی در مورد کپی‌رایت و احقاق حقوق سرمایه‌های فکری هر کشوری برای ترغیب افراد توانمند به باقی ماندن در کشور خود
۵) تعیین مسوولیت نظارت و کنترل مداوم توافقنامه‌ها و توافق‌های تجاری بین دولتی. ساختار کنونی سازمان تجارت جهانی از چهار سطح مختلف تشکیل شده است.
▪ اولین سطح: کنفرانس وزرا
اولین سطح که بالاترین سطح هم هست کنفرانس وزراست.
کنفرانس وزرا بالاترین سطح تصمیم‌گیری در سازمان تجارت جهانی است که دو سال یک‌بار گردهم جمع می‌شوند و کلیات عملکرد سازمان را تعیین می‌کنند. این افراد می‌توانند هر تصمیمی در مورد سازمان و کارهای آن بگیرند منوط به اینکه تصمیم مذکور خارج از قوانین سازمان نباشد.
▪ دومین سطح: کنسول کلی
کارهای روزانه کنفرانس وزرا توسط سه گروه انجام می‌شود که این گروه‌ها عبارتند از کنسول عمومی، بدنه اجرایی و بدنه نظارت بر سیاست‌ها‌ی تجاری. کنسول عمومی یا General council بالاترین بدنه تصمیم‌گیری بعد از کنفرانس وزراست و در ژنو قرار دارد. اعضای این کنسول طبق برنامه‌های مشخصی به صورت مرتب با یکدیگر ملاقات می‌کنند تا در مورد کارهایی که سازمان تجارت جهانی باید انجام دهد با یکدیگر مذاکره و گفت‌وگو کنند. نمایندگانی از تمامی دولت‌ها در سطح سفیر در این کنسول عضویت دارند و این قدرت را دارند که در غیاب کنفرانس وزرا به ایفای نقش‌های سازمان تجارت جهانی بپردازند. ریاست این کنسول را بروس گاسپر بر عهده دارد که فردی استرالیایی تبار است. در بدنه اجرایی هم نمایندگانی از تمامی کشورها حضور دارند و هم‌اکنون ریاست آن بر عهده ماتیو ماریوس است که فردی از کشور شیلی است. در نهایت بدنه نظارت بر سیاست‌ها‌ی تجاری قرار دارد که بر قوانین تجاری تایید شده در این سازمان نظارت می‌کند و قوانین تجاری کشورهای مختلف جهان را با قوانین مصوب جهانی تطبیق می‌دهد. ریاست این بدنه را یونوو فردریک اگا بر عهده دارد که فردی از کشور نیجریه است.
▪ سطح سوم: کنسول‌های تجاری
این کنسول تحت نظارت کنسول عمومی کار می‌کند و از سه بخش تشکیل شده است. بخش یا کنسول تجارت کالا، کنسول تجارت خدمات و کنسول تبادل دارایی‌های فکری. هر یک از این کنسول‌ها در یک حوزه خاص فعالیت می‌کنند و نتیجه فعالیت‌های خود را در تعامل با یکدیگر در سطح جهانی به اطلاع کنسول عمومی می‌رسانند.
▪ سطح چهارم: بدنه‌های تابعه
زیر مجموعه هر یک از سه کنسول ذکر شده در سطح بالا تعداد زیادی کمیته وجود دارد. برای مثال می‌توان به کمیته‌های زیر مجموعه کنسول تجارت کالا اشاره کرد. این کمیته‌ها عبارتند از: کمیته توافقنامه تکنولوژی اطلاعات، سازمان‌های تجاری دولتی، بدنه نظارت بر صنعت نساجی و در نهایت بدنه اطلاع‌رسانی در مورد قوانین تازه تجاری کشورهای مختلف. کمیته‌های دیگر از جمله کمیته تجارت و محیط زیست برای رسیدگی به امور محیط زیست و آسیب‌های احتمالی وارده به محیط زیست در اثر فعالیت‌های تجاری نیز وجود دارد. از دیگر کمیته‌های فعال در سازمان تجارت جهانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: کمیته تجارت و توسعه (زیر کمیته کشورهای کم توسعه‌یافته )، توافقنامه‌های تجاری منطقه‌ای، محدودیت‌های تراز پرداخت‌ها و در نهایت کمیته بودجه، امور مالی و اداری. در سال‌های گذشته این سازمان بیشتر از پیش توسعه‌یافته است و برگزاری مذاکرات جدید همچون کنفرانس دوحه در مورد آزاد‌سازی تجارت در کشورهای در حال توسعه و کم توسعه‌یافته می‌تواند جهان را به سمت جدیدی هدایت کند که بدون شک تغییرات زیادی را در وضعیت زندگی مردم ایجاد می‌کند. به هر حال مذاکرات دوحه از سال ۲۰۰۱ میلادی آغاز شده و تا به نتیجه رسیدن این مذاکرات راه درازی باقی مانده است.

منبع : روزنامه کارگزاران