معمای پیچیده قفقاز

سرانجام،همانگونه که پیش بینی می شد مناقشه تفلیس و مسکو وارد فاز نظامی گردید.اخیرا اوستیای جنوبی به کانون تقابل دو ارتش روسیه و گرجستان تبدیل شده است.این در حالیست که جدایی طلبان اوستیا نیز کاخ کرملین را اصلی ترین حامی خود می دانند.
در چنین شرایطی میخاییل ساکاشویلی و دیگر سران گرجی در حل معمای قفقاز سردرگم مانده اند.... قفقاز همواره به عنوان کانون منقشه شرق و غرب مورد شناسایی قرار گرفته است.ایالات متحده آمریکا،روسیه،ناتو و اتحادیه اروپا هریک نگاه استراتژیک ویژه ای نسبت به قفقاز دارند و بخش عمده ای از منافع خود را دراین منطقه جست و جو می کنند.از زمان وقوع انقلاب گل رز در گرجستان تاکنون،بروز مناقشه نظامی میان تفلیس و مسکو بعید به نظر نرسیده است.پس از برکناری اداوارد شواردنادزه و حضور میخاییل ساکاشویلی متحد غرب گرای ایالات متحده آمریکا در قدرت،شاهد ایجادتنشهای مزمنی در روابط مسکو و تفلیس بودیم.از سوی دیگر،وقوع انقلاب نارنجی در اوکراین و طرح موضوع ناتویی شدن گرجستان و اوکراین بر شدت و حدت مناقشات روسیه و همسایگانش افزود.بروز دیگیری های اخیر میان گرجستان و روسیه سبب پیچیده تر شدن معمای قفقاز گردیده است.معمایی که همه بازیگران منطقه را سردرگم ساخته است.در جریان جنگ تخیر اوستیا هواپیماهای روسیه فرودگاه تفلیس را بمباران کردند. این فرودگاه، نظامی بوده و در نزدیکی تفلیس پایتخت گرجستان قرار دارد. نیروهای گرجستان و روسیه بر سر اختلافات دو کشور بر سر اوستیای جنوبی درگیری نظامی شدیدی پیدا کرده اند. جمهوری اوستیای جنوبی که ۹۰درصد جمعیت آن دارای تابعیت روسیه هستند، در اوایل ۱۹۹۰به طور یکجانبه استقلال خود را از گرجستان اعلام کرد . این امر موجب مناقشه مستمر میان دو طرف شد و در جریان آن شمار زیادی از نیروهای گرجی و اوستیای جنوبی کشته شدند. ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا نقش عمده ای در تحریک مناسبات روسیه و گرجستان داشتند.غرب هیچ گاه پیش بینی نمی کرد که مسکو به این سرعت وارد فاز درگیری نظامی با تفلیس شود.این در حالیست که واشنگتن و اتحادیه اروپا طی درگیریهای اخیر به اخطار ،هشدار و پیشنهاد صلح و میانجی گری بسنده نموده و هرگز منابع خود را در جهت حمایت از گرجستان خرج نکرده اند.همین مسئله سبب شده است تا انقلاب گل رز و ساکاشویلی خود را در معرض خطر ببینند. چند روز گذشته شاهد بودیم که جلسه غیر رسمی شورای امنیت سازمان ملل متحد در دستیابی به توافقی درباره درگیری در اوستیای جنوبی، برای چندمین ‌بار بدون نتیجه پایان یافت. “ژان گرولز” سفیر بلژیک در سازمان ملل متحد که کشورش رئیس دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده دارد، گفت: بدیهی و واضح است بحران در حال فراگیر شدن به مناطق دیگر گرجستان به خصوص به منطقه جدایی طلب آبخازی است. وی افزود: دستیابی به نتیجه مورد نظر ، بسیار دشوار است و حتی دستیابی به زمینه مشترک برای صدور بیانیه غیرممکن است. این در حالی است که “ویتالی چورکین” سفیر روسیه در سازمان ملل متحد معتقد است که گرجی‌ها باید موافقت‌‌نامه عدم توسل به زور را امضا کنند و از اوستیای جنوبی خارج شوند.
روسیه تاکید کرده است که برقراری آتش‌بس راه حل نیست. این ماجراجویی شکست خورده است و تنها راه حل، بازگشت به اوضاع پیشین است. سفیر روسیه در سازمان ملل تاکید کرد، روسیه نیروهای خود را که برای حفظ صلح از سال ۱۹۹۲ در گرجستان مستقر کرده ،خارج نمی‌کند. وی تصریح کرد، اکثر ساکنان اوستیای جنوبی روسی هستند و تنها راه پایان دادن به این جنایت ، عقب نشینی نیروهای گرجی از این منطقه است. پانزده عضو شورای امنیت سازمان ملل در دو نشست اضطراری پیشین خود نیز نتوانسته بودند درباره سندی به توافق برسند که بر اساس آن از طرف‌های درگیر بخواهند به درگیری‌های خود پایان دهند و تنها به ابراز نگرانی درباره وخامت اوضاع در اوستیای جنوبی بسنده کردند. نکته جالب توجه اینکه مردم روسیه نیز با بروز جنگ در اوستیای جنوبی موافق بوده ودر این راستااز دولت مدودیف و پوتین حمایت می کنند.چنانچه شاهد بودیم مردم روسیه در اعتراض به حمایتهای واشنگتن از گرجستان در مسکو تظاهرات کردند. جوانان هواداران کرملین در مسکو برضد عملیات نظامی گرجستان در اوستیای جنوبی تظاهرات کردند. تظاهرکنندگان جرج بوش، رئیس جمهور امریکا، را بخاطر خشونتها در منطقه مقصر عنوان کردند.این درحالی بود که صدها تظاهرکننده نیز در تفلیس ، پایتخت گرجستان، گردهم امدند تا به حملات روسیه به اوستیای جنوبی اعتراض کنند. تظاهرکنندگان که در مقابل سفارت روسیه تجمع کرده بودند خواستار اقدام جهانی برای متوقف کردن حملات روسیه شدند. ز انجایی که روسیه یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد محسوب می شود،عملا سازمان ملل از بررسی و حل و فصل مسائل بوجود آمده در اوستیا عاجز مانده است.البته این عجز و ناتوانی معلول ساختار نادرست سازمان ملل و دیگر سازمانهای بین المللی است.هم اکنون معادلات سیاسی قفقاز بسیار پیچیده شده است.در برهه فعلی این سوال مطرح است که مناسبات کلان گرجستان و روسیه به کدام سمت و سو هدایت می شود. موضع گیری ولادیمیر پوتین،رئیس جمهور روسیه در خصوص بحران اوستیا نیز در جای خود جالب توجه است.ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه سیاست جنایتکارانه رهبری گرجستان را تقبیح و مداخله روسیه در اوستیای جنوبی را ضروری و مشروع دانست.
پوتین همچنین خاطرنشان کرد که گرجستان ضربه مهلکی به تمامیت ارضی خود وارد کرد و حاکمیت این کشور بر اوستیای جنوبی پس از این حمله بسیار مشکل خواهد بود. وی همچنین با بیان اینکه مداخله روسیه در اوستیای جنوبی ضروری و مشروع بود، درخواست گرجستان برای پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را مورد انتقاد قرار داد. ولادیمیر پوتین با تغییر در برنامه سفر خود به چین و پس از شرکت در مراسم افتتاحیه بازیهای المپیک پکن، به منظور بررسی مسائل آوارگانی که از اوستیای جنوبی به این کشور پناهنده شده‌اند و همچنین وضعیت جنگ، وارد ولادی قفقاز منطقه‌ای در مرز گرجستان شد. ایالات متحده آمریکا سعی دارد عدم حمایت نظامی خود از گرجستان را به عناوین مختلفی توجیه نماید.یک مسئول ارشد وزارت خارجه امریکا صراحتا اعلام نموده است که گرجستان در شروع درگیری بین تفلیس و مسکو در منطقه شورشی اوستیای جنوبی تا حدی مقصر است. این مسئول افزود “ اینکه ایا گرجستان هم در این ارتباط مقصر است باید بگویم البته بدون شک مقصر است.” این مسئول که نخواست نامش فاش شود افزود “ ما در کل این دوره با قاطعیت و با شدت دولت گرجستان را تحت فشار گذاشته ایم که رفتار دقیقی داشته باشد و به هر قیمتی از هر مناقشه نظامی با نیروهای روسیه و از هر گونه تشدید تنشی اجتناب نماید. ما در این ارتباط کاملا صریح بوده ایم.” واقعیت امر این است که واشنگتن و اتحادیه اروپا و ناتو از توان نظامی کافی جهت وارد شدن به جنگ روسیه و گرجستان برخوردار نیستند.مسئله ای که کاخ سفید نمی تواند آن را کتمان نماید.از سوی دیگر،سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) ضمن تکرار تقاضای خود برای انجام مذاکرات مستقیم بین روسیه و گرجستان اعلام کرد مذاکرات برای پایان دادن به درگیریها در اوستیای جنوبی باید بر مبنای تمامیت ارضی گرجستان باشد.

منبع : روزنامه رسالت