در بارگاه بهار

اکبر خورد چشم امروز یازدهم شعبان مصادف است با میلاد پربرکت حضرت علی‌اکبر(ع)، همان قهرمان جوان کربلا که هماره ایشان از دو جهت مورد توجه می‌باشد یکی از این جهت که شبیه‌ترین شخص به رسول خدا(ص) بوده و هرکس ایشان را می‌دیده بی‌اختیار به یاد رسول اکرم(ص) می‌افتاده است و دیگر آنکه فرزند امام حسین(ع) و به سبب رشادت‌هایی که در کربلا داشته است، به شهادت رسیده و یکی از جوانان شهید کربلا محسوب می‌شود. پس به همین خاطر است که امروز را روز جوان نامیده‌اند و چه نامگذاری خوب و به جایی است.
حال که سخن از جوان و روز جوان شد چه خوب است در باب ایام جوانی و اینکه چگونه باید از این ایام استفاده کرد مطالبی را به رشته تحریر در آوریم، باشد که مورد استفاده قرار گیرد. بی‌شک روزگار جوانی روزگار پرحادثه و اتفاقی است. چه از یک طرف انسان دوران بلوغ جسمی را کنار گذاشته و به نوعی بلوغ فکری پا نهاده و چه اینکه در این روزگار شوریدگی و شیدایی به سراغ آدمی آمده است. پس بنابراعتقاد بسیاری از حکما دوران جوانی دوران سردرگمی انسان است یعنی از یک طرف راه‌های خوب و مورد اعتماد پیش رویش است و عقل حکم می‌کند قدم در آن راه‌ها بگذارد و از طرفی هم به خاطر غلبه احساس بر عقل، دوست دارد آن طور که خودش می‌خواهد رفتار کند پس بی‌دلیل نیست که رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: “جوانی، خود یکی از اقسام جنون و مستی انسان است.”(۱) و نیز امام علی(ع) در این باب متذکر می‌شوند: “مستی بر چهار قسم است:
۱) مستی جوانی،
۲) مستی ثروت،
۳) مستی خواب
۴) مستی ریاست.”(۲)
گفتیم که درست است جوانی دوران غلبه احساس بر عقل است اما اگر این احساس توام با تفکر و نیز هدایت درست باشد تبدیل به نوعی شور و عشق می‌شود که نتایج خوب و بهینه‌ای به دنبال خواهد داشت. چنانچه بسیار اتفاق افتاده کارهایی که اغلب مردم از انجامشان ناتوان بوده‌اند، این جوانان هستند که آن کارها را به نحو احسن به اجرا در آورده و به پایان رسانده‌اند. پس بی‌دلیل و علت نیست که در این رهگذر رسول خدا(ص) اسامه بن زید را که سن او هجده سال بوده، به فرماندهی سپاهی بر می‌گزیند و یا عتاب بن اسید را که جوانی بیست و یکساله بوده، والی مکه می‌کند. اینها تمام نشانه‌هایی هستند از اینکه جوانی بهترین و نیکوترین زمان برای انجام بسیاری از کارهای بزرگ و مهم است که در ذیل به شمه‌ای از آنها اشاره می‌شود. بی‌تردید هرگاه سخن از جوانی به میان می‌آید، مبحث تربیت‌پذیری در این دوران در اذهان تداعی می‌شود چرا که جوانی بهترین و مناسب‌ترین زمان برای تربیت‌پذیری افراد است زیرا به خاطر روحیه لطیفی که انسان در این ایام دارد، می‌تواند عالی‌ترین مفاهیم تربیتی را در عمق جان خود جایگزین کند.
چنانچه امام علی(ع) ضمن نامه خود به امام حسن(ع) چنین می‌فرمایند: “دل جوان نوخاسته، مانند زمین خالی از گیاه و درخت است. هر بذری که در آن افشانده شود می‌پذیرد و در خود می‌پرورد.” سپس آن حضرت فرمودند: “فرزند عزیزم! من در آغاز جوانی‌ات به ادب و تربیت تو مبادرت نمودم، پیش از آنکه عمرت به درازا بکشد و دلت سخت گردد.”(۳) و نیز امام موسی‌بن جعفر(ع) در این باب با یک مثال زیبا، اهمیت تربیت پذیری دوران جوانی را چنین متذکر می‌شوند. “آموخته‌های دوران جوانی مانند نقشی که برسنگ حجاری شده باشد، ثابت و پایدار می‌ماند.”(۴) به همین خاطر است که دوران جوانی را بهترین زمان برای عبادت نزدیکی به خداوند قلمداد می‌کنند. البته اینکه دوران جوانی، بهترین زمان برای عبادت کردن است، در همه ادیان الهی مورد قبول می‌باشد اما دین مبین اسلام با جدیت و صراحت هرچه تمامتر جوانان را ترغیب و تشویق می‌کند که از این فرصت و نعمت جوانی در جهت نزدیکی به خداوند استفاده لازم را ببرند.
چرا که اگر چنین نکنند در سنین بالاتر سخت می‌توانند به این هدف که همانا نزدیکی و قرب به خداست، نایل شوند. امام صادق(ع) در این مورد چنین می‌فرمایند” “کسی که تلاوت قرآن می‌کند، اگر جوان با ایمان باشد، قرآن با گوشت و خونش آمیخته می‌شود و در همه انساج بدنش اثر می‌گذارد.”(۵) و نیز پیامبر اعظم(ص) عزیزترین انسان‌ها را نزد خداوند، جوانان عابد و پرهیزگار می‌نامند؛ “خداوند نزد فرشتگان مباهات می‌کند به جوان عابد و می‌فرماید بنده مرا بنگرید که برای من از خواسته‌هایش دست کشیده است.”(۶) و جالب‌تر آنکه طبق حدیث از پیامبر اسلام(ص)، جوان عابد و پرهیزگار جزء هفت نفری است که نزد خداوند عزیز و برتر است؛ “خداوند هفت کس را به زیر سایه خویش می‌برد، وقتی که سایه‌ای جز سایه او نیست: زمامداری که دادگری می‌کند و جوانی که در عبادت بزرگ می‌شود و مردی که دلش در مسجد است از آن هنگام که از مسجد می‌رود تا وقتی باز می‌گردد و مردانی که برای خدا دوستی می‌کنند و ...”(۷.)
در ادامه ذکر این نکته به ظاهر تکراری اما حساس حائز اهمیت است که دوران جوانی بهترین و مناسب‌ترین زمان برای ازدواج است شاید برخی افراد بگویند که به خاطر زندگی ماشینی و مدرنی که پیش آمده و دست یافتن به نیازهای اولیه همچون مسکن سال‌ها طول می‌کشد پس طبیعی است که سن ازدواج جوانان بالاتر برود. این درست اما باید توجه داشت به خاطر خصوصیات ژنتیکی و جسمانی که یک جوان، چه دختر و چه پسر دارد، این زمان مناسب‌ترین دوران برای امر ازدواج است. چرا که به خاطر خصوصیات انسانی و نیز سنی امکان خطا و گناه در برخی سنین بیشتر داشت.
پس ازدواج می‌تواند مانع و سد بزرگی در برابر این مسائل باشد! آن طور که رسول اکرم(ص) چنین می‌فرمایند: “ای گروه جوانان، هریک از شما که قدرت ازدواج دارد حتما اقدام نماید. چه این خود بهترین وسیله است که چشم را از نگاه‌های آلوده و خیانت‌آ‌میز و بی‌عفتی و گناه محافظت می‌نماید.”(۸) آنچه در سطور بالا ذکر شد، گوشه‌ای از ویژگی‌ها و خصایص دوران جوانی بود. دورانی که بهترین و مناسب‌ترین زمان برای انجام بسیاری از امور است؛ فی‌المثل این دوران بهترین زمان برای توبه کردن و طلب بخشش از درگاه خداوندی است. آن گونه که رسول خدا(ص) می‌فرمایند؛ “محبوب‌تر از هر چیز نزد خداوند، جوانی است که از گناه توبه می‌کند و از پیشگاه الهی طلب آمرزش می‌نماید.(۹)
و باز آن حضرت در این باب فرموده‌اند؛ “توبه از گناه، همیشه پسندیده است. ولی در سنین جوانی بهتر و پسندیده‌تر است.”(۱۰) پس به این دلیل است که در قیامت یکی از سوالاتی که پرسیده می‌شود، در باب جوانی و گذراندن آن ایام است آن طور که رسول خدا(ص) فرموده‌اند؛ “در قیامت هیچ بنده‌ای قدم از قدم برنمی‌دارد، تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد اول آنکه عمرش را در چه کاری فانی نموده است؟ دوم جوانی‌اش را چگونه و در چه راه تمام کرده است؟(۱۱)به هر حال دوران جوانی، دوران پرفراز و نشیبی است، در آن خوشی‌ها به همراه ناخوشی‌ها می‌آید و چه خوب است انسان در این دوران از لحظات و دقایق عمر خود بهترین بهره‌ها را ببرد.

پی‌نوشتها:
-۱ بحارالانوار، جلد ۱۷، ص ۴۹
-۲ تحف العقول،‌ ص ۱۲۶
-۳ نهج‌البلاغه، نامه ۳۱
-۴ بحارالانوار، جلد ۱، ص ۵۷
-۵ وسایل‌الشیعه، جلد ۲، ص ۱۴۰
-۶ نهج‌الفصاحه، حدیث ۷۳۶
-۷ نهج‌الفصاحه، حدیث ۱۷۳۲
-۸ وسایل الشیعه، جلد ۲، ص ۱۴۰
-۹ مشکوه‌الانوار، ص ۱۵۵
-۱۰ مجموعه ورام، جلد ۲، ص ۱۱۸
-۱۱ کتاب تاریخ یعقوبی، ص ۵۹

منبع : روزنامه رسالت