القاعده پس از ۲۰ سال

دریکی از روزهای ماه آگوست ۱۹۸۸ مردم پیشاور پاکستان نام القاعده را برای اولین بار شنیدند. تشکیلاتی که ابتدا در پوشش مبارزه با ارتش سرخ و با هدف و منظور عقب راندن ارتش شوروی سابق از افغانستان به وجود آمد ‎
این سازمان در سال ۱۹۸۸ بر اساس تصمیم «اسامه بن لادن» و زیر نظر «عبدالله عزام» مدرس وی در دانشگاه جده و همچنین یکی از اعضای شبکه موسوم به الجهاد مصر تشکیل شد ‎
هسته اولیه شبه نظامیان القاعده را ۳۰۰ نیروی جوان که بعدها به عنوان افغان های عرب شناخته شدند تشکیل دادند. این افراد اولین گروهی بودند که زیر نظر بن لادن و عبدالله عزام آموزش دیدند
با وجود اینکه اسامه بن لادن طرح تشکیل این گروه را ابتدا در افغانستان پی ریزی کرد اما وی سازمانی را متعاقباً در شهر جده عربستان سعودی که موطن اصلی وی بود به وجود آورد.«پیتر برگن» نویسنده کتاب اسامه بن لادنی که من می شناسم ( The osame bin ladan I know ) تاریخ تأسیس سازمان القاعده را ماه آگوست۱۹۸۸ ذکر کرده است ‎
«عبدالباری عطوان » نویسنده کتاب «تاریخ سری القاعده» (The secret History of the al - Qaida) سال تأسیس آن را نیز همین ۱۹۸۸میلادی می داند. سالی که در آن اولین پیمان سه جانبه امنیتی میان سیستم اطلاعاتی سه کشور امریکا، پاکستان وعربستان بسته می شود و سازمان سیا و سازمان اطلاعات سعودی ها برای اولین بار در باره تسلیح و تجهیز همان عرب های افغان توافق می کنند. اسامه بن لادن، در سال ۱۹۸۶قبل از تشکیل سازمان القاعده به دنبال یافتن جایگاهی در مناطق مختلف افغانستان بود دو سال بعد وی دفتری را فراهم کرد تا خانواده سربازانش در آنجا از مرگ نجات یابند ‎ وی نام این جایگاه را القاعده نامید ‎
بن لادن مدت ده روز در شهر پیشاور پاکستان به رایزنی پرداخت و سرانجام در آگوست ۱۹۸۸میلادی تصمیم نهایی خودرا برای تأسیس سازمان القاعده گرفت. البته این شاهزاده سعودی را که آن موقع هنوز تحت حمایت امریکا و برادرانش در عربستان بود جمعی از چهره های مصری همراهی می کردند که با الهام از تفکر افرادی مثل سید قطب بحث خواستار تشکیل حکومت دینی با قرائت خاص خودشان را دنبال می کردند.
پس از شش سال که ارتش شوروی از افغانستان عقب نشینی کرد عناصرالقاعده از یکدیگر جدا شدند. سپس اسامه بن لادن همراه «ایمن الظواهری» تبعه مصر که در آن زمان گروه الجهاد را رهبری می کرد و بعداً به عنوان رهبر ایدئولوژی القاعده مطرح شد ،راه خویش را از رژیم های عربی جدا کردند. درواقع این نقطه جدایی بن لادن از خاندان سعودی است. بن لادن در سال ۱۹۸۹پس از کشته شدن «عبدالله عزام» مربی و مراد خویش به عربستان رفت .از آنجایی که وی قبلاً بر ضد فساد کاخ سلطنتی عربستان و همچنین استقرار نیروهای امریکایی در دومین جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱به عنوان اشغالگران خارجی سخن گفته بود رژیم عربستان وی را در بازداشتگاه خانگی قرار داد. با آنکه برادران و عموزادگان او همچنان شبکه بزرگ اقتصادی را در دست داشتند و به عنوان سرمایه گذاران بزرگ در صنعت ساختمان سازی شناخته می شدند اما بن لادن نام شاهزاده مطرود را پیدا کرد و راه بازگشت او به میان پرنس های سعودی بسته شد.
● از تشکیل ارتش چریکی تا سازمان تروریستی
اسامه بن لادن پس از امضای یک قرارداد صوری میان سازمان جهاد به رهبری ایمن الظواهری در نهمین سال تشکیل القاعده مجبور شد خارطوم پایتخت سودان را در اثر فشار دولت سعودی به دولت البشیر ترک نماید. او به افغانستان بازگشت و ترجیح داد با یاری پاکستانی ها سازمان القاعده را در افغانستان استقرار دهد. القاعده با آن که هیچ گاه علیه بزرگترین دشمن جهان اسلام یعنی اسرائیل وارد عمل نشده اما از شعار آزادی قدس به عنوان یک ترفند برای فریب مسلمانان استفاده کرده است. وقتی شاخه تندروهای مصر از الجهاد به القاعده پیوستند بن لادن و الظواهری برای جذب نیروهای مبارز دیگر در فوریه ۱۹۹۸سازمانی با عنوان مبارزه با یهودیان تشکیل دادند .
مدتی القاعده با همین روش تبلیغات سیاسی و کمک های مالی که از نقاط مختلف کشورهای عربی جمع آوری می کرد به فعالیت خود ادامه داد اما این گروه اولین آزمون ارتش چریکی را در آگوست ۱۹۹۸ به نمایش گذاشت. درحالی که حدود یک دهه از حضور نیمه مخفی بن لادن در پیشاور پاکستان و تشکیل القاعده می گذشت، اولین اقدام تروریستی به رهبری وی در سفارت امریکا در نایروبی و دارالسلام صورت گرفت. در پی این حادثه بیل کلینتون رئیس جمهوری وقت امریکا دستور داد به تأسیسات القاعده در افغانستان و سودان حمله نظامی انجام شود. در این حمله شمار زیادی از مردم کشته شدند که تعداد آنها به ۲۰۰نفر رسید اما شبکه گردانندگان القاعده جان سالم به در بردند. پس از این هر عملیات تروریستی بویژه در کشورهای غربی و عربی را به این سازمان نسبت می دهند. بزرگترین پرونده برای این سازمان ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱میلادی بسته شد، وقتی که چهار هواپیما حامل ۱۹ نیروی انتحاری با حمله به برج های دوقلو در نیویورک باعث کشته شدن شمار زیادی از امریکایی ها شدند. در این حمله بیش از ۳ هزار نفر جان خود را از دست دادند. اما روشن ترین رد پای القاعده پس از افغانستان و پاکستان در جنگ فرقه ای ۵ ساله عراق نمایان شد وقتی که جمعی از همراهان دیروز بن لادن با یاری دلارها و جوانان ماجراجوی عرب این کشور را به کارزار بزرگ قتل عام شیعیان و مردم بی گناه عراق تبدیل کردند.
آخرین گزارش ها حکایت از آن دارد که شبکه مؤسسان القاعده و در رأس شان اسامه بن لادن در همان نقاطی پنهان شده اند که در دهه ۹۰ آن را به عنوان پناهگاه شان برگزیدند، با این حال نقاط استقرار این گروه به اندازه سیاست قدرت های خارجی در افغانستان و عراق رمز آلود است.

فرانکفورتر الگماینه
ترجمه : شیرین کسرائی

منبع : روزنامه ایران