توسعه دیوانه‌وار شهرها

در حالی که شما این متن را می‌خوانید، به جمعیت لس‌آنجلس ۹ نفر افزوده شده‌است و ۳۱ نفر به جمع شهروندان شانگهای پیوسته‌اند و ۵۵ نفر نیز در تهران ساکن شده‌اند و ۲ نفر از لندن کوچ کرده‌اند.
در این میان چه بر سر شهرها‌ خواهد آمد؟ آینده این سرزمین‌ها در حالی که جهان به سمت گرمای جهانی پیش می‌رود، چه خواهد شد؟
برای نخستین بار نیمی از جمعیت جهان در سال ۲۰۰۸ شهر نشین شده‌اند. بنا به برآوردهای سازمان ملل متحد، تا سال ۲۰۵۰ این رقم به ۷۰ درصد خواهد رسید. این در حالی است که یک قرن پیش تنها ۱۰ درصد جمعیت جهان شهر نشین بوده‌اند.
تعداد شهروندانی که در حال حاضر در حدود ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر است، در سال ۲۰۵۰ به ۶ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت. تصور می‌شود که در آن سال جمعیت جهان به ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر برسد.
همه این آمار خبر از یک اتفاق هولناک دارد. جهان با شتاب حیرت آوری به سمت ‌آینده خیز برداشته است و در این راه مردمان زندگی در شهرها را به روستاها ترجیح می‌دهند و به این سرزمین‌های دوزخی روی خواهند آورد.
توجه به این آمار شاید این پیش‌بینی را بیشتر به واقعیت بدل کند که تا نیمه قرن حاضر ۲۷ ابر شهر با جمعیتی بالغ بر ۱۰ میلیون نفر تشکیل خواهد شد. ابر شهرهایی که به تدریج چهره شهری خود را از دست می‌دهند و ظاهری عجیب و هولناک می‌یابند. ماجرا از این قرار است، شهرها به سرعت غیرقابل مهار در حال رشدند و هیچ‌چیز گسترش قارچ گونه آنان را متوقف نخواهد کرد. چه ما بخواهیم یا نخواهیم! شهرها دیوانه وار رشد می‌کنند و هر روز بر میزان تولید گازهای گلخانه‌ای افزوده می‌شود و جمعیت‌های مولد به جمعیت‌های مصرف‌کننده بدل می‌شوند. ما تنها نظاره‌گریم. همین و بس.
حالا در پایان این متن شما می‌دانید که ۹۳ نفر به جمعیت فقط ۴ شهر جهان افزوده شده‌است.
● شانگهای
هشتمین شهر جهان به لحاظ رشد بالای جمعیت تا سال ۲۰۵۰ نیز در خطر است. این شهر با جمعیتی در حدود ۱۰ میلیون نفر مهم‌ترین بندر چین بوده که مساحتی در حدود ۷۵۰ کیلومتر مربع دارد. تراکم جمعیتی شانگهای با ۱۳ هزار و ۴۰۰ نفر این شهر را در رده ۱۰ شهرهای متراکم جهان نشانده است. هرچند در حال حاضر سیاست‌های دولتی از افزایش آن جلوگیری کرده اما پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ این شهر به جمعیت ۱۳ میلیون نفری برسد.
● توکیو
بزرگ‌ترین شهر جهان در حال حاضر به مانند بسیاری از شهرهای جهان رشد خواهد کرد و همچنان این لقب را به‌دنبال خود خواهد داشت. جمعیت فعلی این شهر ۳۵ میلیون نفر برآورد شده‌است که در مساحتی در حدود ۷ هزار کیلومتر مربع زندگی می‌کنند و تراکم جمعیت آن در هر کیلومتر مربع ۲ هزار و ۵۰ نفر است. توکیو تا سال ۲۰۲۰ با رشد نیم درصد به جمعیت ۳۷ میلیون و ۲۵۰ هزار نفری خواهد رسید و همچنان طلایه دار پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان خواهد بود.
● بیهایی
چین هم‌اکنون با داشتن ۷ شهر بالای ۵ میلیون نفر در صدر کشور‌های جهان قرار دارد. پس از آن هند با ۶ شهر بالای ۵ میلیون نفر در رده دوم جهان ایستاده‌است. اما نکته جالب این است که در مقایسه با شهرهای هند، رشد جمعیت شهری چین بسیار حیرت‌آور است. شهر بیهایی که هم اکنون جمعیت ۵/۱ میلیون نفری دارد با رشد شگفت‌آور ۵/۱۰ درصدی تا سال ۲۰۲۰ به‌عنوان شهری که سریع‌ترین رشد جمعیت شهری را به‌خود اختصاص داده به جمع شهرهای بیش از ۵ میلیون جمعیت خواهد رسید.
● سیدنی
یکی از با کیفیت‌ترین شهرهای جهان در میان پرجمعیت‌ترین‌ها، جایگاه چندانی ندارد. این شهر با جمعیت ۳ و نیم میلیون نفری رشدی کمتر از ۲ درصد دارد. براساس پیش‌بینی‌، سیدنی در سال ۲۰۲۰ با جمعیت ۵ میلیون و ۱۸۰ هزار نفر در رده ۶۷ قرار خواهد گرفت و ۴ پله از جایگاه فعلی خود سقوط خواهد کرد.
● تهران
جمعیت شهر تهران بدون حومه براساس آخرین سرشماری ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برآورد شده‌است. این جمعیت در مساحتی در حدود ۷۰۰ کیلومتر مربع زندگی می‌کنند و تراکم جمعیت شهری در هر کیلومتر مربع ۱۰ و ۷۰۰ نفر است که در رده شانزدهم جهان ایستاده‌است. تهران در سال ۲۰۲۰ جمعیتی در حدود ۱۴ میلیون نفر را در خود جای خواهد داد. معاون وزیر مسکن کشور نیز با اعلام اینکه در سال ۱۴۰۰ جمعیت کشور به ۹۵ میلیون نفر خواهد رسید، رشد جمعیت تهران را غیرقابل اجتناب دانسته‌است.
● کراچی
شهری که هم اکنون با جمعیت ۱۰ میلیون نفر در رده ۱۹ جهان ایستاده است یکباره با ۹ پله صعود در سال ۲۰۲۰ خود را به رده دهم جهان می‌رساند و جمعیتی بالغ بر ۱۹ میلیون خواهد داشت. این شهر مساحتی در حدود ۵۱۸ کیلومتر دارد و تراکم جمعیت آن در هر کیلومتر مربع بیش از ۱۹ هزار نفر است. در واقع کراچی به‌دلیل ازدحام جمعیت و زندگی زاغه‌نشینی ساکنانش یکی از بی‌کیفیت‌ترین شهرهای جهان است.
● بمبئی
براساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۲۰ بمبئی جای نیویورک را خواهد گرفت و دومین شهر بزرگ جهان خواهد شد؛ هرچند این اتفاق تنها در فهرست‌های رده بندی است و فاصله این شهر به لحاظ توسعه‌یافتگی با نیویورک بسیار چشمگیر است. در حال حاضر جمعیت این شهر در حدود ۱۴ میلیون ۳۵۰ هزار نفر است و پیش‌بینی می‌شود با رشد ۵/۲ درصد به جمعیت ۲۶ میلیون نفر در ۱۲ سال آینده برسد. این شهر در حال حاضر متراکمترین شهر جهان است. در هر کیلومتر از این شهر ۲۹ هزار و ۷۰۰ نفر زندگی می‌کنند.
● استانبول
شهر ۹ میلیون نفری ترکیه با رشدی ۷/۱ درصدی در سال ۲۰۲۰ به جمعیت ۱۲ میلیون و ۷۶۰ هزار نفر خواهد رسید. اگرچه این شهر در حال حاضر در رده ۲۱ شهرهای پرجمعیت جهان ایستاده‌است، اما روند رشد جمعیتی آن را تا پله ۱۷ بالا خواهد برد. مساحت استانبول هزار و۱۷۰ کیلومتر مربع است و تراکم جمعیت در هر کیلومتر مربع ۷ هزار و ۷۰۰ نفر است.
● پاریس
۹ میلیون و ۶۵۰ هزار نفر جمعیت این شهر است و در حال حاضر در مساحتی حدود ۲ هزار و ۷۳۰ کیلومتر مربع زندگی می‌کنند. عجیب است که این شهر نیز به مانند لندن رشد چندانی نداشته و در سال ۲۰۲۰ جمعیتی در حدود ۱۰ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر را در خود جای می‌دهد. رشد شهرها در آسیا و حتی آفریقا باعث نخواهد شد تا این شهر برنامه‌های کنترل جمعیت خود را متوقف کند.
● قاهره
شهری با مساحت هزار و ۲۹۵ کیلومتر مربع جمعیتی معادل ۱۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را در خود جای داده‌است. این شهر در سال ۲۰۲۰ با رشد ۵/۱ درصدی به جمعیت ۱۴ میلیون و ۵۰ هزار نفر خواهد رسید. هرچند قاهره به مانند بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه نتوانسته‌ است از الگو‌های شهر نشینی مرسوم جهان تبعیت کند و معضل بیکاری و رشد کند اقتصاد و تورم در آن وجود دارد، اما همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد.
● ژوهانسبورگ
۶ میلیون نفر در حال حاضر در مساحت ۲‌هزار و ۳۹۶ کیلومتر مربع در این شهر زندگی می‌کنند. رشد ۵/۲ درصدی جمعیت شهری، ژوهانسبورگ را تا سال ۲۰۲۰ به جمعیت ۹‌میلیون نفر خواهد رساند. براساس پیش‌بینی‌ها ژوهانسبورگ می‌تواند با این جمعیت در زمره ۳۰‌شهر پر جمعیت جهان قرار گیرد.
● مکزیکو
پنجمین شهر پرجمعیت جهان تا سال ۲۰۲۰ همچنان رتبه‌خود را حفظ خواهد کرد با این تفاوت که در حال حاضر با جمعیت ۱۷ میلیون و ۴۰۰‌هزار نفر در این رتبه قرار گرفته و تقریبا یک دهه بعد جمعیتی ۲۲ میلیون نفری را در خود جای خواهد داد. مساحت این شهر ۲ هزار و ۸۰ هکتار است و روند رشد جمعیت آن کمتر از یک درصد برآورد شده‌است.
● سائوپائولو:
سومین شهر پرجمعیت جهان در سال ۲۰۲۰، ۲۱‌میلیون و ۶۰۰ هزار نفر را در خود خواهد پذیرفت. با وجود آنکه در حال حاضر جمعیت این شهر ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است، اما رشد جمعیت کمتر از ۵/۱ درصدی حاصلی جز ۳ پله سقوط برای آن نخواهد داشت؛ سقوطی که شاید بتواند باعث ثبات بیشتر معضلات اقتصادی، اجتماعی شود.
● لندن
بیست و پنجمین شهر پرجمعیت جهان با ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر، جزء معدود شهرهایی است که تا سال ۲۰۲۰ رشد منفی جمعیت را تجربه خواهد کرد. شاخص منفی ۲ دهم درصدی این شهر را در آینده به جمعیتی در حدود ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر خواهد رساند. مساحت این شهر هزار و ۶۳۰ کیلومتر مربع و تراکم جمعیتی در هر کیلومتر مربع ۵ هزار و ۱۰۰ نفر است.
● نیویورک
این شهر همواره سایه به سایه توکیو را تعقیب کرده‌است. جایگاه دومین شهر پرجمعیت جهان با جمعیت ۱۸ میلیونی و همچنین وسیع‌ترین شهر جهان با مساحت ۸ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربعی و توسعه قابل‌توجه‌اش، از آن به‌عنوان الگوی شهرنشینی ساخته است اما این شهر در سال ۲۰۲۰ به مانند تمامی شهرهای توسعه یافته با رشد کمتر از یک درصد روبه‌روست و جمعیت آن نیز به کمتر از ۲۰ میلیون نفر خواهد رسید. هرچند رشد اندک جمعیت جایگاه این شهر را به نهمین شهر پرجمعیت خواهد کشاند، اما زندگی ۲ هزار نفر در هر کیلومتر مربع از این شهر موجب افزایش کیفیت در ارائه خدمات مختلف شهری به آنان خواهد شد.
● لس آنجلس
دومین کلانشهر آمریکاست. هر ساعت ۹ نفر به جمعیت شهری آن افزوده می‌شود که این میزان ۵ برابر رشد جمعیت شهر لندن و دقیقا نصف قاهره است. در حال حاضر جمعیت کنونی این شهر براساس آخرین سرشماری ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است که در مساحتی در حدود ۴ هزار و ۳۵۰ کیلومتر مربع زندگی می‌کنند و تعداد افراد در هر کیلومتر مربع ۲ هزار و ۷۵۰ نفر است. در حال حاضر لس‌آنجلس به لحاظ جمعیت جزء ۱۴ شهر بزرگ دنیاست.
این شهر بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ با رشد ۲/۴ درصدی به‌عنوان یکی از شهرهای با جمعیت زیاد مطرح بوده‌است. پیش‌بینی می‌شود لس‌آنجلس در سال ۲۰۲۰ جمعیتی در حدود ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را در خود جای دهد.

عباس ثابتی‌راد

منبع : روزنامه همشهری