۱۷ هزار کودک توسط بهزیستی نگهداری می شوند

سرشماری سازمان بهزیستی کشور در ابتدای سال ۸۶ از وجود ۱۷ هزار و ۴۰۷ کودک که تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار گرفته و به مراکز شبانه روزی دولتی یا غیردولتی منتقل شده یا به بستگان واگذار شده اند خبر می دهد.
از این تعداد هم اکنون ۹ هزار و ۷۲ نفر به خانواده های جایگزین سپرده شده اند و باقی که هشت هزار و ۳۷۵ نفر را شامل می شوند در مراکز دولتی یا غیردولتی نگهداری می شوند. عشقی ثانی درباره چگونگی پذیرش کودکان در مراکز شبانه روزی سازمان بهزیستی کشور گفت: «زمانی که یک کودک از نظر سرپرستی دچار مشکل می شود، براساس حکم قضایی مسئولیت سرپرستی او به سازمان بهزیستی داده شده و در واقع کودک به عنوان فرزند بهزیستی معرفی می شود. در واقع، سازمان بهزیستی کشور مسئول تربیت و مراقبت از کودکانی است که فاقد سرپرست موثر هستند در عین آنکه موظف است برای این کودکان، خانواده ای ایجاد یا پیدا یا احیا کند چرا که تمام تحقیقات جهانی نشان می دهد که هیچ مکان و محفلی حتی با بهترین امکانات هم نمی تواند جای خانواده را پر کند. ما هم در مورد گروهی از کودکان که بستگان نسبی یا سببی دارند این پیگیری را انجام می دهیم که کودک به پدربزرگ، عمو، عمه یا یکی از اقوام سپرده شده و در مقابل، ماهانه ۴۵هزار تومان به عنوان کمک هزینه تامین کودک به آن خانواده پرداخت می شود.»عشقی ثانی با یادآوری این نکته که امروز نام تمام مراکز دولتی و غیردولتی که کودکان فاقد سرپرست موثر در آن نگهداری می شوند، از نام هایی همچون «یتیم خانه»، «پرورشگاه» و «شبانه روزی» به «خانه کودکان و نوجوانان» تغییر کرده اعلام کرد که در حال حاضر ۱۵۰ مرکز دولتی با نگهداری ۴۰۶۶ کودک و ۲۴۱ مرکز غیردولتی با نگهداری از ۴۳۰۹ کودک فعال هستند و هر مرکز به طور میانگین از ۲۰ کودک نگهداری می کند در حالی که در سال های گذشته هر مرکز شبانه روزی حدود ۳۰۰ کودک را به شیوه اردوگاهی در خود جای داده بود.
● باید بازسازی شخصیت کنیم
«ما باید بازسازی شخصیت انجام بدهیم.» عشقی ثانی با اظهار این جمله ابراز تاسف کرد که اکثریت کودکان ساکن در مراکز نگهداری سازمان بهزیستی، کودکانی هستند که والدین آنان فاقد صلاحیت بوده اند و این کودکان پیش از سپرده شدن به بهزیستی خاطرات بدی را تجربه کرده اند. «بچه ای را به ما تحویل می دهند که پدر بچه جلوی چشم بچه سر مادرش را بریده است. بی غذایی، کتک خوردن، رها بودن در کوچه ها و خیابان ها و آزارهای بسیاری که بر جسم و روح اغلب این کودکان وارد شده باعث می شود که این کودکان در هنگام تحویل به سازمان بهزیستی فاقد سلامت روانی و شخصیت پایدار باشند. کار ما بسیار دشوار است چرا که ما باید شخصیت این کودکان را از نو بسازیم.» ۲۲ درصد ۱۸۵۳ نفر از کودکان ساکن مراکز نگهداری سازمان بهزیستی کشور در گروه سنی صفر تا ۶ سال قرار دارند. ۳۲ درصد ۲۶۷۰ نفر در گروه سنی ۶ تا ۱۲ سال، ۳۶ درصد ۳۰۲۱ نفر در گره سنی ۱۲ تا ۱۸ سال و ۱۰ درصد ۸۳۱ نفر در گروه سنی بالای ۱۸ سال قرار دارند.
● هر سال ۲ هزار نفر وارد می شوند
ورودی مراکز شبانه روزی دولتی و غیردولتی سالانه ۲ هزار نفر است، در حالی که هر ساله حدود یک هزار و ۲۰۰ نفر از ساکنان این مراکز ترخیص می شوند و به گفته عشقی ثانی با قوانین موجود، فقط ۱۵ درصد از کودکان تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور می توانند به عنوان فرزندخوانده به خانواده های متقاضی فرزند واگذار شوند. عشقی ثانی درباره ابهام قانون نسبت به فرزندخواندگی گفت: «ما هیچ قانون و ماده قانونی که برای فرزندخواندگی نوشته شده باشد نداریم. در واقع در قوانین ما هیچ گاه واژه فرزند خوانده مورد استفاده قرار نگرفته است. صرفا در قانون «حمایت از کودکان بی سرپرست» که در سال ۱۳۵۳ و در مجلس شورای ملی تصویب شده تصریح شده که کودکان فاقد پدر و مادر و جد پدری را می توان به زوج هایی که بعد از گذشت پنج سال از زندگی مشترک صاحب فرزند نشده اند و در آینده هم صاحب فرزند نمی شوند واگذار کرد. بر مبنای همین قانون متقاضیان نگهداری از کودک بی سرپرست باید به مراکز بهزیستی یا دادسرا مراجعه کرده و تقاضای مشترک بدهند و پس از ثبت تقاضا صلاحیت و توانمندی روانی و اخلاقی و مادی خانواده مورد بررسی قرار می گیرد و پس از تایید به انتخاب خانواده، فرزند دختر یا پسر به آنان واگذار می شود که این واگذاری برای مدت شش ماه آزمایشی خواهد بود و پس از تایید روابط خانواده با فرزند واگذار شده سازمان بهزیستی به دادسرا یا اداره ثبت احوال نامه ای نوشته و حکم سرپرستی دائم برای خانواده صادر شده و مرد می تواند برای فرزند خوانده اش شناسنامه ای با نام فامیل خود درخواست کند البته متاسفانه چنین کودکی سهم از ارث نبرده و به همین دلیل پیش از واگذاری فرزند به خانواده، تمهیداتی مثل انتقال یک سوم اموال خانواده به فرزندخوانده پیش بینی شده تا در مواقع اضطراری حقی از او ضایع نشود. البته به دلیل وجود مشکلاتی از این دست قانون در وزارت رفاه مورد بازنگری قرار گرفت و پیش نویس اصلاحیه ای که به تایید سازمان بهزیستی، وزارت رفاه و قوه قضائیه رسیده به دولت ارائه خواهد شد تا بعد از تصویب در هیات دولت به مجلس ارسال و مصوب شود. بر مبنای اصلاحیه قانون به محض تشخیص مددکار یا هر فرد مسئول نسبت به فقدان صلاحیت پدر و مادر در نگهداری کودک، حق نگهداری از فرد یا افراد خاطی سلب شده و به سازمان بهزیستی واگذار می شود. همچنین خانواده هایی که صاحب یک یا دو فرزند هستند نیز به محض تایید سازمان می توانند از حق نگهداری فرزندخوانده هم برخوردار شوند. که ما امیدواریم با تصویب این اصلاحیه بتوانیم حداقل ۵۰ درصد از کودکان ساکن در مراکز شبانه روزی را به خانواده های متقاضی که به دلیل طولانی شدن مراحل اداری، گاه حدود دو سال در نوبت انتظار مانده اند واگذار کنیم.»
● ما اجباری برای خانواده قائل نمی شویم
عشقی ثانی در پاسخ به این سئوال شرق که «آیا واگذاری کودک ساکن یک شهر یا استان به خانواده ای ساکن در شهر یا استان دیگری مجاز است» گفت: «مراحل نهایی واگذاری در اختیار سازمان بهزیستی نیست. بلکه قضات مناطق مسئول صدور حکم واگذاری هستند. در واقع حکم قضایی یک قاضی فقط در منطقه اشراف او معتبر است اما در بعضی موارد، قاضی می تواند به قاضی دیگری در شهرستان دیگری نیابت قضایی بدهد و کودک از آن شهرستان به شهر دیگری واگذار شود.» وی در پاسخ به این سئوال شرق که «اجبار به جاری شدن صیغه محرمیت بین دختر خوانده و مرد یا پسرخوانده و زن از سوی دستگاه قضایی یا سازمان بهزیستی بسیاری از خانواده های متقاضی را از قبول فرزندان بهزیستی به فرزندخواندگی منصرف کرده است»، گفت: «مسئله محرمیت و محرم شدن دختر یا پسر به زن یا مرد که حکم مادرخوانده یا پدرخوانده کودک را پیدا می کنند یک مسئله شرعی است و به هیچ وجه از سوی سازمان بهزیستی به خانواده ها چیزی به جز موارد قانونی تکلیف نمی شود. ما هیچ اجباری برای خانواده ها قائل نمی شویم چون معتقدیم که مسائل شرعی در اختیار خانواده است. در عین حال فقهای معظم هم فتاوایی در این زمینه داده اند مثلا آیت الله صانعی در فتوای خود گفته که کودکی که از دوران طفولیت توسط یک مرد و زن غریبه پرورش می یابد به آن زن و مرد محرم می شود. بنابراین خانواده ای که مقلد آیت الله صانعی باشند می توانند به این فتوای بسنده کنند. در عین حال جاری شدن صیغه محرمیت بین دختر و مرد خانواده یا پسر و زن خانواده به معنای محرمیت در روابط زناشویی نبوده و به معنای محرمیتی است که در واقع از رابطه پدر و فرزندی و مادر و فرزندی نشٲت می گیرد. در عین حال شیر دادن به دختر یا پسر نوزاد غریبه هم یکی از راه های محرمیت است و گفته می شود که چنانچه زنی از بستگان نزدیک بتواند به نوزادی به مدت ۲۴ ساعت شیر بدهد، آن نوزاد یا کودک شیرخواره به خانواده محرم خواهد شد. به هر حال همه ما مکلف به رعایت مسائل شرعی هستیم در عین حال که نه سازمان بهزیستی و نه مراجع قضایی در این باره هیچ اجباری برای خانواده متقاضی فرزندخواندگی قائل نمی شوند و از آنجا که در قوانین موجود هیچ نامی از واژه «فرزند خوانده» نیامده بنابراین هیچ ماده قانونی هم درباره چگونگی محرم شدن فرزندخوانده به خانواده وجود نداشته و این امر صرفا معطوف به اعتقادات خانواده است.» عشقی ثانی با اشاره به اینکه در حال حاضر به دلیل موانع قانونی، سالانه فقط ۸۰۰ کودک به خانواده های متقاضی واگذار می شوند در حالی که تعداد متقاضیان فرزندخوانده حدود چهار برابر تعداد کودکان واگذار شده در سال است، به مشکلات موجود برای بیمه کودکان بی سرپرست اشاره کرد و گفت: «در سال جاری از سوی سازمان مدیریت ۶۰۰ میلیون تومان اعتبار در اختیار ما قرار گرفت که با این رقم توانستیم برای ۵ هزار نفر از فرزندان سازمان، قراردادی به نام بیمه آتیه با شرکت سهامی بیمه ایران منعقد کنیم و ماهانه ۱۰ هزار تومان در حساب پس انداز کودکان پول واریز کنیم تا پس از گذشت ۱۰ سال و در زمان تشخیص مددکاران سازمان این سپرده در اختیار فرزند ما قرار بگیرد. فقط در صورتی می توانیم پوشش بیمه ای فرزندان بهزیستی را افزایش دهیم.

منبع : جامعه‌شناسی ایران