گرجستان؛ قله کوه یخی که از آب بیرون زده است

حرکت روسیه در حمله به گرجستان برای غرب و به‌خصوص ایالات متحده امریکا بسیار غیر مترقبه بود و آنها انتظار چنین اقداماتی را نداشتند. این جنگ در شرایطی شکل می گیرد که غرب و امریکا هیچ چاره ای جز مخالفت با آن ندارند و مجبوراند در کنار گرجستان و میخائیل ساکاشویلی که از متحدان امریکا به شمار می رود بمانند و از او حمایت کنند.
بنابراین از آغاز این درگیریها در منطقه شاهد مخالفت های امریکا با روسیه بودیم که روز گذشته این مخالفت ها شدت بیشتری گرفت، به طوری که کاندلیزا رایس، وزیر امور خارجه امریکا اعلام کرد که روسیه باید تنبیه شود. اما اینکه به چه صورت با روسیه برخورد کنند، موضوع اختلاف امریکایی ها و اروپایی ها است. دولت جورج بوش، معتقد است که باید به نوعی اقدامی تنبیهی در مقابل روسیه انجام دهد. اما مانور میدان امریکا هم، در شرایط کنونی بسیار محدود است. بنابراین انتظار نمی رود که اقدامات تنبیهی که امریکا و اتحادیه اروپا برسر آن به توافق برسند، اقدامی شدید و قابل توجه باشد. اکنون در شرایطی که جورج بوش چند ماهی بیشتر میهمان کاخ سفید نیست، هر اقدامی که صورت بگیرد نمی تواند روسیه را از جاه طلبی ها و منافع استراتژیکی که برای خودش تعریف می کند منصرف کند. بنابراین وجود این دو عامل یعنی محدود بودن میدان مانور امریکا و وجود اختلاف نظر با اروپا مانع از هرگونه اقدام شدیدی در این دوره خواهد شد.
پیش بینی می شود که مجموعه تصمیم ها در برخورد با روسیه قابل توجه نباشد اما اثرات جدی در منازعاتی که در امریکا و در غرب در مقابل با روسیه شکل می گیرد به وجود آورد. اکنون در امریکا و اروپا این سوال مطرح می شود که آیا روسیه با توجه به افزایش توان اقتصادی اش، به قدرتی تبدیل شده است که غرب را به چالش بکشد؟ حمله روسیه به گرجستان هم در سطح نظر و هم در عمل تبعات بسیار جدی خواهد داشت. به‌ویژه در سطح نظر و این سوال را به وجود می آورد که با روی کار آمدن دولت جدید در امریکا چه باید کرد؟ اقدامات استراتژیک امریکا در مقابل روسیه در حال حاضر محدود است. ولی شاید روسیه را بتوانند متقاعد کنند که این اقدامات به نفع خودش نیست. در ضمن می توانند موجبات حضور گرجستان در ناتو را تسهیل کنند.
این نبرد می تواند به عضویت گرجستان در ناتو منجر شود. از آنجا که گرجستان نیز تمایل به حضور در ناتو دارد و عده ای نیز در غرب در این اندیشه اند که حضور گرجستان در ناتو را تسهیل کنند بعید نیست که گرجستان به زودی به ناتو بپیوندد. این خود می تواند اقدامی تنبیهی علیه روسیه باشد. اما احتمال این نیز وجود دارد که روسیه از این اقدام بیش از حد عصبانی شود، که این مسئله نیز دیدگاه برخی دیگر در غرب به‌خصوص فرانسه و آلمان است. بنابراین پیش بینی می شود که هر اقدامی که غرب برای تنبیه روسیه در نظر بگیرد تنها یک اقدام متعادل کننده باشد. از آنجا که روسیه هم می داند نمی تواند از ادغام در سیاست جهانی و نظام جهانی سرباز بزند و عقب نشینی کند، لذا این اقدامات نمی تواند تبعات بدی برای غرب داشته باشد و بالاخره روسیه را متقاعد خواهد کرد که در رفتارش در قفقاز تجدید نظر کنند.
حوزه قفقاز، حوزه جدی مناقشه میان امریکا و روسیه است. این مناقشه به سادگی پایان نمی گیرد؛ اکنون گرجستان مانند قله کوه یخی است که از آب بیرون زده است و منازعات عمیق تر امریکا و روسیه را نشان می دهد. گرجستان نمی تواند در مقابل روسیه قد علم کند ولی روسیه هم می داند که زورآزمایی و به چالش کشیدن غرب حدی دارد و روسیه تا جایی که فکر می کند ضرر استراتژیک ندارد پیش خواهد رفت. گرجستان به هر حال در همین وضعیت خواهد ماند تناقضات در خصوص سرزمین اوستیا ادامه خواهد داشت و این زخمی است که تا مدت ها باز خواهند ماند. تنها در صورت یک تفاهم استراتژیک بعد از روی کار آمدن دولت جدید در امریکا حل خواهد شد در غیر این‌صورت موضوعی نیست که به راحتی حل شود. که البته این تفاهم هم بسیار بعید است.
گرجستان در هر صورت بیش از ظرفیت خود در این بازی، شرکت کرد و این مشخص است که هرکس بیش از ظرفیتش در بازی شرکت کند می باز، ولی به هر حال موجب به وجود آمدن بحث های جدی در خصوص روسیه در برنامه سیاست گذاری غرب شد که تا کجا می توان با روسیه کنار آمد.

نویسنده : دکتر محمد هادی سمتی

منبع : دیپلماسی ایرانی