استقلال، نیاز مبرم جشن سینما

دوازدهمین جشن بزرگ سینمای ایران در حالی ۲۵ شهریور برگزار می شود که اصل جشن هنوز هویت مشخص ندارد و در ابعاد مختلف از جمله داوری، فیلم هایی که امکان حضور در جشن را دارند و حتی تاریخ برگزاری به الگوی یکسان دست نیافته است.
جشن صنفی سینمای ایران همزمان با برگزاری دوازدهمین جشنواره فیلم فجر متولد شد. در این زمان پایه های خانه سینما محکم شده بود و اصناف با شناختن ماهیت خود در جهت دستیابی به حقوق خود گام برمی داشتند. تولد جشن وقتی که سال ها فقط جشنواره دولتی فجر معیار سنجش کیفی فیلم ها بود و همین تک قطبی بودن ارزش ها را تنها در یک جنبه تعریف می کرد، امیدبخش ایجاد عرصه ای تازه برای سنجش آثار در فضایی بازتر با نگاهی حرفه ای تر شد. چون قرار بود در این جشن خود سینماگران در گروهی نسبتا بزرگ تر از داوران جشنواره (که در میان آنها غیرسینماگر نیز دیده می شود) فقط از منظر حرفه ای آثار را مورد بررسی قرار دهند و جنبه های مختلف فیلم را با نگاهی تخصصی بررسی کنند. در نخستین سال اهدای تندیس در اردیبهشت ۱۳۷۳ دو تندیس به بهترین فیلم و بهترین هنرمند به مفهوم مطلق اهدا شد. این اتفاق یکسال دیگر نیز افتاد تا اینکه در سومین سال، یعنی اواخر ۱۳۷۵ آئین نامه جشن تظیم و نخستین جشن ۱۹ تیرماه ۷۶ یعنی پس از انتخاب «محمد خاتمی» با حضور «اکبر هاشمی رفسنجانی»، رئیس جمهوری وقت در تالار وحدت برگزار شد. در این سال ۱۵ تندیس و یک دیپلم افتخار در رشته های اصلی فیلم بلند اهدا شد. عملکرد جشن در نخستین سال قابل قبول بود و همین شرایط پتانسیلی بالا برای ادامه مسیر جشن خانه سینما فراهم کرد. سال های دوم تا ششم با افزایش تعداد جوایز و ورود بخش فیلم های کوتاه و مستند و عکس، برگزارکنندگان تلاش کردند به جشن خانه سینما جامعیت ببخشند. در تمام این سال ها توجه ویژه داوران جشن به فیلم هایی که چندان در جشنواره فجر مورد توجه قرار نمی گرفتند اما به لحاظ حرفه ای امتیازهایی داشتند، جایگاهی متفاوت برای جشن در بین سینماگران بوجود آورد. اضافه شدن تندیس انجمن منتقدان به تندیس های جشن خانه سینما اتفاق هایی تازه را رقم زد. فیلمسازان پیشرو مانند «جعفر پناهی» و «بهمن قبادی» کارگردانانی بودند که از منتقدان جایزه می گرفتند و همین مسئله بازار جشن را کاملا گرم کرده بود. جشن خانه سینما به این شکل در مسیر دستیابی به هویتی مستقل از جشنواره فیلم فجر گام برمی داشت و جسارت های آن سینمای تک قطبی ایران را وارد مسیری تازه کرده بود. در راه رسیدن به هدف هویت بخشی به جشن، مسولان خانه سینما نیازمند زمان بودند تا ساختار مناسب برای جشن بیابند. آزمون و خطاها ادامه داشت و از همین رو زمان و تعداد جوایز و رویکرد جشن به فیلم ها در این سال هال تغییر کرد. تا اینکه جشن ششم با تمام شرایط خاص آن برگزار و به نقطه عطف جشن خانه سینما تبدیل شد. در ششمین دوره جشن مراسمی هم به بهانه صدمین سال تولد سینما در ایران در مجموعه ورزشی انقلاب برگزار شد، تعداد تندیس ها به ۲۱ رسید و از سه سینماگر نیز تقدیر شد. اما اهدا» تندیس انجمن منتقدان در دوره پنجم به «جعفر پناهی» برای فیلم «دایره» که مجوز نمایش عمومی آن از سوی معاون سینمایی وقت لغو شده بود، انجمن را از انجام اقدام های مشابه باز داشت. سال هفتم بصورت نه چندان علنی فشارها به جشن افزایش یافت تا اینکه در سال هشتم هیئت مدیره خانه سینما برای برگزاری جشن بزرگ سینمای ایران در سالن میلاد نمایشگاه بین المللی تهران احضار شدند. استعفا» هیئت مدیره و حاشیه های بسیار زیاد پس از آن سال، جشن خانه سینما را در قالبی محافظه کارانه فروبرد به گونه ای که سال نهم رویکرد جشن کاملا دگرگون شد و فیلم هایی از آن جایزه بردند که در جشنواره فجر نیز مورد توجه بودند. اما غیر از تغییر رویکردی که از سال نهم در جشن بوجود آمد، از سال هشتم اتفاقی تازه نیز در امر داوری های جشن خانه سینما بوجود آمده بود. در این سال مسولان خانه سینما بر آن شده بودند با الگو قرار دادن اسکار داوری ها را بصورت آکادمیک انجام دهند و با انتخاب افرادی از میان اصناف هر بخش از فیلم ها توسط متخصصان آن امتیاز بگیرند. این سبک داوری هر چند عمری بیش از سه سال نیافت، اما در همین سه سال نیز همواره تغییر کرد. محور امتیازدهی به فیلم ها، دیدن آثار در خانه سینما یا سالن های نمایش، امتیازدهی به آثار در طول سال یا یکی دو ماه مانده به جشن، ضریب رای هم صنف ها و غیرهم صنف ها در مورد هر بخش مواردی بودند که در این سه سال همواره تغییر یافتند و در نهایت با تغییر هیئت مدیره و روی کار آمدن هیئت مدیره جدید به ریاست میرکریمی داوری جشن از قالب آکادمیک خارج شد و به گفته علی معلم برای دستیابی به شکلی تازه با انتخاب هیئت داوری به سیاق قدیمی بازگشت. این اتفاق سال گذشته یعنی یازدهمین دوره برپایی جشن رخ داد و امسال نیز اعلام شد فیلم ها به همین شکل داوری خواهند شد. اما کمتر از سه ماه مانده به برپایی جشن، هیئت مدیره خانه سینما تغییر یافت و معلم نیز از دبیری جشن استعفا کرد و مسولیت دبیری بر عهده امین تارخ گذاشته شد. تغییر دبیر جشن آن هم سه ماه مانده به برگزاری مطمئنا تبعاتی در پی خواهد داشت که نخستین تاثیر آن کاستن اعتبار جشن است. چطور می توان به حرفه ای برگزار شدن جشنی اعتراف کرد که هیئت داوران آن سه ماه مانده به برگزاری با تغییر دبیر مواجه می شود و در مورد نحوه و زمان دیدن فلیم ها و حتی آثاری که قرار است در جشن حضور داشته باشند، اطلاعات دقیق در اختیار نیست؟ می توان انصراف «آواز گنجشک ها» را از حضور در جشن سینمای ایران ناشی از همین روشن نبودن کیفیت برگزاری و اعتبار جشن در میان سینماگران دانست.
اما دیگر نکته متغیر جشن خانه سینما زمان برگزاری آن است. در حالی که از دوره دوم جشن اعلام شده بود این مراسم همزمان با روز ملی سینما در تاریخ ۲۱ شهریورماه هر سال برگزار می شود، اما تغییرهای چند روزه در زمان برگزاری امری عادی جلوه می کند. همانطور که امسال نیز زمان برپایی جشن چهار روز عقب افتاده است. هر چند که می توانست حداقل ثبات در این مورد ساده جشن را معتبرتر جلوه دهد. مهر در ادامه می نویسد: سینمای ایران از جشنی صنفی که از سوی خانه سینما برگزار شود بی نیاز نبوده و نیست، اما همین جشن نباید آنقدر بی پایه باشد که در نکته هایی پراهمیت چون داوری سالیانه تغییر یابد. وابستگی جشن به هیئت مدیره خانه سینما به هیچ عنوان توجیهی برای تغییر دبیر آن در آستانه برپایی اش نیست و بعید به نظر می رسد چنین جشنی غیر از گردهمایی چند شبه بتواند تاثیری در جریان کلی سینمای ایران بگذارد. هویت بخشی به جشن به گونه ای که آن را وابسته به هیئت مدیره خانه سینما نشان ندهد، رسیدن به الگوی داوری یکسان پس از ۱۲ سال و تعیین زمان مشخص برای آنکه همه بدانند سینماگران ایرانی چه روزی گرد هم می آیند تا به نتایج کار یکدیگر امتیاز بدهند و برگزیدگان خود را معرفی کنند، مسائلی است که تصمیم گیری در مورد آنها ضروری به نظر می رسد. شاید در این شرایط شرکت در جشن برای فیلمسازان امتیاز تلقی شود و آنها برای دستیابی به این مهم با هم رقابت کنند.

منبع : روزنامه ابتکار