تلاش قدرتهای فرا منطقه ای برای نظامی کردن دریای خزر

با فروپاشی شوروی سابق و استقلال جمهوری های ۱۴ گانه این امپراطوری سابق، قدرتهای فرامنطقه ای تلاش های روز افزون خود را برای نفوذ هر چه بیشتر و سریعتر به محدوده ای که تا پیش از آن اصطلاحاً حیات خلوت روسیه نامیده می شد، آغاز کردند. یکی از این مناطقی که اهمیت خاصی در سطح منطقه و جهان دارد، دریای خزر و کشورهای تازه استقلال یافته حاشیه این دریا است. بویژه اینکه چندی پس از استقلال این کشورها، آمارهای متعدد و متناقضی از ذخایر نفت و گاز موجود در زیر بستر این دریا و کشورهای حاشیه آن از جمله ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان اعلام شد. از سوی دیگر قدرتهای فرامنطقه ای بخصوص آمریکا به منظور مقابله با نفوذ روسیه در منطقه و همچنین اعمال فشار هر چه بیشتر بر ایران اقدام به برقراری روابط با کشورهای منطقه نمودند. به گزارش سایت ایران شرقی در همین راستا آمریکا با سوء استفاده از اختلافات ارضی (آبی) موجود بین کشورهای حاشیه این دریا و همچنین بزرگنمایی خطر حضور تقریباً انحصاری نظامی روسیه در دریای خزر، کشورهای تازه استقلال یافته حاشیه این دریا را ترغیب به ایجاد تقویت نیروی دریای نمود. ابتدا قزاقستان تصمیم خود را برای ایجاد نیروی دریایی در دریای خزر اعلام نمود. بدنبال آن کره جنوبی چند فروند ناوچه در اختیار قزاقستان قرار داد. چندی پیش نیز دریادار کوین کاسگریف فرمانده نیروی دریایی مرکزی آمریکا به قزاقستان سفر کرده بود، ازآمادگی این کشوربرای کمک به ایجاد زیرساختهای لازم جهت تشکیل نیروی دریایی قزاقستان خبر داده بود. پس آن ترکمنستان نیز اعلام کرد که در نظر دارد نیروی دریایی خود را تقویت کند. در همین راستا در قبال مطالبات خود از بابت صدور گاز به اوکراین، کیف چند فروند ناوچه به ترکمنستان تحویل داد. پس آن آذربایجان نیز بدلیل اختلافات ارضی با ترکمنستان و ایران و همچنین نیاز به پشتیبانی های نظامی در بحران نظامی خود با ارمنستان در خصوص منطقه قره باغ، آمادگی خود را برای همکاری نظامی با ناتو و آمریکا اعلام کرد. اخیراً نیز برخی از کارشناسان کشورهای منطقه با ترغیب دولتهای خود به تقویت توان نظامی کشورهای خود در دریای خزر، سعی در نظامی کردن این دریا دارند.
در همین راستا برخی از کارشناسان جمهوری آذربایجان به دولت این کشور توصیه کرده اند که باید برای تحکیم توان نظامی در دریای خزر جهت حفظ امنیت خود تعجیل کند. این کارشناسان معتقدند که آذربایجان با حمایت های خارجی دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر مانند قزاقستان و ترکمنستان می تواند توان نظامی خود را جهت تحکیم مرزهای آبی در خزر تقویت کند. به باور این گروه از کارشناسان که به زعم خود در راه تأمین امنیت دریای خزر تلاش می کنند، تقویت توان نظامی در خزر باید یکی از وظایف اصلی آذربایجان باشد که اولویت خود را در همگرایی با غرب و ناتو انتخاب کرده است. اینان معتقدند که آذربایجان در دریای خزر از منابع هنگفتی برخوردارست و برای تأمین امنیت آنها نیاز به ناوگان دریایی قدرتمندی دارد. به همین دلیل برای تکمیل تجهیزاتی و تقویت نیروی دریایی، آذربایجان باید همکاری بیشتری با ناتو و دیگر کشورهای عضو این پیمان داشته باشد.
کمکی که امروز آمریکا برای تقویت نیروی دریایی به آذربایجان می کند یک حمایت عظیم برای باکو محسوب می شود. اما آذربایجان نباید به این بسنده کند و لازم است که همکاری های خود را توسعه دهد و از واکنش های روسیه و ایران که مخالف نظامی شدن منطقه دریای خزر هستند، هراس نداشته باشد. همانگونه که ذکر شد، ترکمنستان نیز برای تقویت مرزبانی دریایی خود در خزر تاکنون تجهیزات زیادی از کشورهای مختلف از جمله خرید سه فروند ناوچه گشت زنی از نوع گالکان از اوکراین انجام داده است. گفته می شود، واحد گارد ساحلی مرزبانی ترکمنستان که در بندر ترکمنباشی استان بالکان مستقر است هم اکنون به پیشرفته ترین تجهیزات فنی، ارتباطی و امنیتی مجهز است. برای تقویت گارد ساحلی مرزبانی ترکمنستان، تاکنون چندین نشست مشترک فرماندهان و افسران گارد ساحلی آمریکا و این کشور و همچنین سازمان امنیت و همکاری اروپا در بندر ترکمنباشی برگزار شده است.
اخیراً نیز تلویزیون ترکمنستان به بهانه انجام مراسمی از واحد گارد ساحلی این کشور، تصاویری از ناوچه ها و قایق های تندرو خود را در دریای خزر به نمایش گذاشت. صرفنظر ازتمایل دولت های تازه استقلال یافته حاشیه دریای خزر به داشتن نیروی دریایی مستقل و نیز تمایل واشنگتن به ایفای نقش دراین زمینه، آنچه توجه محافل سیاسی منطقه را بخود جلب کرده، تحرکات مقامهای سیاسی و نظامی آمریکایی درمنطقه است که طی یکی دو سال اخیر روندی صعودی بخود گرفته است. بویژه که به جهت ماهیت تفکرات میلیاریستی حزب حاکم بر آمریکا، رویکرد سیاست خارجی این کشور در آسیای مرکزی نیز ماهیتی نظامی پیدا کرده است. در نتیجه دادن نقش بیشتر به آمریکا در مناسبات سیاسی و نظامی دریای خزر توسط کشورهای حاشیه این دریا، می تواند با دامن زدن به رقابت تسلیحاتی بین کشورهای منطقه، امنیت کشورهای ساحلی این دریا را با خطرات جدی مواجه کند. ضمن آنکه به نظر بسیاری از کارشناسان کشورهایی که از عمق استراتژیک کمتری برخوردارند بیشترین آسیب را از چالش های احتمالی پیش رو متحمل خواهند شد. ضمن آنکه محیط زیست این دریا را نیز با خطرات جدی تری مواجه خواهد کرد.

منبع : روزنامه ابرار