گزینه آخر برای خروج از انزوا

بررسی های انجام شده توسط سه مطالعه طرح تدوین استراتژی توسعه صنعتی کشور (وزارت صنایع و معادن)، چشم انداز بلند مدت اقتصاد ایران (سازمان مدیریت و برنامه ریزی) و تبدیل ثروت نفت به توسعه (بانک جهانی) نتایج مشترک قابل توجهی با یکدیگر دارند که ضرورت تحقق نرخ رشد حداقل ۸ درصد در بیست سال آینده برای کشور یکی از آنهاست. تحقق این نرخ رشد، افزایش بی سابقه بین ۷ تا ۱۰ درصد در نسبت سرمایه گذاری به تولید ناخالص داخلی، افزایش درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام به حدود ۳۰میلیارد دلار (به قیمت های ثابت سال ۱۳۸۰) و افزایش قابل توجه صادرات صنعتی به میزان حدود ۲۵ میلیارد دلار را در سال پایانی ایجاب می کند. مجموعه مطالعات انجام شده، ادامه روند موجود را مقارن با نرخ بیکاری بین ۵/۱۷ تا ۲۳ درصد و نرخ تورم بیش از بیست درصد را در پایان ده سال آینده دانسته اند. فاصله عمیق بین ضرورت های آتی و ساختار موجود، بیانگر ابعاد تحولات مورد نیاز در حوزه سیاستگذاری در جهت تحقق رقابت پذیری اقتصاد است.
▪ رقابت شدید شکل گرفته در عرصه بین المللی در نتیجه اتصال بازارها به یکدیگر، رشد سریع تکنولوژی و تنوع محصول با پیامدهای رفاهی شگرف را به عنوان تنها شرط حفظ حیات بنگاه ها در بازار بین المللی نتیجه داده است. رشد سریع تکنولوژی در کنار ثبات اقتصاد کلان، نرخ های تورم در حدود یک درصد در کشورهای پیشرفته و نیم درصد در چین را نتیجه داده است. این امر موجب گردیده تا هر روز بازارهای جدیدی بر روی این کشورها گشوده شود.
▪ رشد بسیار بالای حجم پول، بی ثباتی مالی و کسری بودجه، تثبیت نرخ ارز به رغم وجودتفاوت قابل توجه تورم داخلی و خارجی، ساختار دولتی تولید در کنار انحصارات بزرگ، بیرون ماندن از WTO در کنار مواجهه با تعارضات بین المللی، کشور ما را هرچه بیشتر آسیب پذیر کرده و رقابت پذیری را هرچه دشوارتر نموده به گونه ای که در ارزیابی های بین المللی تنها به مزیت های بکر و خدادادی ما استناد می شود و نه به تولید حاصل از دانش و مهارت. مجموعه این عوامل موجب گردیده که تولیدکننده داخلی، حتی برای حفظ بازار داخلی نیز با چالش مواجه باشد. در چنین شرایطی یک اقتصاد بسته نسبتاً دولتی شبه انحصاری چگونه می تواند منابع ریالی و ارزی مورد نیاز برای رفاه جمعیت سال های آتی را فراهم آورد؟
▪ تعمیق ارتباطات اقتصادی بین المللی در سال های اخیر، منجر به بهره مندی هرچه بیشتر کشورهای در حال توسعه گردیده است. در فاصله سال های ۲۰۰۰- ۱۹۹۴، حجم تجارت خارجی کشورهای در حال توسعه ۸۰ درصد و سرمایه گذاری خارجی در این کشورها نیز بیش از ۸۰ درصد رشد داشته است.
▪ همانگونه که ملاحظه می شد، جهانی شدن برای برخی فرصت و برای برخی تهدید بوده است. علاوه بر این، جهانی شدن مانند هر پدیده دیگر بشری، نقص ها و ایرادات خود را نیز داشته و دارد. لذا بدون مطلق نگری در جهت رد و یا تأیید باید وارد آن شد و از درون در اصلاح آن سهم به دست آورد.
▪ بدون تردید، برون گرایی در توسعه صنعتی و اقتصادی و شکل گیری بخش خصوصی توانمند و بزرگ، لازمه حصول به رفاهی مطمئن در آینده است. تحقق چنین شرطی مستلزم پیدا کردن «بازار»، «دستیابی به تکنولوژی»، شکل دادن «مقیاس اقتصادی تولید» و برخورداری از «توان مدیریتی و بازرگانی» در حد قابل رقابت بین المللی است. هیچ یک از موارد بسیار دشوار ذکر شده با شعار و اعلام هشدار محقق نمی شود.
▪ توسعه ارتباطات در کنار کاهش قیمت محصولات صنعتی در کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه، حرکت به سمت یکپارچگی جهانی را با شدت تسریع نموده است. اقتصاد و صنعت کشور ما نیز به صورت منفعلانه در این فرآیند قرار گرفته است. در صورت عدم تبدیل این حرکت منفعلانه به فرآیندی از سر تدبیر و اراده، در انتها فقر به اضافه مجموعه ای از شعارها از نوع آنچه در نامه اساتید محترم آمده برایمان خواهد ماند.
▪ جهانی شدن، پدیده ای برخاسته از درون اقتصاد جهانی و در تداوم سیر تکاملی اقتصاد بین المللی است و نیروی پیش برنده آن بسیار قوی تر از آن است که توسط یک کشور ایجاد شده و یا مدیریت شود. آمریکا تنها بر موج جهانی شدن سوار شده است. فرآیند جهانی شدن حتی قدرتمندتر از آن است که تحت تأثیر فروپاشی نظام بلوک شرق ایجاد شده باشد. جهانی شدن پدیده ای نیست که از آن نفرت داشت و یا به آن عشق ورزید. تنها یک واقعیت بسیار مهم است که با منطق و استدلال علمی می توان از فرصت های آن استفاده کرد و در قالبی مسالمت آمیز در جهت مقابله با پیامدهای منفی آن اقدام نمود. عرصه مواجهه با جهانی شدن، عرصه حماسه و احساس و جنگ نیست بلکه عرصه علم و منطق و تدبیر است. لذا ادبیات علمی نیز در این عرصه، از ادبیات حماسی و جنگی که به دفعات مورد استفاده اساتید محترم قرار گرفته است فاصله می گیرد. کلمات مورد استفاده در علم اقتصاد به جای جنگ، رقابت به جای شکست، فقیرتر شدن نسبی، به جای پیشروی، جذب سرمایه و گرفتن بازار و به جای پیروزی دستیابی به رفاه نسبی بیشتر است.

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات