بررسی مجادله شرکت های اینترنتی و شرکت زیرساخت

اینترنت شاهرگ حیاتی و پلی است که دنیای توسعه یافته ها و توسعه نیافته ها را به هم متصل می کند، فاصله ها را از بین می برد و مرزهای جدیدی تعریف می کند. بسیاری از کشورها برای فرار از بن بست انزوا به تارنمای جهانی پیوسته اند و هر روز رشته های محکم تری را برای ماندگاری در فضای مجازی می بافند. کلید ورود به فضای مجازی دسترسی مردم به اینترنت است اما در ایران همچنان سرعت، کیفیت و تعرفه های دسترسی به اینترنت به قدری نامعقول است که می توان گفت چنین اینترنتی نه تنها ما را به مقصود نمی رساند بلکه جزیره انزوای ما را پرت تر و دور افتاده تر می کند. این که در این میان مقصر کیست، داستان دنباله دار و موضوع نخ نمایی است که مانند همه کارهای بزرگ دیگر، هر روز مهر اهمال کاری در آن، بر پیشانی گروهی زده می شود. در این گزارش قصد داریم وضعیت فضای فعلی اینترنت را به همراه طرفین دعوا به بحث بگذاریم. در یک سوی این ماجرا شرکت های اینترنتی ایران (ISP ها) و در سوی دیگر شرکت ارتباطات زیر ساخت قرار گرفته اند. براساس بخشنامه دولت در سال ۸۶ دستگاه های اجرایی مشمول ماده ۱۶۰ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیاز ارتباطی و مخابراتی خارج از کشور خود را می بایست از طریق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تامین کنند. بر اساس قانون، تا پایان برنامه چهارم توسعه، میزان ضریب نفوذ اینترنت در کشور باید به ۳۰ درصد رسیده و میزان دسترسی مردم به نوع پرسرعت این فناوری نیز به ۲۵ درصد کل کاربران افزایش یابد. اما تا کنون در حوزه اینترنت پرسرعت، دستاورد قابل توجهی حاصل نشده است. سرعت پایین اینترنت یکی از مشکلاتی است که کابران ایرانی با آن دست به گریبان هستند تا جایی که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز تاکنون بارها به این موضوع اشاره کرده که در حوزه کاربردهای فناوری اطلاعات، ضعف هایی وجود دارد و این وزارتخانه مصمم به رفع آنهاست. در همین راستا نیز از سویی ستادی برای توسعه پورت های پرسرعت با سیم در شرکت مخابرات تشکیل شده و از سوی دیگر، اقدامات اولیه برای برگزاری مزایده WIMAX (اینترنت پرسرعت بی سیم) صورت گرفته و در صورت تحقق این امر، شرایط لازم برای استفاده کاربران از اینترنت پرسرعت فراهم می شود. چندی پیش وزیر ارتباطات در گفتگویی به مناسبت روز جهانی ارتباطات با یکی از رسانه های نزدیک به دولت شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی را کم فروش خواند و گفت: برخی از شرکت های اینترنتی در ارائه پهنای باند واقعی اینترنت کوتاهی می کنند و در برخی مواقع، پهنای باند ارائه شده از سوی برخی شرکت ها حتی ۲کیلو بیت نیز نمی شود! محمد سلیمانی پهنای باند ۱۲۸ یا ۵۶کیلوبیت را مشکل اینترنت کشور ندانست و گفت: پهنای باند ۵۶کیلو بیت برای مصارف و کاربران اینترنتی خانگی و دانشگاه ها حتی برای دانلود کتابهای ۵۰۰ صفحه ای مناسب است. بر اساس اطلاعات موجود، در کشورهای گوناگون مانند مالزی، سرعت اینترنت پرسرعت، یک هزار و ۷۹۲ برابر ایران و قیمت اینترنت پر سرعتش تقریباً ۱۶هزار برابر کمتر از ایران است. این در حالی است که آمارهای جهانی نشان می دهد با وجود این سرعت کم و تعرفه بالا، ایران یکی از بیشترین ترافیک سازان خاورمیانه برای سایت های اینترنتی است، به طوری که حجم بیشتر کاربران برخی سایت های بزرگ مانند یاهو ( Yahoo) و گوگل( Google)در منطقه خاورمیانه متعلق به ایران است. این ترافیک بالا به حدی است که بر اساس تحقیقات صورت گرفته، ۸۵ درصد کاربران ایرانی از سرویس پست الکترونیکی (Email) یاهو استفاده می کنند. به اعتقاد کارشناسان، این آمار بیانگر این واقعیت است که پتانسیل بسیار بالایی برای استفاده از خدمات الکترونیکی در کشور وجود دارد و در صورت فراهم شدن امکانات با همکاری دولت و بخش خصوصی، می توان از آن برای رشد سریع دولت الکترونیکی بهره برد؛ اگر چه محدودیت های کاربران اینترنتی کشورمان به همین جا ختم نمی شود و مواردی مانند بارگیری (Download) نرم افزارها و مسدود شدن شماره آدرس های (IP Address) ایرانی از دیگر موارد موجود محسوب می شوند. با این حال مدیر عامل شرکت ارتباطات زیر ساخت هم معتقد است: چنانچه متقاضی پهنای باندی در کشور وجود
داشته باشد، هیچ محدودیتی برای ارائه پهنای باند وجود ندارد و شرکت ارتباطات زیرساخت طی یک ماه می تواند پاسخگوی نیازها باشد. محمدباقر ظهوری فر بحث اصلی در اینترنت کشور را استفاده از پهنای باند تامین شده و فروش آن در داخل کشور می داند، چرا که در این بخش با وجود توانمندی بالا، تقاضای آنچنانی وجود ندارد.به گفته وی با وجود تامین ۴۱(STM۱) هنوز از همه پهنای باند این خطوط استفاده نشده است. این در حالی است که از زمان انعقاد قرارداد با طرف های خارجی برای دریافت پهنای باند اینترنت کشور، تعهدات شرکت زیرساخت و طرف قرارداد اجرایی می شود و تا زمانی که تقاضا برای استفاده از پهنای باند وجود نداشته باشد، توسعه آن به صرفه نخواهد بود. وی می گوید: تنها سه (STM۱) از ۴۱ (STM۱) موجود در شبکه زیر بار نرفته اند، البته این خطوط هم توسط شرکت های PAP رزرو شده اند و علت زیربار نرفتن این خطوط آماده نشدن تجهیزات شرکت های PAP است. همه پهنای باند ارائه شده بر روی ۴۱(STM۱) موجود به فروش رسیده و شرکت زیرساخت تعهدی در خصوص به کارگیری پهنای باند فروش رفته ندارد. پهنای باندی که در اختیار کاربران قرار می گیرد از طریق شرکت زیرساخت ارائه نمی شود چرا که زیرساخت پهنای باند اینترنت را به صورت عمده به فروش می رساند. مدیر عامل شرکت زیر ساخت می افزاید: پهنای باند از طریق ISPها، PAP ها و شرکت های مخابرات استانی در اختیار مردم قرار می گیرد و گرچه زیرساخت در این بخش مسوولیتی ندارد اما به عنوان تامین کننده اصلی پهنای باند اینترنت در کشور این آمادگی را دارد که در هر زمانی که میزان تقاضای پهنای باند بالا افزایش یابد، طی یک تا دو هفته، آن هم به خاطر طی کردن مراحل اداری نسبت به واگذاری و ارائه پهنای باند به متقاضیان اقدام کند. بابت اجاره یک خط (STM۱) در تهران، مراکز استان و هر نقطه ای که مراکز STPC های زیرساخت وجود دارد به صورت یکسان ۴۶ میلیون تومان برای یک ماه از متقاضی دریافت می شود. همچنین اگر متقاضیان بخواهند از خطوط (STM۴) استفاده کنند، برای هر ماه حدود ۴۴میلیون تومان به شرکت زیر ساخت می پردازند. وی می افزاید: خود شرکت زیرساخت تا دو سال پیش نزدیک به ۵۴ هزار دلار برای هر خط (STM۱) پرداخت می کرد اما از آنجا که این قیمت در حال حاضر کاهش یافته، برای هر خط (STM۱) بین ۳۴ تا ۳۵ هزار دلار پول پرداخت می شود. این رقم فقط برای رسیدن پهنای باند تا لب مرز است و تا انتقال پهنای باند به تهران، اشغال شدن لینک ها موجب رسیدن این رقم به ۴۶هزار دلار می شود. وی همچنین می گوید: در حال حاضر تمام کابل ها و فیبرهای نوری اصلی کشور سالم هستند، مشکل زیرساختی وجود ندارد و تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر وجود خرابی در زیرساخت های مخابراتی کشور ارائه نشده است. اگر مشکلی باشد مربوط به زیرساخت استان تهران و یا شرکت های ارائه دهنده اینترنت است. در حالی که وزیر ارتباطات شرکت های اینترنتی را متهم به کم فروشی می کند و رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت نیز معتقد است مشکلات اینترنت مربوط به ISPها است اما در این میان بخش خصوصی نیز گرانی،کندی،کیفیت و حتی قطعی اینترنت را به ساختار دولتی مجرای ورودی اینترنت نسبت می دهد. عضو کمیسیون اینترنت نظام صنفی رایانه ای می گوید:بحث شکستن قیمت های اینترنت در حال حاضر به دلیل انحصاری بودن پهنای باند و مدیریت آن توسط مخابرات حتی با افزایش لینک های جدید هم اتفاق نمی افتد.کاظم قنبری دراین باره می افزاید: طبق قوانین خصوصی سازی کشور، دولت تنها وظیفه اعمال سیاست روی مبادی ورودی و خروجی کشور را دارد، در حالی که هزینه دسترسی به دیتا بالاست و با ادامه روند انحصاری بودن پهنای باند اینترنت در دست دولت، حتی با راه اندازی لینک رویه، امیدی به شکسته شدن قیمت ها وجود ندارد.به گفته قنبری با خصوصی شدن، پهنای باند بحث عرضه و تقاضا و تضمین کیفیت و کاهش قیمت ها به وجود می آید که همگی در پیش برد اقتصاد کشور موثر است. به عقیده وی هزینه دسترسی به اینترنت در داخل با خارج از کشور غیرقابل مقایسه است. در خارج کشور به ازای هر صد مگابایت، ماهیانه ۸۰۰ دلار هزینه گرفته می شود اما در ایران این هزینه درباره هر مگ صدق می کند. همچنین برای جلوگیری از بروز بحرانی مانند برخورد لنگر یک کشتی با کابل های smw۳ و smw۴باید این امر به دست شرکت های خصوصی با نظارت دولت سپرده شود. به گفته وی ISPها در طول ماه های اخیر بارها درخواست افزایش پهنای باند داشته اند اما متاسفانه به علت پر شدن ظرفیت پهنای باند مخابرات هنوز به این درخواست جواب مثبتی داده نشده است. همچنین رئیس عضو انجمن شبکه های اینترنتی استان فارس نیز معتقد است هزینه اینترنت پرسرعت در ایران سه برابر دیگر کشورهاست و از سوی دیگر به دلیل هزینه بالای دسترسی به دیتا، شاهد کیفیت مناسبی در این اینترنت نیستیم و باید نسبت به پایین آمدن این هزینه ها اقدام شود. مهران صالحیان می گوید: اینترنت پرسرعت مستلزم گرفتن اینترنت خوب از مخابرات است که به دلیل انحصار آن، اینترنت پرسرعت و با کیفیت ارائه نمی شود. هزینه ارائه اینترنت پرسرعت در ایران نسبت به کشورهای دیگر حدود ۳ برابر گران تر است همچنین به دلیل گرانی اینترنت امکان ارائه ارزان آن توسط شرکت های ISP و ISDP وجود ندارد. به گفته وی راه اندازی لینک رویه به سیاست های دولت مرتبط است و احتمال ارزانی هزینه دسترسی به دیتا با راه اندازی این لینک وجود دارد. اما باید این موضوع از ریشه اصلاح شود و در جهت پایین آمدن هزینه و ارتقای سطح کیفیت گام برداشته شود. وی دلیل قطعی اینترنت را کافی نبودن پهنای باند، مشکلات خط های تلفن، امکانات کم در برخی نقاط، کمبود خط تلفن و عوامل دیگر می داند. اما بازرس انجمن شرکت های اینترنتی بر خلاف دیگران عقیده دارد که مخابرات باید پهنای باند را به صورت رایگان در اختیار ISPها قرار دهد و ادعای بالا بودن هزینه دسترسی به اینترنت یک اشتباه است. باقر افخمی می گوید: مخابرات ادعای بالا بودن دسترسی به اینترنت را می کند در حالی که باید پهنای باند را به صورت رایگان در اختیار ISPها قرار دهد. چرا که شرکت های اینترنتی به عنوان عناصر
«پیاده نظام» مخابرات عملیات میدانی را انجام می دهند به این معنا که شرکت های مذکور با هزینه خودشان به مشتریان خدمات اینترنتی می دهند در حالی که این امر وظیفه دولت است اما در حال حاضر دولت نه تنها یارانه ارائه نمی کند، بلکه هزینه ای هم از شرکت ها دریافت می کند. افخمی گسترش فرهنگ را در گرو دسترسی آسان به اینترنت می داند و معتقد است دسترسی آسان به اینترنت جز با کاهش قیمت ها محقق نمی شود. اما به گفته رئیس انجمن شرکت های اینترنتی ایران بهتر است به جز فعالیت های زیرساخت (شبکه های فیبرنوری، ایجاد ارتباطات و بستر فیزیکی کار)، دیگر امور به بخش خصوصی سپرده شود. همچنین مقامات مربوطه در شرکت زیرساخت، بودجه هایی را برای گسترش، تشویق و تهیه محتوای الکترونیکی اختصاص دهند. مسعود ریاضیات تاکید می کند: استراتژی حوزه فناوری اطلاعات در بخش اینترنت برای امسال باید بر مبنای تامین و توزیع خدمات دسترسی اینترنت با هزینه پایین قرار گیرد. حسین اجتهادیان، مدیر یک شرکت اینترنتی هم درباره سرویس های دایل آپ عقیده دارد که در سرویس مذکور امکاناتی فراهم شده اما مشکل، کمبود سرویس دهنده است. البته امکانات فراهم شده از طرف ISPها بیش تر است. این مدیر شرکت ISP درباره مساله پهنای باند گفت: در حالت عادی ترافیک اینترنتی یا پهنای باند خریداری شده از طرف مخابرات پر بوده و به همین دلیل در ساعت های اداری کیفیت اینترنت پایین است. کارشناسان بر این عقیده اند که خصوصی سازی عرضه پهنای باند در بهبود وضعیت اینترنت تاثیرگذار است، به طوری که با خصوصی سازی پهنای باند رقابت سالم به وجود آمده و بازار از انحصار خارج می شود. اما شواهد نشان می دهد در عرضه پهنای باند توسط مخابرات مساله (SLA) یا تعهد برای سطح کیفی مطرح نبوده و بارها با معضل اختلال چند روزه اینترنت مواجه بوده ایم. اکنون به نظر می رسد بازار اینترنت از حالت رقابتی خارج شده و افراد قدرت مانور دادن ندارند؛ همچنین در حال حاضر رقابت موجود بر سر قیمت است در حالی که باید روی کیفیت باشد. البته خرید پهنای باند در خارج کشور توسط بخش خصوصی برخورداری از پهنای باندی با کیفیت بالا و قیمت پایین را به دنبال دارد. به گفته مهران صالحیان، رییس انجمن کارفرمایان شبکه های اینترنتی استان فارس، هنگام بروز مشکل پهنای باند در یک محل، در کل کشور این معضل توزیع می شود و علت آن کم بودن پشتیبان های اینترنتی در کشور است که باید تعداد آنها افزایش یابد تا جوابگوی نیازهای کشور باشد. همچنین به دلیل کم بودن پهنای باند نمی توان مقایسه ای انجام داد. به گفته تحلیلگران به دلیل انحصاری بودن تامین پهنای باند توسط دولت، پیش بینی های مناسبی برای تهیه پشتیبانی و لینک های بک آپ برای پهنای باند نشده و شاهد اختلالات شدید در پهنای باند هستیم. در ماه های اخیر به دلیل قطعی فیبر نوری و ارتباط با کاربران، شرکت مخابرات و دیتا با مشکل رو به رو شدند و علاوه بر این، در چند نقطه دیگر نیز با قطع فیبر نوری و سرعت پایین اینترنت مشکلاتی به وجود آمد. رضا فرزانه، عضو هیات مدیره انجمن کارفرمایان شبکه های اینترنتی ایران این اختلالات را نشان دهنده نبود انعطاف و پویایی ساختار دولتی دانست و گفت: با وجود ما قادر به تامین پهنای باند متناسب با نیاز کنونی صنعت IT نیستیم. کشور ما در حالت تحول است و روند رو به خصوصی سازی را بر اساس اصل ۴۴ و سند چشم انداز در پیش گرفته است. در این راستا باید تسهیلات و حمایت های دولت به شرکت های خصوصی ارتقا یابد. مهدی رضایی، مدیر یک شرکت اینترنتی نیز درباره خصوصی سازی پهنای باند معتقد است در شرایط فعلی خصوصی سازی قبل از برنامه ریزی و تدوین قوانین در مخابرات و دیتا اشتباه است و این امر باید با نظارت دولت بر شرکت های خصوصی صورت گیرد تا فضای رقابتی سالم را پدید آورد. رضاکلاهدوز، مدیر یک شرکت اینترنتی گفت: در حال حاضر تنها سرویس دهنده مخابرات است که وضعیت مطلوب و پایداری ندارد و ما با توجه به فروش زیاد پهنای باند توسط مخابرات، در حال حاضر با مشکل نبود پهنای باند هنگام مراجعه به مخابرات یا دیتا مواجه هستیم. او خصوصی سازی پهنای باند را گامی مثبت دانست و گفت: این امر باعث می شود هنگام قطعی اینترنت از یک مرکز، از محل دیگر به عنوان پشتیبان استفاده کنیم. از برآیند نظر کارشناسان چنین برمی آید که شرکت های اینترنتی به دلیل به بلوغ نرسیدن صنعت فناوری اطلاعات در کشور، برای ایجاد ارزش افزوده و هم افزایی فعالیت نمی کنند و این امر باعث رقابت کاذب شده است. همچنین این شرکت ها هر روز با قوانین جدید روبه رو می شوند و نوع نگاه نسبت به شرکت های اینترنتی از طرف بخش دولتی برای خصوصی سازی پهنای باند، دقیقا مشخص نیست.

نویسنده: فاطمه رشیدی

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات