دمی با طیران آدمیت

بی شک دکتر اسماعیل حاکمی را باید از مفاخر و نوابغ ادبی و از اساتید نامدار زبان و ادبیات فارسی، هم در زمان حال و هم در اعصار آینده دانست. چرا که این مهم به چند دلیل عمده جلوه می نماید. نخست این که نه تنها حاکمی بر شعر و ادبیات باستان تسلط کامل دارد، بلکه در ادبیات معاصر و شعر نو (نیمایی و سپید) نیز به عنوان یکی از صاحب نظران این مرز و بوم به شمار میآید. در ثانی وی از معدود کسانی است که در جهت ترقی و بالندگی فرهنگ و ادب این خطه (ایران) توانسته گام های استوار و مفیدی را بردارد. به طوری که ایشان را می توان یکی از برجسته ترین اساتید حوزه دانشگاه به شمار آورد.
دیگر این که حاکمی علا وه بر تسلط کامل به حوزه زبان و ادبیات فارسی، شاعری است توانا و خوش ذوق، چه این که اشعار زیبا و پرمغز آن بیانگر همین هنر یعنی شعر است. علا وه بر این موارد دکتر حاکمی را باید از لحاظ متانت و تواضع و ادب نیز ستود. چون زبان و زندگی و شخصیت این ادیب دقیقا با قلم و اندیشه آن یک سان است. به بیانی باید گفت که حاکمی با مقوله فرهنگ و هنر عجین و همآوا است. بنابراین اگر چه برخی از صاحب نظران در حوزه فرهنگ و ادب با دیدگاه این قلم همراه نیستند، اما بی شک آنان که ایشان را از نزدیک دیده اند و با آن به تعامل نشسته اند، ناخودآگاه مجذوب شخصیت ادبی و دوست داشتنی آن گردیده اند. هر خواننده ای که آثار این استاد را مطالعه کند، طبعا تحت تاثیر و تعادل اندیشه و قلم زیبا و سلیس آن قرار می گیرد. لذا آن چه ما را واداشت تا قلم را بر سینه کاغذ به حرکت درآوریم و در وصف او با توجه به وسع و ظرفیت فکر خود نظرنمایی کنیم، بی تردید مطالعه کتب نفیس و ارزشمند این استاد و اندیشمند وارسته و محبوب بود. دکتر حاکمی را باید با مدا قه و تامل لا زم در اندیشه های او شناخت. زیرا که قلم آن به سهولت جهت لا زم را به خواننده برای نیل به اهداف متعالی خود عرضه می دارد.
به هر روی از این منظر کتاب «طیران آدمیت» حاکمی را باید در نوع خود مهمترین و بهترین و البته مفیدترین کتاب در حوزه زبان و ادبیات فارسی به شمار آورد. چه این که نویسنده با ارائه سی مقاله ارزنده در زمینه تاریخ و ادب فارسی راه درست را برای خوانندگان، دانشجویان، دانشگاهیان و دانش پژوهان باز می کند. به طوری که خواننده به راحتی می تواند به مقوله فرهنگ تاثیرگذاری و تاثیرپذیری البته با مطالعه این کتاب دست یابد. طیران آدمیت کتابی است غنی و نوع الا نواع. غنی بدین سان که مواد و مصالح نویسنده از استحکام و پختگی لا زمی برخوردارند. چرا که به راحتی می تواند در جهت بنا کردن ساختمان مجلل فرهنگ و ادب به کار روند و نوع الا نواع نیز بدین مفهوم که نویسنده توانسته سی مقاله را در زمینه های تاریخ و ادب فارسی به انحای مختلف و متنوع در اختیار خواننده قرار دهد. به نحوی که می توان به روزهای هفته در تاریخ و ادب فارسی، مرو و کاشمر در شعر و ادب فارسی، سعد و نحس افلا ک و بازتاب آن در شعر و ادب فارسی، آیین قنوت و عیاری، تواریخ منظوم فارسی، معانی واژه «تیر» در شعر و ادب فارسی، معانی «دهقان» در زبان و ادب فارسی، راز بقای فرهنگ کهن و ریشه دار ایران و مواردی از این قبیل اشاره کرد و دیگر بخش های متنوعی است که به صورت تشریحی و تحلیلی در همین کتاب در خصوص شعرای نامی ایران آمده است که می توان به ارزش ادبی شاهنامه فردوسی، شیوه غزل سرایی سعدی، جهان بینی حافظ، سماع در طریقه مولوی، مخزن الا سرار نظامی گنجوی و ... شیوه داستان سرایی در ویس ورامین، مروری بر سبک شاعری بهار، شیوه غزل سرایی اقبال و ... را بر شمرد. مضاف بر این که نویسنده این کتاب با مهارت و استادی ویژه ای به مواردی از قبیل بدیهه گویی و بدیهه سرایی، شاعران وماورا» الطبیعه و لحظه های شفاف، زبان شفاف که جهانی تازه را در خصوص دنیای شعر و شاعری البته با نکاتی تازه و بدیع را به روی خواننده باز می نماید، اشاره کرد.
دکتر حاکمی را در کتاب طیران آدمیت باید نویسنده ای دانست که آشنایی و شناخت کافی و وافی را ازدنیای تاریخ و ادب فارسی یافته است. چون که در این کتاب و در هر مقاله شیوایی قلم و قدرت پردازش و تحلیل نگارنده بر کسی پوشیده نیست. به بیانی نگارنده در نوع تفکر و اندیشه از کسی کمک نمی گیرد و هر آنچه را به تصویر می کشاند: ابتدا از پشتوانه محکم و در خور توجهی به نام مطالعه و آگاهی لا زم از حوزه وسیع زبان و ادبیات فارسی است و دوم این که هر آنچه گفته می شود دقیقا آنی است که به اصطلا ح زاییده اندیشه خویش و به تعبیری دیگر تفکر و اندیشه نویسنده بی انباز و بی بدیل است. بنابراین شاید گفت یکی از ویژگی های نادر نویسنده در کتاب طیران آدمیت همان نام کتاب باشد و البته مقاله ای که در همین کتاب و به همین نام آورده اند. در این مقاله نویسنده سعی بر آن داشته که شرح مفصلی از طیران آدمیت را در ابتدا تا زمان زایش تکنولوژی و فناوری و اختراع هواپیما را عنوان دارد. افزون بر این که نویسنده کمی فراتر رفته و الم پرواز در دنیای تخیل را نیز به تصویر می کشاند. بدین سان که در صفحه ۱۴۷ کتاب می گوید: معروف است که ابوسعید ابوالخیر را گفتند که «فلا ن کس بر روی آب می رود، گفت: سهل است، بزغی و زغنی و صعوده ای (پرنده ای) نیز بر روی آب می برود. گفتند که فلان کس در هوا می پرد گفت: زغنی و مگسی نیز در هوا بپرد. گفتند: فلا ن کس در یک لحظه از شهری به شهری می رود شیخ گفت، شیطان نیز در یک نفس از مشرق به مغرب می شود، این چنین چیزها را بس قیمتی نیست. مرد آن بود که در میان خلق بنشیند و برخیزد و با خلق ستد و داد کند و یک لحظه از خدای غافل نباشد». در این مقاله می توان به معراج پیامبر از مسجد الا حرام به مسجد الا قصا، قصه پرواز حضرت سلیمان با قالیچه معروف خود، در احوال حسین بن منصور حلا ج، صوفی معروف که روایت است چون پای بر پایه دار نهاد گفت: «این نردبان آسمان است» و اشاره حافظ به عروج مسیح را نیز بیان داشت که حافظ در بیت ذیل نیز می سراید:
گر روی پاک و مجرد چو مسیحا به فلک
از فروغ تو به خورشید رسد صد پرتو
و خلا صه در طیران آدمیت می توان به پرواز روح به ملکوت اعلا و تشبیه جسم و روح را به قفس و مرغ از دیدگاه شعرای نامی اشاره کرد. لذا گر چه تنها یک مقاله از کتاب طیران آدمیت موضوع و محتوای آن با هم مرتبط اند، ولی در اکثر مقالا ت آن نیز دانستنی هایی را پیش رو داریم که هر کدام به نوبه خود زمینه را برای پرواز انسان به دنیای علم و دانش فراهم می سازد. دکتر حاکمی علا وه بر ادبیات باستان با شعر نیمایی و سپید نیز که ذکر آن رفت کلا فی عمیق خورده است. به طوری که برج دانش آن بر سرزمین شعر نیمایی و سپید احاطه کافی دارد. چون در مقاله لحظه های شفاف، زبان شفاف علا وه بر توضیح مختصری در خصوص شعر معاصر، باید گفت که نویسنده به طور گذرا به شعر نیمایی و تفصیلی دیدگاه شعرایی از قبیل سهراب سپهری را تشریح می کند و باب تازه ای را برای خواننده به روی دنیای شعر نیمایی و به خصوص اندیشه های ادبی سهراب سپهری در هشت کتاب باز می کند. علا وه بر این می توان بر تشریح انواع شعر نو از سوی نویسنده اشاره داشت، از این حیث که این مهم را به خوبی تعریف و پردازش می کند. بنابراین طیران آدمیت کتابی است که به نوبه خود توانسته در حوزه زبان و ادبیات فارسی تاثیری شایان و قابل توجه و تامل را بر جای گذارد و این ویژگی نیز اغلب نشات گرفته از مهارت و پختگی نویسنده در ادبیات باستان است چه این که در جای جای کتاب این مهم به چشم می خورد و همین خصایص برتر سبب شده تا نویسنده بتواند در دیگر حوزه های شعری اعم از نیمایی و سپید نیز موفق نشان دهد.

نویسنده : عابدین پاپی

منبع : روزنامه مردم سالاری