پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


تورم، ظالمانه ترین مالیات دولت ها از فقرا


تورم، ظالمانه ترین مالیات دولت ها از فقرا
از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون این کشور فراز و فرودهای فوق العاده یی را سپری کرده است، اما امسال که ما سی امین سال پیروزی انقلاب را پشت سر می گذاریم حتی یک کتاب که ضوابط و معیارهای علمی این تجربه پر فراز و فرود را مورد ارزیابی قرار بدهد منتشر نشده است؛ گویی همچنان اهتمام ما بر آن است که نسبت به تجربه های تاریخی بی اعتنا باشیم.
از سال ۷۱ تاکنون شاخص مداخله دولت در اقتصاد ایران هرگز از ۶۵ درصد پایین تر نیامده است که در صورت ندانستن این مفاهیم و شرایط نمی توان کاری کرد و شرایط به گونه یی می شود که با داستان کنونی حذف سوبسید ها روبه رو می شویم. البته اگر تحلیل عالمانه یی از تجربه تعدیل ساختاری وجود داشت هیچ گاه سراغ این سیاست ها نمی رفتیم، اما چون چنین بصیرتی وجود ندارد دائماً کارها براساس آزمون و خطا پیش می رود.
در واکنش به آنچه که در سال های ۶۸ تا ۷۵ رخ داد خاتمی ایده طرح ساماندهی اقتصاد ایران را مطرح کرد. اگر نسبت این طرح و عمل آن به درستی واکاوی نشود نمی توان به تحلیل درستی از دوره بعد پرداخت.
دوستان در این دوره شعار درست و منطقی با ایده توسعه عادلانه و تاکید بر عدالت اجتماعی را مطرح کردند که بنده از نظر تئوریک با آن موافقم، اما هنگامی که تعریف و برنامه یی از عدالت اجتماعی نباشد، طبیعی است این موضوع به ضد خود تبدیل می شود. بر این اساس تا همین امروز نه تنها تعریفی از عدالت وجود ندارد بلکه برنامه یی برای آن نیز ارائه نشده است. همان طور که در دولت خاتمی آنها قائل به شعار توسعه سیاسی بودند و در کل دوره هشت ساله تعریف و برنامه یی برای پیشبرد توسعه سیاسی ارائه نکردند در این دولت نیز تعریف و برنامه یی از عدالت ارائه نشده است که باید از این تجربیات استفاده کرد. با وجودی که این دولت عنوان می کند که از عدالت اجتماعی کوتاه نمی آید، اما تند ترین گزینه از برنامه تعدیل ساختاری یعنی حذف یارانه ها را با عنوان تحول اقتصادی در دستور کار قرار داده است یعنی تعدیل ساختاری برنامه راست افراطی در مقیاس جهانی.
بانک جهانی در سال ۲۰۰۴ کتابی منتشرکرد که در آن تصریح شده بود با وجودی که حجم یارانه ها در ظاهر با مفاهیم عدالت خواهانه است اما بنابر محاسبات اقتصادی ایران میزان رفاه از دست رفته طبقات فقیر دو برابر میزان رفاه از دست رفته طبقات مرفه می شود. بنابراین با وجودی که گروه های پردرآمد در صورت حذف یارانه ها رفاهی را از دست می دهند، اما از اجرای این سیاست حمایت می کنند چرا که حذف یارانه ها منشاء موج های بزرگ تورمی است که این موضوع باعث ثروتمندتر شدن خارق العاده ثروتمندان می شود، بنابراین آنها رفاه اندکی را از دست می دهند اما ارزش دارایی هایشان بر اثر این تورم افزایش می یابد، ولی فقرا به دلیل نداشتن دارایی های ثابت تنها گرفتار تورم می شوند.
تورم ظالمانه ترین مالیاتی است که دولت ها از فقرا می گیرند و در اختیار اغنیا قرار می دهند. دوستان فکر می کنند تجربیات برای اشخاص است اما نباید یادمان برود که این مردم برای کسب این تجربیات هزینه دادند.
بنابراین باید از تجربیات دولت های قبلی استفاده کرد. در همین حال وضعیت فضای کسب و کار در سه سال گذشته در موقعیت جهانی ۲۳ رتبه تنزل کرده است. بر این اساس با نامساعد شدن این فضا گرایش ها به سرمایه گذاری مولد کاهش پیدا کرده و فعالیت های سوداگری و واسطه گری موتور اصلی ارزش افزوده در اقتصاد می شود. از این رو این سوال مطرح است که آیا از طریق دلالی گری و ضربه زدن به بنیادهای تولید می توان عدالت اجتماعی را برقرار کرد.
در شرایطی که فساد مالی افزایش پیدا کند چگونه می توان انتظار داشت جامعه به سمت عدالت اجتماعی نزدیک شود؟
جهان آینده به عنوان عصر دانایی معرفی می شود. انقلاب دانایی همچون هر انقلاب دیگری همه وجوه حیات جمعی را تحت تاثیر قرار می دهد و برندگان و بازندگانی دارد. اگر نتوان به موقع اقتضائات این تحول مهم را شناسایی کرد در معرض پرداخت هزینه هایی فراتر ازهمیشه، می شویم. در صورت شناخت انقلاب جهانی و مشخص کردن نسبت خود با آن می توان از فرصت های آن استفاده کرد چرا که ایران از لحاظ ظرفیت های سرمایه انسانی در مساعدترین شرایط تاریخی خود به سر می برد که در صورت استفاده درست از سرمایه ها می توان چشم انداز روشن تری را برای این کشور ترسیم کرد.
بسیاری از چیزهایی که فکر می کنیم در زمره یارانه قرار دارد یارانه نیست، اینکه قیمت کالایی در کشور ما به یک میزان و در کشوری دیگر متفاوت باشد تفاوت این قیمت به معنای دادن یارانه نیست. اگر دولتی چنین اشتباهی را در مورد مفهوم یارانه بکند خود را در توهم اینکه با حذف یارانه ها می تواند درآمد خارق العاده یی کسب کند قرار داده است. مطمئناً در این صورت پیش از آنکه ملت از روند جهشی قیمت ها شگفت زده شود خود این دولت خجل زده می شود. مساله پرداختن یارانه ها ابزار سیاستی است که این ابزارها به خودی خود حسن و قبح ذاتی ندارند و باید آن را برحسب آنکه چه کسانی با چه هدفی و تحت چه شرایطی و چگونه می خواهند آن را پرداخت کنند داوری کرد.
البته پرداخت یارانه ها در ذات، منشاء عقب ماندگی نیست. بانک جهانی که به دنبال حذف یارانه ها بود در مواجهه با بحران های حاد کشورهای توسعه یافته تاکید کرد برای حذف یارانه ها باید زمان مناسب در نظر گیرند و مواردی همچون اینکه دولت از لحاظ سیاسی محبوبیت داشته، رشد اقتصادی آن کشور در بالاترین سطح و تورم در پایین ترین سطح و نظام تامین اجتماعی در بهترین موقعیت باشد. در این صورت می توان به صورت تدریجی یارانه ها را حذف کرد، اما اکنون وضعیت این گونه نیست.
اخیراً مقام معظم رهبری تاکید کردند در اجرای طرح تحول اقتصادی عجله نکنیم، تاکید ایشان و همچنین کارشناسان اقتصادی نشان می دهد که این مساله یک مساله خطیر و حساس است و نباید در آن عجله شود، ولی اینکه عنوان می شود دولت های قبلی شجاعت چنین کاری را نداشتند و ما این شجاعت را داریم مفهوم ندارد چرا که در بحث علم شجاعت مطرح نیست بلکه دانایی مطرح است چرا که ساحت علم ساحت استدلال ، منطق و عقل سلیم و نه شجاعت است. هنگامی که عنوان شد نرخ بیکاری یک رقمی شده است بنده شگفت زده شدم. بر این اساس با مطالعات و در نظر گرفتن پنج متغیر کنترلی، مطرح کردم بدون استثنا وضع بیکاری بدتر شده است. از سوی دیگر شاهدیم که در حال حاضر ستاد حل و فصل بنگاه های بحران زده تشکیل شده است.
از این رو اگر نرخ بیکاری تک رقمی شده و ما در آستانه اشتغال کامل قرار داریم تشکیل چنین ستادی برای چیست؟ هنگامی که دولت بحث سهام عدالت را مطرح کرد ما در این زمینه انتقاداتی را عنوان کردیم و با وجودی که به انتقادات ما توجه نشد و همچنان آنها مصر به اجرای این طرح هستند اما شاهد بودیم که در سال گذشته سازمان خصوصی سازی که مجری طرح سهام عدالت است مطالعاتی را تحت عنوان آسیب شناسی طرح سهام عدالت انجام داد که در این مطالعه عنوان شد این سیاست منجر به بهبود وضع عدالت در جامعه نمی شود و اشکالات آن، کشور را با ۲۷ چالش جدی روبه رو کرده است.
فرشاد مومنی
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید