وال-ئی WALL·E

▪ کارگردان: اندرو استانتون.
▪ فیلمنامه: اندرو استانتون، جیم ریردان بر اساس داستانی از استانتون و پیتر داکتر.
▪ موسیقی: تامس نیومن.
▪ تدوین: استیون شیفر.
▪ طراح صحنه: رالف اگلستون.
▪ بازیگران(فقط صدا): بن برت[وال-ئی/ام. او]، الیزا نایت[ایو]، جف گارلین[فرمانده]، فرد ویلارد[شلبای فورترایت-رئیس BnL]، مک این تالک[اتو]، جان راتزنبرگر[جان]، کتی ناجیمی[مری]، سیگورنی ویور[کامپیوتر سفینه].▪ ٩٨ دقیقه.
▪ محصول ٢٠٠٨ آمریکا.
▪ نام دیگر: WALL-E.
▪ نامزد بهترین فیلم کمدی تابستانی از مراسم انتخاب نوجوانان.
▪ ژانر: انیمیشن، ماجرایی، کمدی، خانوادگی، عاشقانه، علمی تخیلی.
قرن بیست و دوم. ابر شرکت Buy n Large که کنترل اقتصادی و سیاسی کره زمین را به دست گرفته، بعد از پوشانیده شدن سطح تمامی سیاره از زباله های به جا مانده از فراورده های همین شرکت، سفینه ای را با تعدادی از انسان ها روانه فضا کرده تا زیستگاهی مناسب بیابند. چون زباله ها باعث شده رویش گیاه در سطح زمین از میان رفته و ادامه حیات غیر ممکن شود.
تنها موجودات باقیمانده روی زمین زباله جمع کن های مکانیکی بودند که همگی یکی بعد از دیگری از کار افتاده اند و تنها یکی از آنها که هوشمندتر از بقیه به نظر می رسد، با تعمیر خود نجات یافته و به کار جمع آوری و فشرده کردن زباله ها ادامه می دهد.
این روبات زباله جمع کن وال-ئی نام دارد و روزهای یکنواختی را در تنهایی سپری می کند. تنها مونس او یک سوسک و اشیای یافته شده از میان زباله ها هستند که وال-ئی آنها را چون گنجینه ای در مخفی گاه خود گرد آورده است. تا اینکه یک روز به گیاهی که تازه سر از خاک بیرون آورده برخورد کرده و آن را به مجموعه اشیای خود اضافه می کند. مدتی کوتاه بعد سفینه ای به زمین نشسته و روبات فوق مدرن و مونثی به نام ایو را در آنجا رها می کند.
وال-ئی که ابتدا از قدرت تخریب ایو ترسیده، اندک اندک خود را به او نزدیک کرده و دوستی او را به دست می آورد. اما زمانی که ایو را به مخفی گاه خود برده و گیاه را به او نشان می دهد، اتفاقی غریب می افتد. سفینه بازگشته و ایو را با خود می برد. اما وال-ئی که شیفته ایو شده، حاضر به از دست دادن وی نیست و خود را به سفینه چسبانده و راهی فضا می شود...
● چرا باید دید؟
اندرو کریستوفر استانتون جونیور متولد ١٩٦٥ بوستون، ماساچوست است. در ١٩٨٧ از CalArts فارغ التحصیل شده و از ١٩٩٠ به پیکسار پیوسته و انیماتور دوم شرکت و نهمین کارمند آن است. می نویسد، تهیه و کارگردانی می کند و گاه نیز صدایش را به شخصیت های کارتونی قرض می دهد. مهم ترین فیلم کارنامه اش یافتن نیمو[نویسنده و کارگردان] است که می شود گفت اینک بایستی وال-ئی را هم به آن افزود. البته نوشتن فیلمنامه های داستان اسباب بازی، زندگی یک حشره[همکار کارگردان] و کمپانی هیولاها را نیز نباید فراموش کرد.
وال-ئی ظاهر یک محصول اعجاب انگیز دیگر از کمپانی پیکسار دارد و همین طور هم هست. اما آنچه اهمیت دارد درون و برون قصه است که در قالبی پرماجرا به بحران زیست محیطی بزرگی اشاره دارد که یک روز می تواند گریبان گیر جامعه مصرفی ما شود.
با چنین نگرشی فیلم یک بیانیه اکولوژیستی است که طرفداران این نهضت و مخصوصاً ال گور را شاد خواهد کرد. اما حقیقت این است که تناقض هایی چند در ساختار قصه وجود دارد که باید به آنها اشاره کرد. وال-ئی مولود همین سیستم زباله ساز است و یک روبات که تنها چشمانش به او هویتی کم و بیش انسانی می بخشد. او بر خلاف هر روباتی که تاکنون می شناختید عشق را نیز تجربه می کند چون عشق تنها مرهم درد تنهایی اوست. پس می بینید که او تنهایی را نیز حس می کند و به دنبال راه جهت گریز از آن است.
چنین اتفاقی نیز بر اساس نظریات دانشمندان و نویسندگان داستان های علمی تخیلی در آینده به واسطه تولید روبات های دارای مغز پوزیترونیک محقق خواهد شد. اما همین امر باعث یک دگرگونی در ژانر علمی تخیلی نیز می شود. علم و دانشی که رفاه و در نتیجه مصرف روزافزون و زباله سازی را برای بشر به ارمغان آورده و او را وادار به ترک تنها زیستگاهش کرده، در نقش کامپیوتر سفینه-نوعی کشتی نوح مدرن- مایل به نجات و در واقع بازگشت او به زمین نیست. و یک روبات باید به همین انسان های بازمانده که اسیر دست ماشین ها شده اند، درس محبت و عشق و حتی جنگیدن بدهد تا بر ماشین های سلطه جو غلبه کنند!
اگر این تناقض را ندیده بگیریم که کار راحتی هم نیست، وال-ئی یکی از بهترین انیمیشن های تاریخ سینما و یکی از گران ترین هایشان(١٨٠ میلیون دلار بودجه) نیز می تواند محسوب شود. چون جدا از پیام انسانی اش از جهت ساختاری نیز در حد یک معجزه تکنیکی در سینمای انیمیشن است. مخصوصاً اگر بدانید که سال ها قبل و به همراه داستان اسباب بازی فیلمنامه اولیه آن نوشته شده و سال های گذشته صرف پروراندن آن و حتی صبر کردن برای رسیدن به تکنیک های برتر شده، تا ساخت آن عملی شود.
وال-ئی روی نکات بسیار مهمی که پیامد تولد چنین جامعه صد در صد مصرفی است، انگشت می گذارد. چاقی نوع بشر که اکنون در جوامع پیشرفته کاملاً محسوس است و فرجام کم تحرکی و استفاده از غذاهای حاضری و پر کالری است و شورشی همانند آنچه در فیلم می بینید لازم است تا به این روند خاتمه داده شود. از این دیدگاه وال-ئی انیمیشن جسورانه ای هم هست که طغیان در برابر این گونه دستاوردهای تکنولوژیک را نیز تبلیغ می کند.
از طرفی انگشت بر زوایای پنهان جوامع غربی هم می گذارد. ایو بر خلاف وال/ئی ویرانگر است و کامپیوتر سلطه جوی سفینه نیز مونث است. اینها نشانگان چیزی است که من آن را خستگی مردها از نقش تاریخی خود و واگذاری آن به زن ها نام می دهم. چیزی که در سایه فمینیسم تبدیل به چیزی شده که زن سالاری مطلق نام دارد و باید مذکرها دوباره به این موجودات لطیف عشق و محبت و مهربانی را بیاموزند. در برخی موارد نیز باید مانند فرمانده سیفنه آن را از کار بیندازند. با چنین تعبیری فیلم وال-ئی زنگ خطری برای جوامع غربی نیز هست، چون خوشبختانه هنوز این پدیده در شرق گسترش زیادی نیافته و بعید نیست که یک روز غرب به شرق به مثابه تنها گریزگاه خود بنگرد.
و تمامی اینها در کنار رشد و قدرت یابی رو به اوج کمپانی ها و در واقع ابرکمپانی های چند ملیتی که شما را به خرید و خرید و مصرف بیشتر تشویق می کنند و یک روز شما را زیر تلی از نکبت تنها خواهند گذاشت. شاید آن روز کسی مانند مدیر کمپانی Buy n Large یافت نشود که کشتی نوحی تازه برای من و شما طرح کند و یادآور این نکته نیز باشد که بالاخره یک روز باید به خانه بازگشت و آنجا را از کثافات زدود. پس تا دیر نشده، زمین مان تنها زیستگاه مان را دریابیم. این کار امروز من و شماست!
شاید اگر وال-ئی حرف هایش را در قالبی واقع گراتر و جدی تر می گفت، پذیرش آن سخت بود. اما در قالب فعلی خیلی راحت-مثل همه آب نبات های احساسات عمو دیزنی- به دل می نشیند. وال- ئی به عنوان یک فیلم از نظر روایت می تواند به خاطر پیرنگ عاشقانه اش کلیشه ای ارزیابی شود، اما یقین دارم بزرگسال ها هم می تواند آن را با لذت تا پایان فیلم تماشا کنند، البته اگر از تم تنهایی نیمه اول فیلم دچار ناراحتی نشوند!

امیر عزتی

منبع : موج نو