میزگرد ایران و امریکا

طرح تاسیس دفتر حفاظت از منافع امریکا در تهران طی دو ماه گذشته، به موضوعی قابل بحث و بررسی از سوی محافل تصمیم گیر و تحلیل گران دو کشور ایر ان و امریکا تبدیل شد بود؛ باید توجه داشت که وظایف چنین دفتری در حال حاضر توسط سفارت سوئیس در تهران انجام می شود و هنوز به‌طور رسمی نه طرف پیشنهاد کننده یعنی امریکا و نه طرف ایرانی این موضوع را در دستور کار قرار نداده اند.
در میزگردی به ابعاد و زوایای این طرح و آینده روابط ایران و امریکا پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ ایالات متحده امریکا، پرداخته است.
در این میزگرد صادق خرازی، سفیر سابق ایران در پاریس، دکتر هادی سمتی استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل بین المللی، دکتر مجید روانچی سفیر سابق ایران در سوئیس و یک کارشناس امریکا و روابط بین الملل، به ارائه نظرات خود پرداختند.
● کارشناس امریکا:
باید توجه داشت که هنوز مذاکره مقدماتی بین تهران و واشنگتن برای اجرایی کردن طرح تاسیسی دفتر حافظ منافع امریکا در ایران، صورت نگرفته است. ضمن انکه این موضوع از چند بعد قابل بررسی است، اول اینکه ارائه این پیشنهاد حرکتی جدید نبوده و دولت امریکا پیشتر نیز تمایل داشته در ایران حضور داشته باشد، واشنگتن به‌طور رسمی فرد یا افرادی را در دفتر حافظ منافع خود در ایران ندارد در حالی‌که بین ۴۰ تا ۵۰ نفر ایرانی در دفتر حفاظت از منافع ایران در امریکا فعال هستند و این نوعی عدم توازن را برای طرف امریکایی یادآوری می کند. دفتر نمایندگی ایران در نیویورک نیز این عدم توازن را تشدید می کند.
مسئله دوم این است که یک زمینه فکری در امریکا وجود دارد که بر اساس آن، امکان حمله نظامی به ایران وجود ندارد و کم هزینه ترین حضور امریکا در ایران، از طریق روابط سیاسی، متضمن یکی تعهد سیاسی است که تاسیس دفتر حافظ منافع نیازمند تعهد سیاسی نخواهد بود.
مسئله سوم اینکه برخی محافل در امریکا قصد دارند واشنگتن را آماده سازش و اهل دیپلماسی نشان دهند، در این خصوص سیگنال های متفاوتی از مکان های مختلف ارسال می کنند، بر این اساس این محافل امیدوارند که ایران پاسخ مثبتی به پیشنهاد تاسیسی دفتر حافظ منافع در تهران، ندهد، به این ترتیب چهره امریکا را دیپلماتیک و ایران را غیر متعادل و تندرو جلوه خواهند داد.
این امر در سخنان کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه امریکا در زمان طرح موضع دفتر حافظ منافع، به‌خوبی مشخص است، وی در این ارتبط گفته بود" امریکا اجازه نخواهد داد که به‌عنوان عامل شکست مذاکرات شناخته شود."
در کنار این سه تفکر، دیدگاه بدبینانه ای نیز وجود دارد که معتقد است، امریکا در پس حرکت های همگرایانه، تقابل را هدف گذاری کرده است.
با این وجود، ذوق زدگی در برابر این پیشنهاد، به مصلحت نبوده و در هر حال، باید مذاکره ای جدی برای روشن شدن اهداف امریکا از ارائه این پیشنهاد، صورت گیرد.
● دکتر روانچی:
در عکس العمل خانم رایس نسبت به طرح این موضوع، به وضعیت کوبا و تشابه راه اندازی دفتر حافظ منافع ایالات متحده در تهران و هاوانا، اشاره شد، این در حالی است که سیاست های خصمانه امریکا نسبت به کوبا با وجود راه اندازی این دفتر، همچنان ادامه دارد. بر این اساس ذوق زدگی در پاسخ به این پیشنهاد از سوی ایران، اصلا به صلاح نیست.
● صادق خرازی:
نباید از نقش واسطه ها و دلال ها در روابط تهران و واشنگتن غافل ماند. در دولت های قبلی بارها واسطه هایی درصدد نقش آفرینی برای برقراری روابط بین دو کشور شدند که زیان های بسیاری از این رهگذر به ایران وارد شد، چراکه آنها با خاستگاهی متفاوت وارد عرصه شده بودند.
مجموعه دلال هایی که اکنون میان دو کشور و برای ایجاد رابطه فعال هستند، بیشتر به سود طرف امریکایی اقدام می کنند. اگر دولت ایران یک سیاست مدون و خوب داشته باش، می توان به رابطه دو کشور امید داشت اما صرف لابی یا واسطه، قادر به تعویض استراتژی نخواهد بود، لابی ابزاری برای استراتژی است، با لابی نمی توان تحریم ها علیه ایران را برداشت یا سیاست های خصمانه را تغییر داد.
رابطه ایران و امریکا با واسطه ها دچار بی اعتمادی بیشتر می شود، اگر دو دولت به‌طور مستقیم با یکدیگر مذاکره داشتند، شاید تهدیات کنونی وجود نداشت.
● دکتر هادی سمتی:
نقش امریکا در انقلاب های مخملی بسیار جدی است، امریکا به‌دنبال تحول در سیاست همه کشورها و از جمله ایران است. تحولات مورد نظر، خوشایند خود آنهاست. امریکا فقدان یک ارتباط مستقیم با لایه های اجتماعی و فکری مردم ایران را خلاء یی در سیاست های خود می داند.
از سوی دیگر اگر ایران به دنبال تاسیس دفتر حافظ منافع در واشنگتن با نیروهای ایرانی ارسال شده از مرکز باشد، وجود بیش از یک و نیم میلیون ایرانی در امریکا این موضوع را توجیه می کند، اما شرایط امریکا در این مورد برعکس است. بنابراین تاسیسی دفتر حافظ منافع در تهران باید تحت شرایط خاص ایران باشد. در واقع رابطه ایران و امریکا یک مجموعه است که باید بر سر کل آن توافق شود.
هدف اصلی از طرح چنین پیشنهادی اول تسهیل خدمات کنسولی و دوم افزایش مبادلات فرهنگی و مردمی بین دو کشور است، در داخل امریکا صحبت از آن است که واشنگتن این پیشنهاد را به طور شفاف ارائه دهد. اگر این امر اتفاق بیفتد، "دیپلماسی عمومی" هدف اصلی امریکاییان خواهد بود اما به نظر می رسد هدف آنی امریکاییان از طرح چنین پیشنهادی، سلب کرن قدرت مانور دیپلماتیک از تهران بوده است.
در صورت تاسیس دفتر حفاظت منافع در تهران، آیا احتمال حمله نظامی امریکا به ایران منتفی خواهد شد؟
● دکتر هادی سمتی:
به نظر می رسد که تاسیس چنین دفتری در تهران، احتمال انتخاب گزینه نظامی علیه ایران را سخت تر می کند، اما منتفی نخواهد کرد.
اگر امریکا با وجود دفتر حفاظت منافع در تهران، باز هم به این جمع بندی برسد که منافع استراتژیک کشورش حکم می کند اقدام نظامی علیه ایران انجام دهد؛ چنین کاری را خواهد کرد.
● کارشناس امریکا:
تاسیس دفتر حافظ منافع واشنگتن در تهران، هنوز یک " اگر" است، در صورت تحقق این " اگر" می توان انتظار داشت که حضور تعدادی دیپلمات در پایتخت و انعکاس واقعیات داخلی ایران، موجب کاهش سوء تفاهم ها شود.
● صادق خرازی:
چگونه می توان انتظار داشت که تاسیس دفتر حافظ منافع در تهران موجب دست یابی دو کشور به فهم مشترک شود، دو کشور دارای ساختار ایدئولوژیک هستند، هر دو داعیه رهبری جهان را دارند و به سیاست خارجی از دریچه نظامی می نگرند، این سوال مطرح است که در ساختار دو کشور انگیزه تنظیم روابط وجود دارد، یا خیر؟
امروز نگاه دو کشور به روابط فی مابین، ایجابی نیست، بلکه امریکا می خواهد با ابزار ایران بسیاری از مشکلات خاورمیانه ای خود را حل کند.
● دکتر مجید روانچی:
به طور قطع حضور نمایندگان امریکا در ایران، احتمال حمله نظامی را کاهش می دهد اما اگر قصد حمله وجود داشته باشد، این کشور دیپلمات های خود را از ایران خارج می کند.
حداکثر و حداقل سطح روابط تهران و واشنگتن را در سال آینده و با روی کار آمدن دولت جدید در امریکا، چگونه می بینید، به‌ویژه آنکه روند منطقی بهبود روابط به زمان نیاز دارد و کشورهای دارای این وضع بطور معمول از سطح روابط غیر دولتی به سمت روابط پارلمانی و سپس اقتصادی و سیاسی قدم بر می دارند؟
● کارشناس امریکا:
صرف نظر از اینکه چه دولتی در امریکا روی کار آید، بعید است شاهد بهبود روابط یا باز شدن رسمی دفتر حافظ منافع واشنگتن در تهران باشیم. در واقع بعید است که سقف روابط در سال آینده، برقراری روابط باشد اما کف روابط می تواند جنگ باشد.
● دکتر هادی سمتی:
بسیار غیر ممکن است که سال آنیده شاهد روابط دیپلماتیک و بازگشایی دفاتر کنسولی و دیپلماتیک در دو کشور باشیم. شواهد رسانه ای این امکان را نشان نمی دهد. حرکت امریکا، تاکتیکی و برای نیل به اهداف بلند مدت استراتژیک است، ضمن آنکه فراهم سازی شرایط رابطه، نیازمند زمان است.
دولت بوش علاقه ای به رابطه با ایران ندارد، شاید روی کار آمدن اوباما موجب تغییر لحن امریکا نسبت به ایران را تا سال آینده ممکن کند اما بازگشایی دفتر حافظ منافع در تهران، غیر ممکن است.
اوباما ممکن است به‌دلیل شعارهایی که می دهد، تغییر لحن را مد نظر داشته باشد اما تحولی ماهیتی در سیاست های امریکا نسبت به ایران، ایجاد نخواهد کرد.
ضمن آنکه باید توجه داشت که لحن کلی اوباما تنها مربوط به ایران نیست، به‌طور کلی سیاست خارجی اوباما با بوش و مک کین تفاوت دارد.
● صادق خرازی:
شخصیت در امریکا صاحب تصمیم نیست، بلکه سیستم نتیجه کار را مشخص می کند.
دکتر مجید روانچی:
تغییر در لحن امریکا نیز تا زمانی که مسئله هسته ای ایران برقرار باشد، ایجاد نخواهد شد. دولت اوباما در صورت ادامه شرایط فعلی نمی تواند تحولی در ارتباط با ایران ایجاد کند، در صورت تغییر شرایط فعلی، حتی می توان شاهد تغییر لحن مک کین نیر نسبت به ایران بود.
● صادق خرازی:
سیاست خاورمیانه ای امریکا از طریق ارتباط با یهود سیاسی، اجرایی می شود. در واقع بخشی از سیاست های امریکا در قبال خاورمیانه، مربوط به اورشلیم است. اسرائیلی ها همواره تمایل دارند که سیاست امریکا در قبال ایران، " اسرائیل محور" باشد. هنر دولتمردان ایرانی این است که سیاست امریکا در قبال کشور را " امریکا محور" کنند. اما سیاست های اخیر ایران بازهم امریکا و سیاست هایش را به‌سوی اسرائیل محوری، چرخانده است.
دکتر هادی سمتی:
با این مسئله موافقم که موضوع هسته ای ایران درختی است که کلیه مسائله مربوط به روابط تهران- واشنگتن را زیر سایه خود دارد، مسئله عراق و موضوع هسته ای ایران، در این ارتباط، تعیین کننده خواهد بود، سیاست اوباما اگر ابتکار عمل در تعامل و دیپلماسی را جستجو کند، ایران در برابر این سیاست دچار مشکل خواهد شد، ایران با سیاست های مک کین، مشکلات کمتری خواهد داشت چراکه وضعیت روابط و دیدگاهای مک کین نسبت به ایران، در صورت اعمال این سیاست ها، مشخص است.

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی