عوامل زیبایی محل زندگی شهرمان را زیباتر بخواهیم

از دور وقتی منظره فواره هایی را که در جریانی از انوار خوشرنگ قد می کشند و فرو می ریزند، می بینی بی اختیار قدم هایت به سمت آبنمای زیبای وسط میدان کشیده می شود. صدای ریزش قطرات ریز و درشت آب، یک لحظه تو را از هیاهوی شهر جدا می کند. دمی می آسایی و وقتی عزم رفتن می کنی، حس سبک شدن داری، خستگی ات را فراموش کرده ای و جانی تازه یافته ای. چنین تجربه هایی زندگی را برای ما شهرنشین ها، شیرین می کنند، حس اینکه هر وقت بخواهی می توانی روی نیمکتی پاکیزه بنشینی و زیبایی و طراوت را مهمان نگاهت کنی. تحمل مرارت و ملال زندگی ماشینی را برایت راحت می کند. وقتی که گوشه ای از شهر را پاکیزه و زیبا می بینی، مواظبی تا با گذر تو چیزی از این تمیزی و قشنگی کم نشود. اگر کاغذ مچاله ای در دست داری، آن را تا رسیدن به اولین سطل زباله نگاه می داری، اصلاً وقتی محله ات تر و تمیز و پیراسته باشد، زندگی زیباتر و دوست داشتنی تر است. اما چه عواملی در زیبا بودن شهر ما دخیل هستند. در روزگاری که در شهرداری هر یک از مناطق این شهر، اداره ای به نام زیباسازی فعالیت می کند، چرا هنوز هم جاهایی زشت و بدمنظره اند.
در جریان این گزارش چند نفر از اهالی و مسئولان شهرداری به این پرسش پاسخ گفته اند. شاید برای همه ما پیش آمده باشد که برای یک بار هم که شده کوچه ای را که در آن سکونت داریم، خیابانی که از آن می گذریم و محله ای که محل رفت و آمدهایمان است را به طور دلخواه تصور کنیم. احتمالاً تصویر دلخواه فرق چندانی با تصویر واقعی آن ندارد به عبارت بهتر محله و کوچه همان است فقط پاکیزه تر و قاعده مندتر. یعنی نه سطل زباله هایش واژگون و شکسته است، نه سر کوچه و زیر تیر چراغ برق بسته های زباله دیده می شود و نه سطح دیوارهایش پوشیده از لکه های بجا مانده از انفجار ترقه و دست نوشته های آنچنانی است.
● رعایت همگانی پاکیزگی
وقتی صحبت از زیباسازی شهر می کنیم در واقع به دو نکته اشاره کرده ایم. یکی ایجاد زیبایی و دیگری حذف و رفع تمام عواملی که موجب بدمنظره شدن و نازیبایی شهر می شود.
بسیاری عقیده دارند که مورد دوم مهمتر است زیرا با تحقق آن عوامل اول می تواند کارساز باشد.
علی اکبر زاهدی نیا یکی از ساکنین در این باره می گوید: «به نظر من شهرداری اقدامات لازم را انجام می دهد. زباله ها را انتقال می دهند، کوچه ها را آسفالت می کنند، باجه های تلفن را می شویند و خلاصه اینجا و آنجا نرده ای رنگ می کنند، گلی می کارند و از اینجور کارها. اما یک بی مبالاتی کوچک کافی است تا همه این زحمات هدر رود. بعضی وقتها درحال عبور از همین کوچه خودمان می بینیم یکی از خانم های خانه دار از پنجره واحد طبقه سوم فرش و زیراندازی را آویزان می کند و می تکاند. شاید به نظر خود این خانم و یک عده دیگر این کار تأثیر چندانی در کثیفی شهر نداشته باشد، اما صحبت سر این مسأله است که چطور بعضی از ما چیزی را که برای خودمان ناپسند می دانیم برای بقیه می پسندیم. اگر کسی در پنجره خانه این خانم را باز کند و مقداری خاکروبه به داخل خانه بریزد، چه حالی به او دست می دهد. مگر نمی گوییم شهر ما خانه ما؟ آیا معنی این شعار این است که خانه را جارو کنی و خاکروبه را داخل کوچه بریزی.»
به عقیده زاهدی نیا باید پاکیزه نگاه داشتن محیط خارج از خانه هم از کودکی به همه شهروندان آموزش داده شود: «اگر به همه ما یاد می دادند همان طور که مراقب تمیزی و پاکیزگی خانه خودمان هستیم و هیچ آدم عاقلی در خانه خودش آشغال روی زمین نمی ریزد، در محیط بیرون از خانه هم چنین رفتاری داشته باشیم، این همه پول وقت و نیرو برای تمیز شدن لازم نبود.»
بسیاری آموزش های عجولانه و یک خطی و تکراری را موجب شعارزدگی می دانند و عقیده دارند در این زمینه باید برای ارتباط با مخاطبان شهری از شیوه های جذاب تری استفاده کرد.
تجربه نشان داده است که باورهای دینی مردم در این زمینه می تواند آنها را ترغیب به مشارکت بیشتر کند. شما حساب کنید بلاد مسلمین از دیرباز به عنوان مکان ها و محیط های پاکیزه و دور از آلودگی شده بودند. این تمیزی و نظافت عمومی مربوط به زمانی است که هنوز هیچ حرفی از بلدیه و شهرداری نبوده است.
فراش صبح زود می آمده و آب وجارویی می زده و می رفته. این باور عمومی مردم که شوارع و طرق را وسیله ای برای سهولت زندگی همه می دانسته اند، موجب شده بود تا براساس دستورات دینی و به تبعیت از سیره معصومین و بزرگان دین، کسی اگر سنگ و کلوخی سر راه می دید آن را برمی داشت و اگر آلودگی و نجاستی را مشاهده می کرد یا بر طرف می کرد یا با خاک آن را می پوشاند.»
● مقابله با اخلال گران زیبایی شهر
با این حال سوالی که برای بسیاری مطرح می شود، این است که در این میان اداره زیباسازی چه وظایفی را برعهده دارد؟
مهندس ذبیح الله حسینی رئیس اداره زیباسازی در پاسخ به این سوال می گوید:«پاکسازی نماها و شست و شوی مبلمان شهری، نورپردازی، آذین بندی معابر و مساجد بویژه در مناسبت ها، احداث آب نماها، پیاده روسازی و تبلیغات محیطی از وظایف این معاونت است. البته به همه اینها باید موارد دیگری مانند نصب حجم های هنری و مجسمه ها و فعالیت های مشابه را هم اضافه کرد.»
به گفته حسینی با وجود فعالیت های گسترده این معاونت عواملی وجود دارد که موجب بی اثر شدن این تلاش ها می شود. او در این باره ادامه می دهد:«درباره همین اولین وظیفه این اداره که پاکسازی نماهای شهری است، وقتی جایی را رنگ آمیزی و تمیز می کنیم یکی- دو روز بعد برچسب های تبلیغاتی در سطح این نماها مشاهده می شوند. بسیاری از موسسات و شرکت ها بدون توجه به آثار تخریبی چنین اقداماتی هرجا که دستشان برسد برچسب می چسبانند و دیوارنویسی می کنند.»
رئیس اداره زیباسازی از اتخاذ تدابیر سختگیرانه تر در این باره خبر می دهد و می گوید:« با تهیه عکس و تصویر از آسیب های وارد شده به نماهای شهری توسط این موسسات گزارش مصوری تهیه و برای تنظیم شکواییه به اداره حقوقی ارسال می شود. علاوه بر جرایم نقدی، برای کسانی که اقدام به چنین کارهایی می کنند مجازات های دیگری مانند قطع تلفن نیز درنظر گرفته شده است.»
به گفته او پدیده و ندالیزم وآسیب رسانی به نماها و مبلمان شهری نیز از مشکلات جدی پیش روی پرسنل این اداره است.
حسینی در این باره می گوید:«اثرات چنین پدیده ای شدت و ضعف دارد، با این همه می توان گفت در سال های اخیر به طور نسبی و تقریبی شاهد کاهش چنین صدماتی هستیم که نشان دهنده رشد آگاهی ها و ارتقای سطح فرهنگ شهروندی است. با این همه با اقدامات تبلیغی و اطلاع رسانی های به جا از طریق رسانه هایی مانند صدا و سیما و مطبوعات شهری می توان به برطرف شدن این مشکل امیدوار بود.»
رئیس اداره زیباسازی با موثر بودن اقدامات تشویقی مانند انتخاب شهروند نمونه که در سال های اخیر انجام می شود، خبر خوشی نیز برای اهالی دارد. او می گوید:«به تازگی با توجه به بودجه اختصاص یافته، امکانات خوبی در بعضی از پارک ها برای بازی بچه ها ایجاد شده است و همچنین اقداماتی در همه حوزه های مربوط به این اداره انجام خواهد شد و در نظر داریم سال آینده با مشارکت اداره فضای سبز در بعضی محورها با اجرای فضاهای سبز عمومی، منظره زیبایی را ایجاد کنیم.»
به گفته رئیس اداره زیباسازی، معاونت های دیگری مانند: فضای سبز و معاونت عمرانی شهرداری در بهبود وضع ظاهری شهر دخالت دارند و با تلاش پیگیری و مستمر آنها وضع شهر در حال بهبود یافتن است با این حال مردم در این زمینه نقش اصلی و اساسی را دارند.
بسیاری دیگر نیز با رئیس زیباسازی شهر در این باره هم عقیده اند. به گفته آنها اطلاع رسانی و تبلیغات گسترده در این باره می تواند به ارتقای فرهنگ شهروندی و جذب مشارکت های عمومی برای زیباسازی شهر کمک کند. از سوی دیگر با تحقق چنین هدفی عملا عمر مفید نماها و مبلمان شهری افزوده می شود و با کم شدن آسیب ها در این باره زیبایی و چشم نوازی آنها نیز برای مدتی طولانی تر حفظ می شود.
هرچه هست داشتن شهری زیبا و پاکیزه حق شهروندان است. حقی که توسط خود آنها تأمین می شود و برای حفظ آن نیز تلاش همه آنها ضروری است.
● نمای سنتی یا مدرن
یکی دیگر از نمادهای زیبایی شهری، نمای ساختمان ها است که باید ساماندهی شده و با مسائل دیگر هماهنگ شود.
استفاده از معماری های گوناگون برای نماسازی ساختمان ها، سابقه ای دیرپا دارد. با این وجود با فراوانی ابزار و ایجاد مهارت های جدید در این زمینه این روزها شاهد شکل گیری نماهای ساختمان در اشکال جدید و بدیع هستیم.
بسیاری از سازندگان بناها با کاربرد سبک های بومی و اقلیمی و تلفیق آن با نماسازی های مدرن، اشکال جدیدی را در نمای ساختمان ها پدید می آورند که به نوبه خود می تواند چشم نواز و زیبا باشد. اما در این میان چیزی که به آن توجه می شود این است که نمای ساختمان نیز مانند سایر بخش های آن نقش مهمی در حفظ امنیت و صرفه جویی در استفاده از انرژی برای روشن و گرم یا خنک نگه داشتن فضای داخلی ساختمان دارد. رقابت در ایجاد نماهای جدید در سال های اخیر به احداث ساختمان هایی که نمای خارجی آنها پوشیده از شیشه است منجر شده است. طبیعی است در چنین ساختمان هایی چه مقدار انرژی برای ایجاد حرارت یا برودت هدر می رود.
درحقیقت چیزی که بیشتر از شکل و فرم و سنتی یا مدرن بودن نمای خانه ها اهمیت دارد نقش آنها در نگهداری از دمای مطلوب فضای داخلی ساختمان است.
از سوی دیگر این توجیه که با مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان ها، بهای کمتری به زیبایی نمای آنها داده شود، چندان منطقی به نظر نمی رسد. می توان با در نظر گرفتن نکاتی به هر دو حسن دست یافت، هم زیبایی نماها و هم حفظ و حراست از انرژی که برای ایجاد دمای مطلوب در منازل صرف می شود.
به عبارت دیگر می توان با تلفیق نیازها به الگوی واحدی در نماسازی دست یافت که در آن زیبایی در کنار ایمنی تأمین شود.
عاملی که با دسترسی به آن جنبه های اقتصادی در ساختمان سازی با اسراف تضییع انرژی همراه نباشد و در عین حال با ارائه نمونه های تازه ای از نماهای شهری منتهی شود.
چنین امری می تواند با تعمیم در تمام امور شهری مشکلات مشابه را نیز از سر راه مردم و مسئولین بردارد و در این باره ما را به یک تعادل پایدار برساند.

ناهید جعفرپورکامی

منبع : روزنامه کیهان