هر فیلمی ارزش دیدن ندارد

اواخر دهه ۷۰ تا اوایل دهه ۸۰ میلادی که ویدئوکلوپ ها در سرتاسر جهان تبدیل به پدیده یی فراگیر شدند و دسترسی به فیلم ها برای نمایش های خانگی تقریباً آسان شد، کسی حتی تصورش را هم نمی کرد که این پدیده که در ابتدا تنها به جنبه آرشیوی آن توجه می شد، طی دو دهه چنان تاثیر عمیقی بر روند تولید فیلم ها بگذارد که شکل ساخت برخی از آثاری را که تا پیش از آن بسیار هم پرطرفدار و پرفروش بودند تغییر دهد. در اواخر دهه۹۰ که انقلاب دیجیتالی زندگی مردمان واپسین سال های قرن بیستم را دگرگون می کرد، با به بازار آمدن دوربین ها و نمایش دهنده های ارزان قیمت خانگی دیجیتال، نه تنها صنعت سینما هم دچار تحولی اساسی شد، و چه بسیار رساله ها که در تبیین فلسفه عصر دیجیتال به نگارش درنیامد، بلکه پروژه یی که با به راه افتادن ویدئوکلوپ ها آغاز شده بود به تاثیرگذارترین صورت ممکن وارد مرحله بهره برداری شد. حالا دیگر همه چیز چنان ارزان و دم دست بود که مردم برای دیدن هر فیلمی راهی سینما نمی شدند. از آن پس فیلم های سینمایی باید واجد ویژگی های متفاوتی می بودند تا دیدن شان روی پرده عریض سینما الزامی باشد.
به معنای دیگر، عناصر سمعی و بصری، تکنیک های هیجان انگیز جلوه های ویژه و ابهت دکورها و آنچه روی پرده سینما، نما و جلوه دیگری داشت برای سینماروها اهمیتی بیش از صرف تماشای یک داستان ساده و جذاب پیدا کرد. تماشاگران سینما دیگر به صرافت دریافته بودند وقتی تجربه دیدن برخی فیلم ها روی تلویزیون خانگی و روی پرده سینما تفاوت چندانی با هم ندارد، در این عصر سرعت و ماشینیسم، بهتر آن است که وقت عزیزشان را برای رفتن به سالن های سینما تلف نکنند. به این ترتیب فیلمسازان و کمپانی های بزرگ فیلمسازی جهان دنبال راه حل تازه یی گشتند تا با ذائقه تازه تماشاگران جور باشد. فیلمی که دیدنش روی پرده سینما با وضوح بالای جزئیات و ابعاد بزرگ الزامی باشد. تایتانیک، ماتریکس، ارباب حلقه ها و سیل غیرقابل کنترل فیلم های باشکوه علمی- تخیلی این سال ها فرزندان خلف چنین تفکری هستند.
نشانه های تغییراتی که این انقلاب در کشور ما روی سلیقه تماشاگران مان ایجاد کرده است نیز در یکی دو سال اخیر، آن هم با یک دهه تاخیر، بیش از همیشه قابل رویت و بررسی است. سالن های سینما هر روز خالی تر از پیش می شود و مسوولان و کارشناسان سینما هرچند وقت یک بار دلیل این بحران فراگیر را در نسخه های قاچاق فروخته شده در گوشه و کنار پیاده روها جست وجو می کنند یا در محدودیت ها و ممیزی سفت و سختی که هر روز بیش از روز قبل رمق سینمای بیمار و رو به موت ایران را می گیرد، بی آنکه کسی چندان به این تغییر ذائقه جهانی توجهی داشته باشد. البته که فروش نسخه های قاچاق، آن هم همزمان با اکران فیلم ها ضربه یی مهلک بر پیکره اقتصاد سینمای کشور است و باعث می شود همین معدود تماشاگر دائمی سینمای ایران هم از خیر رفتن به سینماهای غیراستاندارد وطنی بگذرند، و واضح است که محدودیت و ممیزی قاتل هرگونه ایده و داستان و فکر تازه یی ا ست، اما نباید فراموش کرد که در صورت مرتفع شدن این دو مشکل هم، چندان نمی توان به رونق گرفتن سینمای کشور امیدوار بود، زیرا ایراد کار در جای دیگری است.چند ماهی از مبارزه جدی و سفت و سخت دستگاه های انتظامی و فرهنگی کشور با پدیده شوم قاچاق فیلم ها می گذرد، و در این مدت تنها نسخه قاچاق یک فیلم دیگر به بساط کنار پیاده روها راه پیدا کرده و این نشان دهنده موفقیت آمیز بودن این مبارزه تا اینجای کار بوده است.
تهیه کنندگان سینما و شرکت های دولتی و خصوصی عرضه محصولات صوتی و تصویری جهت نمایش های خانگی نیز در این مدت به تفاهمات تازه یی دست پیدا کرده اند، اغلب فیلم ها پس از پایان اکران سینمایی شان به سرعت و با قیمتی ارزان و قابل دسترس وارد شبکه ویدئویی کشور می شوند. عرضه و پخش و کیفیت این آثار هم بهبود چشمگیری یافته و آمار می گوید استقبال مخاطبان از نسخه های وی سی دی های این فیلم ها بسیار خوب بوده و حتی بسیاری از فیلم ها که اکران موفق و پرفروشی نداشته اند، در بازار نمایش های خانگی فروش معقول و توفیق قابل ملاحظه یی داشته اند. اینها همه نشان می دهد باید کم کم خودمان را با شرایط تازه وفق بدهیم. حقیقت این است که هر فیلمی ارزش دیده شدن در سینما را ندارد. بسیاری از تولیدات سالانه سینمای ایران می توانند مستقیماً وارد شبکه ویدئویی کشور شوند و با استقبال هم مواجه شوند، اما همین فیلم ها در سینماروهای کشور رغبتی برنمی انگیزند. تجربه دو دهه اخیر جهان نشان می دهد فیلمی که دیدنش روی پرده سینما با تماشایش در تلویزیون های خانگی تفاوت کیفی چندانی نداشته باشد، به هیچ وجه در اکران سینمایی اش موفق نخواهد بود. امروز وقتی می توان با چند هفته تاخیر فیلمی را با ۱۵۰۰ تومان به خانه آورد و اهل خانه را با همین قیمت اندک دور هم جمع کرد و بساط تخمه و چیپس و پیژامه را راه انداخت و تماشایش کرد، کسی برای دیدن همان فیلم زحمت رفتن به سینما و هزینه کردن چندین برابر این قیمت را برای یک تفریح گروهی، بر خود هموار نمی کند. تماشاگران امروز در سینما به دنبال هیجان و لذت تازه یی هستند که در خانه و روی صفحه تلویزیون ها - هر چقدر هم که صفحه شان بزرگ باشد- به آن دست پیدا نمی کنند.
به این ترتیب گمان می کنم اگر همین امروز به فکر چاره یی برای این مشکل نباشیم، در آینده یی خیلی نزدیک سینمایمان به طور کامل نابود خواهد شد. راه چاره هم مشخص است. ما محکومیم به پیشرفت. باید سالن های سینما، ابزارهای سینما و تفکرات و ایده ها و داستان هایمان را از این حالت بدوی و قدیمی خارج کنیم. باید تکنولوژی های روز دنیا را در همه این بخش ها وارد کنیم، ابزار فنی مدرن و تازه را در خدمت ایده ها و داستان های امروزی درآوریم تا تماشاگر برای دیدن چیزی جز این داستان های تکراری با ساخت و سر و شکل ازمدافتاده تلویزیونی شان به سینماها هجوم بیاورد.
غریب است که صداوسیما چند سالی ا ست با سرمایه گذاری متمرکز و حساب شده، داستان های تازه یی برای مخاطبانش تعریف می کند و سلیقه و انتظارات آنها را مدام بالا می برد، اما مسوولان و دست اندرکاران و کارشناسان سینما هنوز که هنوز است پی به این حقیقت آشکار نبرده اند که سلیقه مخاطب سال هاست تغییر کرده. دیگر به جوک های قدیمی نمی توان با همان شدت قبل خندید، و دیگر تعقیب و گریز اتومبیل بدمن و قهرمان قصه در خیابان ها هیجانی در کسی ایجاد نمی کند. امروز زندگی عادی مردم کوچه و بازار هیجان انگیزتر و جذاب تر از فیلم های سینمایی مان است. در سینما باید به لطف تکنیک و تکنولوژی و تخیل حرف های تازه یی بزنیم زیرا که دیگر هر فیلمی ارزش دیدن ندارد.

علیرضا معتمدی

منبع : روزنامه اعتماد