عقل مجسم

پانزدهم ماه مبارک رمضان، سالروز میلاد پرشکوه دومین پیشوای ما است؛ پیشوایی که مانند دیگر امامان از هر نظر و برای هر زمان الگو و درس آموز است. باید اعتراف کرد که این اسوه حسنه نه تنها، آنگونه که باید و شاید، شناخته نشده است، بلکه شناخت ناقص و آن هم نادرست از تاریخ زندگی و سیره آن بزرگوار همه ما را از بهره برداری مناسب از این خورشید فروزان محروم ساخته است. بی تردید فضائل اخلاقی و کرامت های فردی امام مجتبی (ع) بخش بزرگی از درس هایی است که برای همیشه باید از ایشان آموخت. اما اکتفا به این بخش و ترسیم چهره ای کاملا فردگرایانه و عافیت طلبانه از زندگی پرتلاطم ایشان همان چیزی است که دستگاه تبلیغاتی امویه از ابتدا به دنبال آن بوده اند.
ترسیم چهره عابد گوشه گیری که با اخلاق خوش، اموال خود را میان فقرا تقسیم می کرده و بیست و چند بار پیاده به حج رفته است و در عین حال کاری به اوضاع مردم و زمانه خویش نداشته و به همین دلیل نیز عطای خلافت را به لقای آن بخشیده و به سوی صلح و آسایش تمایل داشته است، جفای بزرگی به ساحت مقدس ایشان است.
افزون بر این ارائه تحلیل های وارونه از حکمت آمیزترین تصمیم مدیریتی ایشان، یعنی تن دادن به صلح با معاویه در کنار شایعه پراکنی گسترده معاویه وعواملش کار را به آنجا کشاند که هنوز هم آثار کج فهمی به کلی از جامعه مسلمانان پاک نشده است.
دشمنان حیله گر همه توان تبلیغاتی خود را به کار گرفتند تا با تحریف حقایق و وارونه سازی واقعیت ها، آیندگان را از درک درست سیره سیاسی و اجتماعی وی محروم کرده و از الگو شدن شیوه مدیریت خردمندانه او جلوگیری نمایند.
واقعیت این است که تحلیل درست آن شرایط و درک حکمت رفتار امام جز با شناخت معاویه و دستگاه تبلیغاتی او ممکن نیست. معاویه از این جهت هنوز هم پدیده ای شگفت و قابل مطالعه و عبرت اندوزی است. او با نفوذ در میان نزدیکترین حلقه یاران حضرت، آنان را به چرب و شیرین دنیا تطمیع و گاهی نیز تهدید کرد و با سوء استفاده از سست عنصری و فقدان قدرت تشخیص و تحلیل آنان، کار را به جایی رساند که چاره ای جز تدبیر عاقلانه امام حسن (ع) وجود نداشت. آن حضرت بارها فرموده اند: به خدا سوگند اگر با معاویه درگیر شوم، اینان مرا گرفته و هم چون اسیری تحویل معاویه خواهند داد. همانگونه که در عمل نیز چنین شد و به هنگام جنگ، یک به یک به سپاه دشمن پیوستند و اگر تدبیر حکیمانه امام نبود، تومار امامت برای همیشه در هم پیچیده شده بود. با این حال چقدر دردآور است که به دستور معاویه شایع کنند که پیشنهاد صلح از سوی حضرت بوده و دردآورتر اینکه مردم کم بهره نیز باور کرده و اگر سلامی نیز به او می کردند به عنوان خوار کننده مومنان بود. السلام علیک یامذل المومنین!
درست همانند آنان که پدرش را مجبور به پذیرش حکمیت کردند و آنگاه که نتیجه کرده خود را دیدند از او خواستند که توبه کند! و چون از گناه نکرده توبه نکرد تصمیم به قتل او گرفتند. امام مجتبی بارها و بارها توضیح داده اند که ترک جنگ در آن حالت اگر چه تلخ تر و کشنده تر از جنگ است، اما برای حفظ اسلام و تشیع عاقلانه ترین کار ممکن بوده است. ایشان فرمودند اگر من چنین نمی کردم، هیچ شیعه ای را زنده باقی نمی گذاشتند و به خدا سوگند آنچه انجام دادم برای شیعیان بهتر از همه آن چیزی است که خورشید بر آن می تابد یا غروب می کند. جنگ برای پیروزی است ولو این پیروزی با شهادت به دست آید، اما اگر قرار است جنگ نتیجه ای جز کشته شدن از یکسو و تحریف همیشگی واقعیت از سوی دیگر نداشته باشد، باید ایستاد و با خون دل خوردن ( که از خون دادن سخت تر است ) ارزش ها را حفظ کرد و این همان کار حکیمانه و شجاعانه ای بود که امام حسن علیه السلام انجام داد و هنوز هم خیلی ها از درک واقعیت آن عاجزند. چنین است که پیامبر خدا فرمود: اگر عقل بخواهد بصورت یک انسان مجسم شود، همان حسن بن علی خواهد بود و چقدر ظریف و تیزبین است ابن عباس که گفت شروع خواری و ذلت عرب، با مرگ حسن ( ع ) بود. ( شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ،۱۶ ص ۱۰ )
او بود که با عقل و تدبیر کشتی توفان زده امت مسلمان را به ساحل نجات و آرامش هدایت کرد؛ همو که بوق های تبلیغاتی دشمن حماسه بزرگش را به عافیت طلبی وانمود کرد و در افسانه سازی تا آنجا پیش رفتند که از هفتاد ازدواج او خبر دادند و با جعل حدیث، نارضایتی پدر بزرگوارش را از ازدواج ها و طلاق های مکرر او گزارش کردند ( ر. ک: مجموعه آثار شهید مطهری، ج ۱۹ ص ۲۵۵ به بعد )
سبحان الله ! تاریخ چقدر خواندنی و درس آموز است. ولادت عقل مجسم و تبلور اخلاق نبوی، امام مجتبی علیه السلام بر همگان مبارک و شناخت دقیق او روزی همه ما باد.

دکتر محسن اسماعیلی

منبع : روزنامه جوان