مناره‌های مخروبه حرم و راه طولانی عراق به سوی بازسازی

کارگران مشغول به کار بازسازی حرم عسکریین (ع) در سامرا در کنار این بنای عظیم از دور مانند نقطه به نظر می‌رسند. این بنا که زمانی صاحب گنبد طلایی پرشکوهی بود، دو سال و نیم پیش توسط تروریست‌ها تخریب شد و هم اکنون از آن بلوکی بتونی بزرگ، زمخت و ناهنجار پابرجاست که دورش داربست کشیده شده است.
در مناطق دیگر کشور، خونریزی‌هایی که دگم‌گرایان بعد از بمب‌گذاری این حرم به راه انداختند، فروکش کرده است. در این شهر هم، مسئولان شهر از وضع امنیتی بسیار بهبود یافته شهر با رضایت یاد می‌کنند. اما از مناره‌های هنوز مخروبه حرم مشهود است که عراق هنوز راه طولانی‌ای برای بازسازی پیش رو دارد.
گزارشگران رسانه‌های خبری عراق با خودروهای ضد بمب (MRAP) آمریکایی در شهر گشت می‌زنند، عکس می‌گیرند و با ساکنین شهر سامرا مصاحبه می‌کنند. نقاط جالب توجه شهر برای آنها دادگستری، بیمارستان، شهرداری و این مقبره است که شیعیان و دیگر مسلمانان برای قرن‌ها آن را مقدس و متبرک دانسته‌اند. با اینکه یک سال و اندی پیش حمله دوم تروریست‌ها دو مناره این حرم را تخریب کرد، سامرا تا حد کم‌رقیبی نسبت به شهرهای دیگر عراق توانسته در روند بازسازی خود موفق باشد.
نشانه‌های بهبودی در سامرا مشهود است. مغازه‌ها در مناطق خرید وفروش باز و پر از محصولات و کالاهای تازه است. خانم‌ها دوباره می‌توانند از مغازه خوار‌و‌بارفروشی «عبدالسلیم صرحان دیاب العباسی» حبوبات، خشکبار و زردآلوی خشک‌شده (قیسی) خرید کنند، چون او حالا می‌تواند از بازارهای مناطق دوری چون بغداد و کرکوک جنس خریداری کرده و به سامرا بیاورد.
از اوایل سال تاکنون از حمله شورشیان خبر خاصی نبوده است. بنای اضافه شده به ساختمان بیمارستان که با کمک‌های مالی سازمان ملل یک ماه پیش به بهره‌برداری رسید، خدمات اورژانس و جراحی با کیفیت ارائه می‌دهد. شهردار سامرا «محمود خلیفه احمد البازیَ» خبر ساخت یک نیروگاه جدید و چندین مدرسه را داده است.
سیستم جمع‌آوری زباله در چند محله دوباره به‌راه افتاده است. شهردار که در گذسته خلبان جنگنده بوده و روحیه بسیار سرسخت و لجوجانه اما صمیمانه‌ای دارد، گفت: ‌«داریم سعی می‌کنیم دوباره زندگی را به سامرا باز گردانیم». او از برنامه توسعه و سازندگی پنج‌ساله‌ای یاد کرد که قرار است از سال ۲۰۰۹ شروع شود و گفت که دفتر نخست‌وزیر «نوری المالکی» قول داده ۲۵ میلیون دلار بودجه برای این کار فراهم کند.
از ظاهر شهر بر می‌آید که شهر برای بهبود به مبلغی بیش از این مقدار نیازمند است. مناطق تجاری شهر هنوز خالی و کم تردد است. قرار دادن دیوارهای T شکل حائل بین خیابان و جلوی مغازه‌ها توسط آمریکایی‌ها برای جلوگیری و مقابله با بمب‌گذارانی که در ماشین‌ها بمب‌ جاسازی می‌کنند، کسب‌و‌کار بسیاری از حرفه‌ها را با مشکل مواجه کرده‌ است.
گردشگری که زمانی منبع درآمد بزرگی برای این شهر بوده، پس از بمب‌گذاری‌های فوریه ۲۰۰۶ هنوز به حالت عادی و اولیه خود برنگشته است.
دور تا دور حرم عسکریین (ع) پر از خاک و سنگ و آجر شکسته‌هایی است که در اثر تخریب آن باقی مانده و گنبد آن به سال‌ها زمان و میلیون‌ها دلار نیاز دارد تا به شکوه و عظمت اولیه‌اش بازگردد.
وضع امنیتی شهر بسیار بسیار بهتر شده، اما هنوز به حدی نرسیده که ساکنان شهرک‌های نزدیک برای خرید به مراکز خرید و فروش شهر مانند «معتصم» بیایند؛ مراکزی که فعلاً‌ در آن‌ها تاجران و کاسبان در بیرون از مغازه‌ها‌یشان در انتظار بی‌نتیجه مراجعه مشتری می‌نشینند. هنوز زود است بگوییم سامرا بهبود کامل پیدا کرده، ‌همانطور که هنوز زود است بگوییم خشونت از عراق رخت بربسته است.
سطح امنیت جان و مال بالاتر رفته است. در روز ۲۲ فوریه سال ۲۰۰۶ افراد مسلح به داخل حرم عسکریین (ع) ریخته، محافظان آنجا را دستگیر کرده و بسته، در آنجا مواد منفجره کار گذاشتند؛ که در نهایت باعث تخریب و فروپاشی گنبد حرم شد.
بمب‌گذاران -که هرگز اثبات نشد چه کسانی بودند، اما گمان بر این است که اعضای «القاعده» در عراق بوده باشند-‌ لباس‌های یونیفرم نیروهای امنیتی عراق را بر تن کرده بودند.
حالا دو واحد نظامی مجزا وظیفه محافظت از حرم را برعهده دارند. واحدی که حفاظت فضای داخلی این مکان را برعهده دارد، مستقیماً به دفتر نخست‌وزیری گزارش می‌دهد. سرهنگ دوم «سلیم‌ ا. حسّان» فرمانده گردان سوم «العسکری» از پلیس ملی عراق می‌گوید: «از زمان حمله دوم به بعد، هیچ حمله‌ای به افراد و یا مسجد نداشته‌ایم، ما از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنم و نقطه‌ای را برای ریسک کردن باز نمی‌گذاریم».
شورشیان هنوز به فعالیت‌شان در شهر ادامه می‌دهند؛ عناصر گروه‌هایی مانند «القاعده عراق» و «جیش‌الاسلامیه» و همچنین گروه‌های کمتر‌شناخته‌شده‌ای مثل «جیش‌النقشبندی» که غیر نظامیانی با گرایش ملی‌گرایانه مستقر در نواحی نزدیک «کرکوک» هستند.
سرهنگ دوم «جی. پی. مک‌جی» افسر فرمانده پایگاه گشت «اولسن» که مقرش در نزدیکی حرم است، می‌گوید: «برخی شورشیان و گروه‌های تبهکار به شهر بازگشته‌اند و ما درحال تلاشیم و حتی بیش از ساعات‌کاری موظفی کار می‌کنیم تا آنها و خطرهایی که از جانب‌شان شهر را تهدید می‌کنند را شناسایی کنیم». او معقتد است امنیت شهر در حد «۸۰ تا ۹۰ درصد» است.
بخش بزرگی از این موفقیت مدیون گروه «پسران عراق» است؛ گروهی که اکثراً سنی هستند – تعدادی از اعضاء آن در گذشته از شورشیان بوده‌اند- و در کنار نیروهای آمریکایی و نیروهای امنیت عراق (ISF) برضد «القاعده» جنگیده و می‌جنگند.
این گروه شبه نظامی که از ارتش آمریکا ماهیانه حدود ۳۰۰ دلار حقوق دریافت می‌کنند، ‌ایست‌های بازرسی در نقاط شهر برپا کرده و به برقراری امنیت در شهر کمک می‌کنند. برخی از اعضای این گروه در منطقه کویری غرب سامرا و ناحیه دور دریاچه «تاتار» مستقر شده و مبلغی حدود نصف حقوق ارتش آمریکا به همراه تجهیزات دریافت می‌کنند.
قسمت عمده این پول توسط عراقی‌ها تامین می‌شود. یکی از فرماندهان این گروه که در ارتش صدام حسین، سرهنگ بوده -به نام مستعار «ابومحمد»‌- می‌گوید: «حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر اعضای گروه «پسران عراق» داخل و اطراف شهر سامرا استقرار دارند».
چند ماه پیش عوامل «القاعده» آزادانه و بی‌پروا سوار برخودروهای نظامی مجهز به تیربار در شهر حرکت می‌کردند. این واقعیت که امروزه افراد می‌توانند بدون کلاه آهنی محافظ و جلیقه محافظ در شهر قدم بزنند، شاهدی براین مدعاست که چیزی که «مک‌جی» آن را «عامل ایجاد ترس» می‌خواند دیگر مانند قبل وجود ندارد.
چالش مهم پیش روی این شهر باستانی، متحد کردن شیعیان و سنی‌ها به واسطه هدف مشترک بازسازی شهرشان است. بسیاری ازشیعیان هنوز از حملات انجام شده به حرم عسکریین که یکی از چهار مقبره اسلامی عراق است- ناراحت‌اند. سوال حاضر این است که زین‌پس چه چیزی براین شالوده ساخته خواهد شد.
با بهتر شدن اوضاع خشونت‌بار، دیگر تنش‌ها به پیش آمده و پر‌رنگ شده‌‌اند. دادگاه سامرا مملو از افرادی با انواع و اقسام دادخواست‌ها است. مردی درخواست مدارک برای ازدواج چهارم‌اش دارد. زوج کهنسالی غرامت تخریب خانه‌شان توسط خمپاره شلیک شده توسط نیروهای آمریکایی را درخواست می‌کنند؛ مرد ناله‌کنان می‌گوید: «همه چیز، همه چیز ویران شده».
خانم میانسالی نیز درخواست غرامت دارد؛ برای مرگ همسرش و ربوده شدن پسرش.
از در نیمه باز اطاق دادگاه می‌توان شش مرد چشم و دست بسته را دید. «محمود» -شهردار شهر- می‌گوید وقوع حمله سومی به مشهورترین مکان مقدس شهر را بعید می‌داند، اما «این به این معنی نیست که کسی به آنجا حمله نخواهد کرد». شورشیانی که به تازگی دستگیر شده‌اند یادآور این واقعیت‌اند که هنوز افرادی هستند که بخواهند این کار را بکنند.
«ابومحمد» می‌گوید اعضای گروه‌اش -«پسران عراق»- آماده دفع حملات تروریستی هستند. او می‌خواهد حداقل تعدادی از افراد گروه اش جذب نیروهای امنیت عراق (ISF) شوند تا این مقابله و جنگ بهتر انجام شود اما نخست‌وزیر «المالکی» اخیراً اظهار کرده که می‌خواهد کل گروه «پسران عراق» را منحل کرده و آنها را از حالت مسلح خارج کند.
آزادانه سیر کردن ۱۰۰۰۰۰ سنی مسلح سرتاسر کشور به ذائقه او خوش نمی‌آید. به انجام رسیدن چنین کاری می‌تواند سامرا - و عراق - را در میانه دور جدیدی از خشونت‌ها رها کند.

مرجع : Newsweek
مترجم : امیرحسین آذربخت
مولف : Lennox Samuels

منبع : خبرگزاری آفتاب