لیلةالقدر، فرصتی برای تحقق انسانیت

شب قدر است و طی شد نامه هجر
سلام فیه حتی مطلع الفجر
قدر در لغت معانی گوناگون دارد از آن جمله می توان به محدودیت، نشان دادن و توصیف، بزرگی وعظمت، سنجه و اندازه گیری اشاره کرد. (رک: مفردات راقب)
در معنای اصطلاحی قدر عبارت است از ویژگیها و مختصات وجودی هر موجود در نظام آفرینش. (رک: المیزان/ج۱۲/ص۱۵۰و ۱۵۱).
بر اساس نگرش اسلامی هر موجودی در نظام آفرینش دارای مختصات خاصی است که بر اساس حکمت و بر مبنای محاسبات بسیار دقیق طراحی و نظام یافته است.
شب قدر، شبی است که در آن همه مقدرات نظام آفرینش رقم می خورد و از آن جمله، سرنوشت انسان در آن شب، تعیین و تقدیر می گردد این معنا را می توان از تفسیر آیه۴ سوره قدر و آیه۶ سوره دخان و از متن برخی احادیث معتبر به دست آورد. (رک: المیزان/ج۲۰/ص۴۷۰)
شب قدر، چناچه از احادیث مختلف بر می آید، موهبتی است الهی برای امت پیامبر آخرالزمان(ص) (تفسیرنمونه/ج۲۷/ص۱۹۰به نقل از در المنثور/ج۶/ص۳۷۱) چنانچه در امتهای پیشین چنین شبی وجود نداشته است و آنان از این لطف بیکران بهره مند نبوده اند.
● ارزش شب قدر
ارزش و جایگاه این شب برای افراد خاصی که مورد عنایت حق اند قابل درک است. صاحب کتاب وجوه القرآن این شب را به لیلةالعظمة معنا کرده است. (تفسیر نوین/ج۲/ص۱۵۷) و آیه دوم و سوم سوره قدر نیز گواه بر تعظیم و تجلیل شب قدر است. در ارزش و اهمیت این شب همین بس که قرآن کریم عبادت در این شب را برتر از هزار شب می داند که به سال بالغ بر هشتاد سال می گردد. اختصاص سوره ای خاص به بیان اهمیت این شب نیز گواه دیگری است بر عظمت فوق العاده آن.
● ویژگیهای شب قدر
شب قدر، از نظر قرآن دارای چند ویژگی خاص است که عبارتند از:
۱) نزول قرآن در این شب
۲) قابل ادراک نبودن ارزش و عظمت این شب با درک عادی بشر
۳) برتری این شب از نظر فضیلت و عبادت از هزار ماه
۴) فرود آمدن فرشتگان و فرشته روح بر زمین
۵) تقدیر امور عالم آفرینش و سرنوشت آدمی در این شب
۶) سلامت و صفای این شب و ایمنی آن از آفات و شر اهریمنان تا سپیده دمان.
● محدوده زمانی شب قدر
با توجه به اینکه ماههای قمری در همه نقاط جغرافیایی جهان یکسان نیست و با تغییرات خاص نجومی که ویژگی خاص تقویم قمری سال است (مسأله رؤیت ماه و تفاوت افقها)، این احتمال وجود دارد که منظور از یک شب در سال یک شب کره زمین باشد؛ یعنی مدت زمانی که سایه نیمکره زمین یک دور کامل را بپیماید.
این احتمال با احادیثی که عظمت و ارزش روز قدر را همتراز شب قدر می دانند نیز مورد تأیید قرار می گیرد.
● قدر، شب توبه و نیایش
آنان که اهل نیایشند و راز و رمز خلوت انس با محبوب را یافته اند و اهل شب قدرند نفس خویش را در این شب به خوبی می دانند.
تأثیر این شب در دل و جان آدمی چنان ژرف و عمیق است که شیرینی و شکوه آن در جان آدمی تا شب قدر سال دیگر باقی می ماند و اندیشه و کردار آدمی را تحت تأثیر قرار می دهد.
شب قدر، شبی است که هر کس به قدر خویش از باده معرفت آن می نوشد و در جلای دل و جان خویش می کوشد. از این روی این شب، شبی مخصوص و مغتنم است، فرصتی است که انسان قدر خود داند و در خلوت انس با خدای خود سخن راند و تازه برات خویش از آن محبوب دلها بستاند و دل خویش بر فراز قله ایمان بنشاند و از حریم امن و ملکوتی حضرت حق دور نماند، پس قدر آدمی در لیلةالقدر به همان اندازه است که متحقق به انسانیت می شود.
اگر چنین شد او در تاریکی شب قدر آب حیات به کف آورده و به حضور مراد و محبوب خویش بار یافته است و یک شبه راهی را پیموده است که در هزار شب به عبادت نپیماید.
شبی کآن دلبر عیار با ماست
نه یک شب، صد شب قدر است ما را
در این شب آدمی (با احیاء) به حیات می رسد و با گناه سوزی جان خویش را برای جریان چشمه سار حکمت و هدایت آماده می سازد و از لحظه لحظه آن که با مقدم روح و فرشتگان الهی برکت یافته است برای عروج به مقام رضا و تسلیم بهره مند می گردد.
نجوای عاشقانه و عارفانه بندگان بر آستان جانان در محفل انس با محبوب، حبیب را با خود به معراج می برد و میعاد با پرودگار را میسر می سازد. در این شب دریای جوشان رحمت، صفا، تهنیت و سلام خستگان زندگی در دنیای خاکی را صلا می دهد که خویشتن در این دریای بیکران بشویند و زنگار گناه و غفلت به اشک توبه زدوده و سرشت پاک خود بازیابند و از بند خودپرستی رهیده به بندگی و خداپرستی روی آورند.
بعد از این روی من و آینه وصف جمال
که در آنجا خبر از جلوه ذاتم دادند

حجةالاسلام والمسلمین جواد رفیعی

منبع : روزنامه قدس