جلبک ، علوفه یا دیزل زیستی

در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، جلبک ها به عنوان یک ماده غذایی در چین مورد توجه قرار گرفتند. از قرن هشتم میلادی ۶ گونه جلبک در غذاهای خانگی ژاپنی استفاده می شود و امروزه بیش از ۲۰ واریته از آنها در ژاپن مصرف غذایی دارند. دو دانشمند در شناساندن و معرفی کاربردهای جلبک در دنیای غرب نقش به سزایی داشتند. دکتر کریستوفر هیلز انگلیسی و دکتر هیروشی ناکامورای ژاپنی با نگارش کتاب هایی تحت عنوان: غذایی از خورشید (۱۹۷۸ ) و اسپیرولینا: غذایی برای دنیای گرسنه (۱۹۸۲) آغاز تحقیقات بخش های مختلف صنایع کشاورزی و علوم تغذیه بر روی این موجودات آبزی را رقم زدند. آنها اعتقاد داشتند جلبک یک ابرغذا است که می تواند مشکلات آینده تغذیه جهان را حل کند... و اکنون در آستانه خشکسالی منطقه ای و جهانی و کمین فاجعه بین المللی تغذیه، شخص وزیر جهاد کشاورزی در اظهارنظری جایگزینی علوفه با جلبک در غذای دام را جزو پروتکل مبارزه با خشکسالی در عرصه صنعت دام کشور اعلام کرده است.
● درباره جلبک...
جلبک ها حاوی اسید آمینه ها، ویتامین ها و عناصر کمیاب هستند که در مجموع سیستم ایمنی را تقویت می کنند. کلروفیل بالا و مواد فیتوشیمیایی موجود در آنها به واسطه ی کارکرد آنتی اکسیدانی شان از آسیب های سلولی جلوگیری کرده و به مکانیسم های سم زدایی بدن کمک می کنند، همچنین در مقایسه با سایر منابع پروتئینی، جلبک ها چربی کمتر و فیبر بالاتری دارند. بتاکاروتن این موجودات آبزی بدن را در مبارزه با انواع بدخیمی ها و بیماری های قلبی عروقی کمک می کند. همچنین عقیده بر این است که فیکوسیانین جلبک، سیستم ایمنی را تقویت می کند.
طیف کاربری جلبک ها در صنایع بسیار متنوع و گسترده است. از جلبک های دریایی در تهیه آگار و آلژینات استفاده می شود. آگار به عنوان یک محیط مناسب برای کشت میکروبی و کارهای آزمایشگاهی است. آلژینات نیز در صنایع غذایی و... به عنوان یک پرکننده و قوام دهنده است که در لبنیات، بستنی و آب نبات سازی و... کاربرد دارد. جلبک های دریایی در تغذیه دام، همچنین صنایع غذایی بخصوص در شرق آسیا جایگاه ویژه ای یافته اند، به طوری که چندین سال پیش مطالعاتی در مورد کاربرد جلبک برای تغذیه مسافران فضایی صورت گرفت. این توسعه به جایی رسیده است که امروزه با استفاده از انواع فاضلاب ها و پساب های کشاورزی و شیلاتی و... همچنین سیلوکردن در پی افزایش بهره وری این موجودات دریایی در تغذیه دام هستند. ابداع روش های مختلف کشت جلبک های دریایی و فرآوری های مختلف با توجه به بازدهی بالای کشت، امروزه مسیری نوین و اقتصادی را فراروی شاغلین حوزه کشاورزی قرار داده است.
● جایگاه و ارزش غذایی جلبک در علوم دامی
کشت مخلوط جلبک ها در آب های سطحی، پساب های غیر صنعتی، شیلاتی و... همچنین در استخرهای کم عمق پلی اتیلنی امکان پذیر است، به طوری که می توان تا ۹۵ تن سوسپانسیون جلبک یا حدود ۲۴۷ کیلوگرم ماده خشک به ازای هر هکتار از کشت در این استخرها به دست آورد. برای برداشت این محصول، یک سری دستگاه های سانتری فیوژی شناور در سطح استخرها و مزارع آبی کار گذاشته می شوند و بعد از جمع آوری و تغلیظ آنها، جلبک ها با پهن کردن در مقابل خورشید یا به وسیله دستگاه های حرارتی خشکانده می شوند. زمان برداشت گونه های مختلف، متفاوت است. به طوری که برداشت در فواصل مختلف (زمستان و اوایل بهار- اواخر بهار و اوایل تابستان– اواخر تابستان و پاییز) صورت می گیرد. بنابراین در تمام فصول کشت و کار جلبک عملی خواهد بود.
هر کیلوگرم ماده خشک جلبک ۶۱۳ گرم پروتئین خالص و ۱۵۵ گرم فیبر دارد. محتوای غذایی جلبک آفتاب خشک کن و دستگاه خشک کن تفاوت چندانی با هم ندارد، ولی قابلیت هضم برخی فاکتورها از جمله کربوهیدرات در این دو نوع سیستم متفاوت است. میزان انرژی قابل هضم جلبک دریایی در نشخوارکنندگان ۶۲/۲ الی ۶۶/۲ کیلو کالری به ازای هر گرم ماده خشک است. مقاومت دیواره سلولی جلبک ها در مقابل هضم از جمله دلایل اصلی کاهش بهره برداری دام از منابع کربوهیدراتی این موجود، به عنوان انرژی می باشد. البته همین دلیل به شکلی اساسی تر یکی از موانع کاربردی شدن و رواج مصرف جلبک به شکل یک ماده غذایی در مجموعه غذایی بشری، محسوب می شود. مطالعات نشان می دهد که جلبک حاوی مقادیر بالای پروتئین است و ضریب هضم پروتئین آن در نشخوارکنندگان بیش از سایر حیوانات است. تجارب مختلف حاکی از این نکته است که ترکیب جلبک دریایی با یونجه در نسبت های مناسب به بهترین نحو کمبود حاصل از چرای دام در مراتع فقیر از پروتئین را پوشش می دهد. در جدول ذیل یک سری نسبت های علوفه ای- جلبکی طی آزمایشات معین مورد ارزیابی قرار گرفته و درصد فاکتورهای مختلف این رژیم ها، همچنین قابلیت هضم آنها نشان داده شده است.
میزان پروتئین خالص جلبک تقریبا معادل کنجاله سویا و تخم کتان است در حالی که قابلیت هضم پروتئین جلبک ۵/۷۲ الی ۵/۷۳ درصد می باشد که حدود ۱۲ درصد کمتر از هضم پذیری آن در کنجاله سویا و تخم کتان است. در برخی مطالعات انجام گرفته مصرف جلبک در نسبت های مناسب به واسطه بهبود ضریب تبدیل غذایی در گوساله ها موجب افزایش وزن روزانه شده است. جلبک ها به دلیل محتوای غنی پروتئینی خود و هضم پذیری مناسب آن ، همچنین مقادیر بالای کاروتن، فسفر، کلسیم و سایر عناصر کمیاب روزبه روز با اقبال بیشتری در مصارف دامپروری قرار خواهند گرفت.
● چشم انداز
محققان در موسسه Cal poly در تلاشند با استفاده از فاضلاب های کشاورزی و بررسی شرایط کشت اقسام خاصی از جلبک ها به یک مکانیسم ترکیبی و سود آور به نام دیزل های زیستی دست یابند. اساس این نوآوری یک مشارکت بین جلبک و پساب است به طوری که جلبک مواد مغذی و مورد نیاز خود را به شکل متان و Co۲ از پسماندها گرفته و در ازای آن علاوه بر تولید روغن (Lipid) که می تواند مصارف گوناگون داشته باشد، در تصفیه محیط و در کل اکوسیستم از مواد آلاینده و گازهای گلخانه ای مثمرثمر خواهد بود. از بخش مازاد این جلبک ها بعد از روغن گیری می توان به شکل پرسی یا پلتی به عنوان یک منبع غنی به منظور خوراک دام استفاده کرد.
● بحث و پیشنهادات
اغلب دام ها به دلیل وجود یک طعم خفیف تلخ خیلی راغب به مصرف جلبک غیر پلتی نیستند. لذا بررسی و مطالعات بومی در جهت تاثیر پلت های مرکب (جلبک و ... ) یا یک سری افزودنی ها مثل ملاس در خوش گواری این ماده ضروری به نظر می رسد.
با طرح توسعه دیزل های زیستی (Biodiesel) که در واقع حاصل روابط برهمکنشی جلبک و پسماندهاست، هدایت تحقیقات در راستای تنظیم و تدوین بهره برداری از آن منبع به عنوان یک منبع فراهم در تغذیه دام، همچنین کندوکاو مشکلات، محدودیت ها و معذورات این کارکرد اجتناب ناپذیر خواهد بود.

مترجم: دکتر حامد حیدری والا
منابع و ماخذ:
www.foodnavigator.com
www.asas.org
www.thepolypost.com
http://globalwarming-arclein.blogspot.com
www.sciencedirect.com
Journal of Animal science

منبع : ماهنامه دام، کشت و صنعت