وزارت ICT بدون IT

بدون شک سال ۸۶ را می‌توان یکی از سال‌های پر دستاوردی دانست که حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشورمان در طول عمر خود دیده است. تصویب سند راهبردی جامع فناوری اطلاعات رونمایی از کاوشگر سفیر و ماهواره امید با تلاش برای خصوصی‌سازی و رسیدن تعداد مشترکان تلفن‌همراه به ۳۹میلیون نفر و ... تنها بخشی از دستاوردهایی است که طی سال‌جاری به دست آمده است.» این متن بخشی از خبری است که در روزهای پایانی سال بر خروجی سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نقش بست.خبری که انتقاد بسیاری از فعالان حوزه آی‌تی را به همراه داشت. چرا که اکثر آنها معتقد بودند که این وزارت از زمان فعالیت خود تاکنون کار قابل توجهی را برای صنعت IT کشورمان انجام نداده است. هر چند که این وزارت روزانه آمارهای مختلفی مبنی بر افزایش ضریب نفوذ تلفن‌همراه یا ضریب نفوذ اینترنت ارائه می‌دهد، اما به گفته کارشناسان شواهد با آنچه اظهار می‌شود فرسنگ‌ها فاصله دارد و اوضاع فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور وخیم‌تر از آن است که می‌توان تصور کرد.
● سیر نزولی آی‌تی
طرح شبکه ملی اینترنت، ارائه پیش‌نویس طرح تشکیل سازمان نظام مهندسی فناوری اطلاعات، ایجاد یک دیتاسنتر داخلی، مشخص کردن متولی VOIP، واگذاری مخابرات به بخش‌خصوصی، تصویب قانون جرایم رایانه‌ای و ... از جمله طرح‌ها و قوانین مسکوت مانده حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور هستند که هنوز سرنوشت مشخصی برای آنها معلوم نشده است. گفته می‌شود که مجری اصلی طرح‌های حوزه IT در کشور عمدتا در دست بخش‌خصوصی است و در این رابطه وزارتخانه باید همکاری لازم را در برابر این بخش انجام دهد و این در حالی است که این وزارت نه تنها این کار را نکرده است، بلکه باعث بروز مشکلات فراوانی برای این بخش‌خصوصی نیز شده است به طور مثال بنابر اظهارات وزیر در سال ۸۶ بالغ بر ۴۰۰۰ مناقصه در این وزارت برگزار و اجرای تمامی آنها به بخش‌خصوصی واگذار شد. اما تاکنون هیچ اقدامی از سوی این وزارتخانه در راستای شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی در خصوص این که این مناقصات به چه شرکت‌هایی با چه مبلغی طی چه مدتی قرارداد انجام شده و ... صورت نپذیرفته است که ادامه این موضوع شبهات فراوانی را برای بخش‌خصوصی به همراه داشته است.
سهیل مظلوم قائم مقام سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در مورد فعالیت سه ساله وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور می‌گوید: «از سه سال گذشته تاکنون این وزارتخانه بیشتر توان و دقت خودش را روی مخابرات گذاشته و اصلا به صنعت آی‌تی کشور توجهی نکرده است.در واقع باید بگویم که آی‌تی عملا در این وزارتخانه از جایگاه قابل توجهی برخوردار نبوده و فعالیتی را هم که بگویم انجام شده و خروجی داشته اصلا دیده نشده است و من با ارفاق به این وزارتخانه نمره صفر می‌دهم.» با نگاهی به گفته‌های سلیمانی وزیر وزارتخانه ICT در همایش روز جهانی ارتباطات بیشتر صحبت‌ها و سخنرانی‌های انجام شده حول افزایش ضریب نفوذ تلفن‌همراه، ارائه پروانه به اپراتور سوم و ... بوده است.
سلیمانی در بخشی از سخنرانی خود به اهدای پروانه‌های اپراتور اول، سوم و اپراتور شبکه بی‌سیم اشاره کرده بود و با تاکید بر این که خصوصی‌سازی مخابرات یک سند افتخار محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: اپراتور سوم که قرار است نسل سوم تلفن‌همراه را ارائه کند، برگ زرین دیگری در خدمات دولت نهم است و اهدای وای‌مکس انحصار را از شبکه تلفن سیمی خارج می‌کند. البته سلیمانی از فعالیت‌های انجام شده توسط این وزارتخانه در حوزه IT نیز به دفاع برخاست و با تاکید بر ضرورت توجه به این حوزه و با بیان اینکه در عرصه تجارت و مبادله کالا و خرید آن با استفاده از زیرساخت موجود در کشور امکان تحولات عظیم فراهم است، اظهار داشت: امروزه با تحولاتی که در این حوزه صورت گرفته کشاورزان می‌توانند ظرف چند روز پولشان را دریافت کنند، در حالی که این امر پیش از این چند ماه به طول می‌انجامید.
به گفته سلیمانی در آموزش نیز امکان دسترسی افراد از نقاط دور فراهم شده و امکان دسترسی بر دانش و فناوری جدید و عرضه محصولات و دریافت خدمات با این تکنولوژی امروزه بسیار سهل‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود. وی در ادامه اظهار داشته بود که امروز شبکه ارتباطات کشور از قابلیت‌های فراوانی برخوردار است که می‌تواند سرویس‌های مختلفی را به بخش‌های مختلف کشور ارائه دهد. اما وقتی پای صحبت فعالان این صنف می‌نشینی آنها چیزی خلاف این گفته‌ها می‌گویند و بر این باورند که صنعت IT در چند سال گذشته هیچ پیشرفتی نداشته است.
مظلوم در این رابطه می‌گوید: «فضای IT در این سه سال روند نزولی داشته و اوضاع بهتر که نشده، بلکه بدتر هم شده است. سازمان نظام‌صنفی ده‌ها بار به صورت شفاهی و کتبی، اعتراض خود را به این وزارتخانه نشان داده است، اما هیچ‌گاه با عکس‌العملی از طرف آنها روبه‌رو نشده است. بنابر اظهارات مظلوم وزیر وزارتخانه ICT در همان اوایل فعالیت خود بارها در گفته‌های خود به این نکته اذعان داشته بود که حوزه IT به هیچ وجه جزو حوزه این وزارتخانه به حساب نمی‌آید و گفته بود فقط ما ارتباط یا همان کانکشن را به در سازمان‌ها یا منازل می‌بریم و آنها خودشان تصمیم می‌گیرند که با آن چه کاری را انجام دهند.» به گفته این قائم‌مقام سازمان نظام صنفی به دلیل ناهماهنگی که در داخل وزارتخانه وجود داشته و همچنین دخالت بی‌جای بعضی افراد در کارها باعث شد، یک سری از بخش‌هایی که در حوزه IT فعالیت داشته‌اند، مثل شورای‌عالی اطلاع‌رسانی، شورای‌عالی انفورماتیک و... تحت تاثیر این ناهماهنگی قرار گرفته و صنعت آی‌تی پیش از پیش با چالش روبه‌رو شود.
به اعتقاد برخی کارشناسان وجود چندین سازمان یا شورای موازی در این حوزه به نوعی این حوزه را پیش از پیش با مشکل مواجه کرده است. این در حالی است که مظلوم همین تعداد سازمان فعال در این حوزه را هم کم می‌داند و تصریح می‌کند که اگر ۱۰ سازمان دیگر هم به این حوزه اضافه شوند به دلیل اینکه کشور ما چندین سال از فناوری‌های نوین جهان دور است، باز هم این تعداد کم به نظر می‌رسد. مظلوم همچنین بر این عقیده است که این وزارتخانه چون خودش نمی‌تواند به درستی در این حوزه کاری انجام دهد، جلوی فعالیت بخش‌های دیگر از جمله بخش خصوصی را به بهانه هماهنگی و یگانگی می‌گیرد. به گفته وی این وزارتخانه در این ۳ سال حتی یک قدم هم برای آی‌تی برنداشته و تمام کارهای انجام شده آن فقط جنبه تشریفاتی داشته است.
● کپی‌برداری
همه فعالان این صنف به طور کامل از این وزارت ناراضی نیستند و در کنار انتقاداتی که به این وزارت وارد می‌کنند به کارهای زیرساختی نسبتا خوبی که انجام داده است نیز اشاره می‌کنند. علی کاظمی‌مقدم، کارشناس حوزه «آی‌تی» با اشاره به کارهای زیرساختی که وزارت ICT در این مدت انجام داده به طرح‌های همچون اتصال مدارس به شبکه‌های اینترنتی، افتتاح حساب الکترونیکی بر دانش‌آموزان اشاره می‌کند و می‌گوید: «مجهز شدن مدارس به چندصد دستگاه و اتصال آنها به شبکه اینترنتی در ابتدا قدم خوبی است که این وزارتخانه برداشته است و در واقع باید بگویم حداقل به فکر انجام چنین کاری بوده است؛ اما اینکه چقدر در آن موفق بوده است یا نه احتیاج به گذشت زمان دارد.»
البته این کارشناس نیز معتقد است که وزارتخانه در طی این چند سال، فعالیت قابل توجهی را برای صنعت «آی‌تی» کشور و مخصوصا صنعت نرم‌افزار انجام نداده است. به گفته وی، این وزارتخانه مثل همیشه به زیرساخت‌های مخابراتی توجه خاصی داشته و در این کار نیز تا حدودی موفق بوده است. کاظمی‌مقدم در ادامه می‌گوید: «وزارتخانه در زمینه سرویس تنها کاری را که انجام داده است راه‌اندازی پورتال ملی iran.ir بود که واقعا نمی‌توان نام یک پورتال را هم روی آن گذاشت؛ چراکه این پرتال بیشتر به یک لینکستان شبیه است که تنها می‌تواند کارهای عادی کاربران را انجام دهد یا بخش‌نامه‌ها، آیین‌نامه‌های سازمان‌های مختلف را روی آن به نمایش بگذارد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «بیشتر کارهای وزارتخانه یک سری کارهای موازی بوده است مثل چاپ کتاب که تقلیدی ناموفق از پروژه‌های تکفا بوده یا همان ارائه پورتال ملی کپی‌ بود از پورتالی که برای تکفا ارائه شده بود. یا به طور مثال شورای عالی اطلاع‌رسانی توانست آیین‌نامه و دستورالعمل فراوانی در حوزه IT منتشر کند؛ در حالی که وزارتخانه به جز چندین آیین‌نامه کم‌اهمیت کار دیگری را نتوانست انجام دهد.»
بنا بر اظهارات این کارشناس پروژه تکفا یکی از آن پروژه‌هایی بود که به نوعی می‌توانست باعث رشد صنعت «آِی‌تی» در کشور شود و حداقل اثری که داشت این بود که باعث شده بود خیلی از شرکت‌ها و سازمان‌ها استفاده از خدمات الکترونیکی، اینترنتی و ... را جزو اولویت‌های کاری خود قرار دهند.
در اوایل کار تکفا، خیلی‌ها از آن انتقاد می‌کردند و می‌گفتند ناموفق خواهد بود و به شکست برخواهد خورد که در آخر هم همین اتفاق افتاد؛ اما با برچیده شدن آن دیده شد که خیلی از شرکت‌ها ورشکست شدند.یکی دیگر از بداقبال‌ترین پروژه‌هایی که تاکنون در سردرگمی طولانی به سر می‌برد و هنوز متولی اصلی آن مشخص نشده است، عرضه خدمات تلفن اینترنتی یا همان Voip است. در آخرین خبر منتشر شده در این زمینه تنها شرکت زیرساخت قرار بود مجوز مبادله کردن ارتباطات بین‌الملل را صادر کند که انتشار این خبر اعتراض بسیاری از شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنتی را برانگیخت.علی توسلی، مدیرعامل شرکت نیونت در این باره می‌گوید: «به اعتقادمن و فعالان این صنف‌ دخالت زیرساخت در این حوزه غیرقانونی است؛ برای اینکه این کار در حیطه فعالیت زیرساخت نیست که این هم برمی‌گردد به نظارت وزارت ICT بر این حوزه که اجازه می‌دهد هر سازمانی در کارهای دیگری دخالت کند.»
توسلی در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون مساله Voip سر و سامانی نگرفته و چرا وزارتخانه برای حل این مساله فعالیتی نکرده است، می‌گوید: «دلیل اصلی این امر این است که اصولا وزارتخانه نمی‌داند مساله Voip چیست؛ چراکه وقتی دفاتر ما شروع به فعالیت در این زمینه کردند، کلا آنها اطلاعی در این زمینه نداشتند. در واقع بخشی از طولانی شدن بحث تلفن اینترنتی به دانش کم مسوولان وزارت ICT برمی‌گردد.»
● عدم توجه به بخش‌خصوصی
به گفته محمود خادمی، عضو کمیسیون اینترنتی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای اصولا وزارت ICT توجه آن‌چنانی به بخش‌خصوصی ندارد و نمونه بارز آن را می‌توان در همایش روز ارتباطات دید؛ چرا که در این روز هیچ یک از نمایندگان بخش‌خصوصی دعوت به عمل نیامده بود و هیچ نماینده‌ای از این بخش در این همایش شرکت نداشتند. خادمی اظهار می‌کند که اصولا وزارت ICT به «آی‌تی» و آنچه که ارتباط با بخش خصوصی دارد، اهمیت نمی‌دهد. خادمی در مورد فعالیت‌های وزارتخانه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در حوزه IT می‌گوید: «وزارتخانه در طول این سال‌ها کار شاخصی را برای صنعت IT کشور انجام نداده است و تنها چیزی که می‌توان به آن اشاره کرد، افزایش میزان پهنای باند بود که در واقع آن هم زیرساختش از گذشته آماده بود.
در حال حاضر هم ما یک پهنای باندی را تهیه و به طور انحصاری به خریداران ارائه می‌دهد که آن هم از بهمن‌ماه با مشکل مواجه شده است و اکثر خریداران باید در نوبت‌های طولانی بمانند. در واقع باید بگوییم وزارتخانه فقط به ارتباطات توجه می‌کند و در حوزه فناوری اطلاعات نقش چشمگیری ندارد،» به اعتقاد خادمی، تنها راه نجات از این وضعیت این است که وزارتخانه به وظایف خودش به عنوان متولی دو بخش‌خصوصی و دولتی عمل کند و همکاری لازم را با هر دو بخش داشته باشد. اما در حال حاضر وزارتخانه با رفتارهایی که از خودش نشان داده عملا ‌انگیزه را از بخش‌های مختلف فعال در این حوزه به علت عدم برنامه‌ریزی، بودجه‌های ناکافی، عدم اعلام برنامه و ... گرفته است.
● پاسخ وزارت ارتباطات
برای اینکه در این گزارش، یک طرفه به قاضی نرفته باشیم به سراغ مسوولان وزارتخانه ICT نیز رفتیم تا نظر آنها را هم در این مورد جویا شویم؛ اما به جز قرار ملاقات‌های یک‌هفته‌ای، مسافرت مسوولان، عدم پاسخ به گوشی و ... با جواب دیگری روبه‌رو نشدیم و تنها مسوولی که تا حدودی حاضر به پاسخگویی شد این جمله را ذکر کرد که چون بیشتر با افراد منفی باف مصاحبه شده که کاری جز مخالفت با دولت را ندارند، حاضر به پاسخگویی نیست و تنها زمانی می‌تواند از وزارتخانه دفاع کند که یک قرار مناظره تشکیل شود.
وی همچنین یادآور شد؛ آنهایی که این همه از وزارتخانه ایراد می‌گیرند و این وزارتخانه را مقصر اصلی عدم پیشرفت صنعت آی‌تی در کشور می‌دانند، چرا به کارهای بزرگی که این وزارتخانه در زمینه بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک و ... اشاره نمی‌کنند و چرا خودشان به وعده‌های محول شده‌شان عمل نمی‌کنند و به طور مثال زمان انتخاب خود را به آینده موکول می‌کنند و کم‌کاری خودشان را به گردن وزارتخانه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور می‌اندازند.

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا