به مناسبت روز سالمند دورانی که می تواند خوش بگذرد

در فرهنگ ما «پیر شدن» دعای خیری است که همواره بدرقه راه کودکان می شود. پیری و سالخوردگی امری اجتناب ناپذیر و غیرقابل برگشت است. با توسعه دانش پزشکی و کاهش مرگ و میر، امید زندگی یا همان طول عمر انسانها نیز در حال افزایش است. به نحوی که در سال ۲۰۰۰ میلادی جمعیت ۶۰ ساله ها و بالاتر دنیا در حدود ۶۰۰ میلیون نفر برآورد شده است و این میزان در سال ۲۰۲۵به ۱.۱ میلیارد نفر و در سال ۲۰۵۰ به ۲ میلیارد نفر خواهد رسید.
این روند جهانی افزایش سالمندی در ایران نیز با آهنگ ۲درصد رشد در حال افزایش است. در کشور ما هم اکنون بالغ بر ۵ میلیون سالمند زندگی می کنند و پیش بینی می شود این افراد در طی ۲۰ سال آینده به ۱۰ میلیون نفر برسند.
با افزایش درصد سالمندان کشور، میانه سنی جمعیت بالا رفته است و از یک جمعیت جوان به سوی یک جمعیت پیر (رسیدن میانه سنی ۱۷ به ۳۲سال) درگذر است.
دکتر مهین سادات عظیمی کارشناس مسائل سالمندان مرکز بهداشت استان مرکزی نیز بر لزوم آگاه سازی جامعه در مورد سالمندان اشاره می کند و می گوید: «باورهای غلطی در میان افراد در این دوره از زندگی وجود دارد.»
وی اضافه می کند: «در کنار سایر تبعیضاتی که برای سالمندان قائل می شویم تبعیض سنی نمود بیشتری دار بطور مثال پوشیدن رنگ های شاد برای سالمندان یک عیب تلقی می شود یا گمان می کنیم سالمندان به علت داشتن سن بالا نباید زیاد شاد باشند یا پول خود را برای خودشان خرج کنند.»
وی با اشاره به اینکه این باورهای غلط در بین برخی از پزشکان نیز دیده شده و باعث می شود کار مهمی برای جمعیت ۶۰ سال و بالاتر صورت نگیرد اضافه می کند: «پیری الزاماً با درد و بیماری همراه است، اصلاح شیوه زندگی بعد از سالمندی دیگر سودی ندارد و برای افزایش کیفیت زندگی سالمندان کاری نمی توان کرد. برخی تفکرات غلط در مورد سالمندان است که بر نگرش جامعه نسبت به سالمندی تاثیر منفی می گذارد در نتیجه برای بهتر شدن کیفیت زندگی آنان برنامه ریزی نمی شود. سالمندان این نگرش جامعه را درک می کنند و این موضوع فشار روانی سنگینی را بر آنها وارد می کند.»
دکتر عظیمی با تاکید بر اینکه می توانیم سالمند شویم بدون اینکه بیماری داشته باشیم اظهار داشت: «در مورد آموزش سالمند نیز مشکل وجود دارد سالمند در کلاس آموزشی شرکت می کند اما ما کتاب در حدی نداریم که در اختیارش بگذاریم که یک منبعی برای یادآوری داشته باشد که در منزل اگر سواد دارد خودش بخواند یا اگر بیسواد است اطرافیان برایش بخوانند.»
پیری اجتناب ناپذیر است اما بسیاری از مشکلات و بیماری های سالخوردگی با اصلاح شیوه زندگی قابل پیشگیری است. این بخشی است که باید به افراد جامعه و همچنین سالمندان آموزش داد اما بخشی از مشکلات سالمندی نیز از حیطه اختیار خود سالمند خارج است و به جامعه ای که سالمند در آن زندگی می کند برمی گردد. به عنوان مثال وجود متخصص طب سالمندی یا سایر تخصص ها، خدمات پاراکلینیک، وجود مرکزی که همه خدمات مورد نظر در آن، یکجا جمع باشد، وجود سیستم ارایه خدمات درمانی در منزل، وجود مراکز بستری طولانی مدت ویژه سالمندان و در نهایت وجود بیمه های درمانی مکفی که درمان های تخصصی را هم در برگیرد اما سالمند بتواند از عهده مخارج آن برآید، برای زندگی مطلوب در دوران سالمندی لازم است.
«دکتر پروین جهان بان» معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان مرکزی نیز با بیان اینکه بیشتر سالمندان در نحوه پر کردن اوقات فراغت خود با مشکل مواجه هستند می گوید: «برخی از این سالمندان در زمان جوانی خود دارای کارایی، تخصص و تجربه بوده اند اما اکنون که در دوران بازنشستگی به سر می برند حتی در چگونگی پر کردن اوقات فراغت خود دچار مشکل هستند.»
وی فعال شدن مراکز غیردولتی را در جهت دادن و پر کردن اوقات فراغت سالمندان موثر می داند و می گوید: «اگر بتوانیم برنامه ریزی های مدونی برای این قشر از جامعه داشته باشیم و این افراد ساماندهی شوند بسیاری از مشکلات از جمله افسردگی و بی هدفی این افراد پایان می یابد.»
اما افزایش افراد مسن، هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ درصد جمعیت روی تمام جوانب زندگی بشر اثر می گذارد. پیری جمعیت در بخش اقتصادی بر رشد اقتصادی و سرمایه گذاری، بازار کار، درصد افراد در سن کار، مستمری و بازنشستگی موثر است. در بخش اجتماعی و بهداشتی بر سلامتی و خدمات آن و ساختار خانواده و در سطح سیاسی می تواند بر نتیجه رای گیری و انتخابات تاثیرگذار باشد.
سالمندی فصلی از زندگی است با مسائل و مشکلات خاص خود. برخی از جامعه شناسان از آن به دوره سوم زندگی افراد یاد کرده اند که احتیاجات عاطفی، معیشتی، امنیت، احتیاج به تفریح و شرکت در زندگی اجتماعی از جمله نیازهای فردی این دوران است.
اولین نیاز سالمندان کشور ما نیاز مالی است بطوری که بر اساس بررسی کشوری سال ۸۱ حدود ۷۴ درصد سالمندان درآمد خود را برای امرار معاش ناکافی دانسته اند.
پس از نیازهای مالی، بهداشت و درمان دومین نیاز سالمندان است. متوسط دفعات مراجعه سالمندان به پزشک ۱۵ بار در سال برآورد شده است که می توان با فاکتورهای محدودکننده، درمان های به موقع و مناسب و استفاده از تجارب طب سالمندی در سایه برنامه ریزی، هماهنگی دستگاه ها و بخش های دولتی و غیردولتی، ناتوانی و بیماری های مزمن دوره سالمندی را که برای خود فرد، خانواده و سیستم بهداشتی هزینه بر است را پیشگیری یا به تاخیر انداخت.
در جامعه هایی که توجه به سالمند از ارزش های آنها است، سالمندی، نوعی تفاخر و عزت در آنان ایجاد می کند. سالخوردگی جمعیت بایستی با حضور و مشارکت فعال سالمندان همراه شود چرا که توسعه کشور بدون تجربه و تخصص آنان، از کار افتادن چرخ های تولید و اقتصاد را به دنبال خواهد داشت و در این بین کاهش بار بیماری های شایع افراد ۶۰ ساله و بالاتر و حفظ استقلال سالمند بدون کمترین معلولیت از برنامه سلامت سالمندان است که تاکنون کمتر از دیگر مراحل رشد انسان بدان توجه شده است.

سمیه بصیرت- اراک

منبع : روزنامه کیهان