افسردگی بیماری همه گیر جوامع امروزی

همه یا بهتر است بگوییم اکثر ما انسان‌ها گاهی اوقات دچار بی‌حوصلگی یا خلق پایین )low mood(می‌شویم که روانشناسان این افراد را به دو دسته تقسیم می‌کنند عده‌ای که در اثر بعضی از مشکلات کوچک مثلا قطع ارتباط با دوستان ،‌از دست دادن یکی از اقوام دچار چنین حالتی می‌شوند که در این مدت فرد گریه می‌کند،‌ غذا نمی‌خورد ،تحریک پذیر می‌شود ،‌بدخواب می‌شود . این دسته افراد بعد از زمان خیلی کوتاه خوب می‌شوند و نمی‌توان واژه افسردگی را به آنان نسبت داد . دسته دوم نیز در اثر عوامل بالا یا بدون هیچ عوامل عاطفی دچار چنین وضعیتی شدند، ولی بی‌حوصلگی این افراد به حدی می‌رسد که موجب تاثیر و اختلال در بخشی از زندگی می‌شود و این وضعیت به مدت دو هفته ( حداقل) طول می‌کشد و تا جایی ادامه پیدا می‌کند که فرد افکاری مثل خودکشی را در ذهن خود می‌پروراند . برای چنین افرادی در علم روانشناسی واژه افسردگی)Depression( را به کار برده می‌شود .
حال اگر بخواهیم واژه افسردگی را در اصطلاح کارشناسان تعریف کنیم باید بگوییم که افسردگی یک بیماری روحی و جسمی است به طوری که هم دارای علائم روحی می‌باشد و هم علائم جسمی . در صورتی که ماهیت آنها از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد .
خلق پایین هم از افسردگی ناشی می‌شود ولی درجه آن از یک افسردگی معمولی بالاتر است. اگر بخواهیم خلق پایین را تعریف کنیم باید گفت : عبارت است از احساس غم، پوچی از دست دادن بیم و ترس خلق پایین باعث می‌شود که انسان از هیچ چیزی لذت نبرد و ممکن است علاقه خود را نسبت به سرگرمی‌هایی که قبلا داشته از دست بدهد . تحقیقات روانشناسان به اینجا رسیده است که وقتی دچار افسردگی می‌شویم نحوه فکر کردن ما هم تغییر می‌یابد . یعنی فرد همه چیز را جور دیگر می‌بیند تمام کارهای خوبی که در زندگی انجام داده را فراموش می‌کند . چنین افکار منفی باعث می‌شود که اعتماد به نفس خود را از دست داده و احساس بی‌ارزشی می‌کند ولی آنها از علایم‌ که ناشی از افسردگی می‌شود اضطراب و نگرانی را از عوارض مهم دانستند زیرا وقتی فرد احساس تهدید و خطر می‌کند هورمونی به نام آدرنالین در بدن ترشح می‌شود که وارد جریان خون می‌شود و از آنجا به عضلات و مغز می‌رود تا فرد سریع‌تر فکر کند و اقدام به فرار کند . علاوه بر آن این هورمون باعث می‌شود که عضلات منقبض شده و آماده هر گونه عکس‌العمل خود می‌شود . در افرادی که افسرده هستند این احساس‌ اضطراب و نگرانی می‌تواند چندین ماه باقی بماند. فرد افسرده‌ای که در وضعیت اضطراب است ممکن است متوجه حال خود نباشد برای همین این افراد دچار تحریک پذیری و پرخاشگری می‌شوند .
همان طور که در مقدمه آوردیم علایم افسردگی علاوه بر روحی و روانی دارای علایم جسمی نیز می‌باشد که روان‌پژوهان مهمترین علایم آن را کند شدن حرکات بدن ذکر می‌کنند.
فردی که دچار افسردگی است احساس می‌کند که شبیه ماشینی شده است که گریپاژ کرده و به سختی حرکت می‌کند . در تمام مدت احساس خستگی می‌کند ، به آهستگی راه می‌رود و به آهستگی و کندی حرف می‌زند . گاهی اوقات کند شدن حرکات بدن موجب یبوست می‌شود و قاعدگی بعضی از آنها متوقف یا نامنظم می‌شود .
پزشکان عمومی علت به وجود آمدن افسردگی را کاهش سطح بعضی از مواد شیمیایی در مغز می‌دانند همان طور که می‌دانیم مغز از میلیاردها سلول عصبی تشکیل شده است. برای انجام یک حرکت و یا حتی فکر کردن درباره انجام آن صدها عدد از این سلول‌ها باید کار کنند . برای اینکه این سلول‌های عصبی کار خود را همراه با یکدیگر انجام دهند لازم است به طریقی با یکدیگر ارتباط داشته باشند وآنها این کار را با ترشح مواد شیمیایی به نام “ نوروترانسمیترها” انجام می‌دهند . تحقیقات نشان می‌دهد که در افراد مبتلا به افسردگی سه نوع نوروترانسمیترهای مهم به نام‌های : دوپامین، سروتونین ،‌نورآدرنالین کاهش یافته‌اند. مقادیر این مواد شیمیایی به دلیل کمبود آن اختلالاتی ایجاد می‌کند که باعث بروز افسردگی می‌شود . هنوز مشخص نشده که چرا این مواد شیمیایی کاهش پیدا می‌کند شاید بر اثر استرس و اضطراب مقدار ( نوروترانسمیترها) پایین می‌آید و منجر به افسردگی می‌شود .
متخصصین رشته روانشناسی و روانپزشکی می‌توانند بین انواع افسردگی تفاوت قائل می‌شدند و آنها را به سه دسته تقسیم می‌کنند که شامل افسردگی خفیف،‌متوسط و شدیدی می‌شوند.
افسردگی خفیف : خلق پایین ممکن است ایجاد شود و بعد از مدتی از بین برود این بیماری اغلب بعد از یک واقعه استرس‌زا بروز می‌کند که فرد در این نوع احساس اضطراب و نگرانی دارد .
افسردگی متوسط: خلق پایین طول کشیده وباقی می‌ماند و شخص دچار علایم جسمی نیز می‌گردد گرچه این علایم از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند و نیاز به درمان دارویی دارد.
افسردگی شدید: یک بیماری تهدید کننده زندگی می‌باشد که دارای علایم شدیدی می‌باشد. بیمار دچار علایم و مشکلات جسمی ،‌هذیان و توهمات می‌شود که در بعضی از مواقع بیمار در آسایشگاه بستری می‌شود.
حال که با افسردگی و انواع و علایم آن آشنا شدیم اینک به راه و روش درمانی آن می‌پردازیم. روان درمانی یکی از راههای درمان افسردگی است که نیازی به مصرف دارو ندارد. روان درمانی‌ها را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد : روان درمانی کوتاه مدت و روان درمانی بلند مدت .
در روان درمانی کوتاه مدت طول درمان شش ماه است یعنی جلسات بین چهار تا بیست و چهار هفته طول می‌کشد در بلند مدت ابتدا کندوکاوی در مشکلات گذشته بیمار می‌شود تا مشخص گردد که بیمار چه مسائلی در کودکی و گذشته خود داشته است.
روانکاوی طولانی مدت به ما کمک می‌کند که این احساسات بد را از اعماق ذهن به سطح و به سمت ضمیر خود آگاه بیاوریم هدف آن خلع سلاح کردن احساسات و متوقف کردن آنها در ایجاد مشکلات می‌باشد و اگر روان درمانی‌های کوتاه و بلند مدت کارساز نباشد بیمار افسرده باید به مدتی که روانپزشک مشخص می‌کند دارو مصرف کند .
و اگر باز هم دارو کارساز نبود در مرحله آخر از شوک برقی استفاده می‌شود . در پایان باید گفت در جوامع امروز دراکثر کشورها بیماری افسردگی همه گیر شده است. از دیدگاه علما بیماری افسردگی ناشی از کم بودن یا کم شدن اعتقادات معنوی و روحانی انسان است . البته با ید این نکته را در نظر گرفت که فرد افسرده از نظر جسمی هیچ گونه مشکلی نداشته باشد ولی به عقیده علما و عرفا بهترین راه درمان افسردگی تزکیه نفس است که از طریق دعا ،ذکر ،‌خواندن و تدبر و تفکر کردن در آیات قرآنی موجب برطرف شدن این بیماری می‌شود .

زهرا یوسفی مصری

منبع : روزنامه رسالت