حرکت‌ روی‌ لبه‌ تیغ عالمان اسلامی

اهمیت‌ و دشواری‌ تصمیمات‌ و اظهارنظرهای‌ عالمان‌ اسلامی‌ و مجتهدان‌ همچون‌ پیامبران‌ و امامان‌، حرکت‌ روی‌ لبه‌ تیغ‌ است‌؛ موسی‌ باید بین‌ فرامین‌ الهی‌ و خواسته‌های‌ لجام‌ گسیخته‌ قوم‌ بنی‌اسرائیل‌ آشتی‌ می‌داد و چه‌ بسا خود میان‌ آن‌ دو له‌ می‌شد!
عیسی‌ باید مردمی‌ را که‌ خواسته‌های‌ شخصی‌ خویش‌ را در دهان‌ پروردگار می‌گذاردند، زنده‌ می‌ساخت‌. آن ها می‌خواستند پادشاه‌، عیسی‌ می‌گفت‌ پیامبر، آن ها امر می‌کردند، شریعت؛ عیسی ‌توصیه‌ می‌کرد: محبت‌؛ آن ها «پیشگویی‌» از مسیح‌ می‌خواستند، در حالی‌ که‌ او به‌ آنان «پیام‌ زندگی‌» می‌داد. عیسی‌ باید این‌ دو قطب‌ به‌ ظاهر غیرقابل‌ جمع‌ را به‌ هم‌ نزدیک‌ می‌ساخت‌.
محمد باید مردمی‌ را که‌ از او معجزه‌ به‌ معنای‌ کارهای‌ عجیب‌ و غریب‌، می‌خواستند با وحی‌ و پیام‌ الهی‌ آشنا می‌ساخت‌. بسیاری‌ از کسانی‌ که‌ مشرک‌ بودند و پیش‌ از آنان‌ مسلمانان‌ را آزار می‌دادند، پس‌ از اسلام‌ آوردن‌ می‌خواستند اینک‌ گروه‌ مقابل‌ یعنی‌ کافران‌ و مشرکان‌ را مورد آزار و اذیت‌ قرار دهند، اما پیامبر بزرگ‌ اسلام‌ به‌ آنان‌ یاد داد که‌ آن ها‌ باید از درون‌ متحول‌ شوند و به‌ رفتار جاهلیت‌ با رنگ ‌و لعابی‌ جدید روی‌ نیاورند. می‌بایست‌ نفس‌ کنش‌های‌ آنان‌ از اساس‌ تغییر کند.
کافی نیست که علما و مجتهدان تنها به اظهارنظرهای سایر ادیان و حتی منتقدان اسلام پاسخ گویند. آن ها باید همزمان تندروهای درون دین اسلام و تعصبات و تحجراتی را که به رنگ شریعت در آمده و با نفس دین در تضادند و عملاً اسلام را بدنام می کنند، نقد کرده و در کنترل در آورند. قرار نیست که تعدادی جوان با تفکر طالبان در افغانستان و پاکستان (و حتی عمدتاًً در مدارس مذهبی طالبان) در مورد آثار و اظهارنظرهایی که نه خوانده و نه می دانند، دست به اعتراض زده و اقدام به خشونت ورزند و علمای اسلامی و مجتهدان به دفاع از آنان بپردازند! علما و مجتهدان باید این دشمنان داخلی را که با تحجر و تعصب تیشه به ریشه اسلام و هر دینی می زنند، هدایت کرده و مانع از بروز رفتارهای غلطی از جانب آنان شوند که به اسم اسلام و مسلمین تمام شده و مهمتر از آن موجب گمراهی جوانان و متدینان شده و عملاً تکرار رفتار جاهلیت در دوران کنونی است!
علمای‌ اسلامی‌ و مجتهدان‌ امروز بیش‌ از هر زمان‌ دیگری‌ وظیفه‌ای‌ خطیر پیش‌ رو دارند. امروز که‌ خشونت ‌طلبی‌ و تندروی‌ راه‌کار غلط‌ عده‌ای‌ متعصب‌ که‌ جوانان را گمراه و اسلام‌ را بدنام‌ کرده‌اند، قرار گرفته ‌است‌، امروز که‌ جهاد و ایثار با قتل‌ و کشتار عوض‌ گرفته‌ شده‌ است‌، امروز که‌ عشق‌ که‌ پیام‌ هر دینی‌ است‌، با نفرت‌ تعویض‌ شده‌ است‌، اینک‌ که‌ اسلام‌، دین‌ مرحمت‌ و عدالت‌ در خطر تغییر به ‌دین‌ نفرت‌ و جهالت‌ و تعصب‌ است‌، امروز که روح دین با حواشی و ظواهر دینی جایگزین شده است، امروز که خرافات گسترش یافته و چون علف هرزی درخت معنویت را تهدید می کند، اینک که ماهیت جهانی که آن را زمانی می شناختیم، اساساً متفاوت شده است، اکنون که هویت معنوی، اخلاقی و دینی چیز تازه ای می گوید و حال که راه های شکل گیری و گسترش دین داری، معنویت گرایی و اخلاق مداری تفاوت هایی اساسی با گذشته کرده است، وظایف علما و مجتهدین است که خود را مبعوث یافته حس کنند. آنان ادامه دهندگان راه پیامبران اند که هرگز برای مشروعیت بخشی به راه های باطلِ خرافی و تکیه بر تظاهرات دینی نیامدند، آمدند تا انقلاب و اصلاحاتی را در وجود انسان ها برانگیزند، آن گونه توفانی در شخصیت افراد که انگار انسانی جدید متولد شده است و آن گونه تغییری در جامعه که پنداری دنیایی دیگر را خلق نمودند؛ مردم و جامعه ای که مدام نیز خود را داوری کرده و اصلاح نمایند؛ آنان باید راه‌ را نشان‌ دهند. اول‌ خود بیابند، آن گاه‌ به‌ دیگران‌ اشاره‌ کنند. عالمان‌ و مجتهدان‌ باید به‌ جای‌ تکرار حرف‌هایی‌ که‌ بارها و بارها زده‌ شده‌ است‌، معانی‌ پنهان‌ دینی‌ که‌ در قرآن‌ موج‌ می‌زند و مصادیق‌ معنوی‌ و آزمون‌های‌ دینی‌ امروز آن‌ها را کشف‌ کنند و در اختیار دیگران‌ قرار دهند.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی
دکترای فلسفه و ادیان از تگزاس آمریکا