راز کودکان گریزپا

● حمایت افراطی
انسان ها از حضور در موقعیت هایی که به نفع آنها نبوده یا به نوعی ارضاکننده نیازها و خواسته های آنها نیست دوری می کنند بویژه موقعیت هایی که برای آنها آزاردهنده باشند یا به نسبت سن و نیازهایشان، موقعیت های جذاب تر و سودمندتری وجود داشته باشد. هر اندازه سن افراد کمتر باشد میزان تطابق پذیری فرد با واقعیات و ضروریات کمتر می شود.
این مسئله درباره کودکان و نوجوانان و حضور آنها در مدرسه نیز صدق می کند. به دانش آموزانی که محیط مدرسه برای آنها جذابیت نداشته، «مدرسه گریز» گفته می شود.علل متعددی برای ترس کودکان از مدرسه یا فرار آنها وجود دارد. علت اصلی مدرسه گریز بودن دانش آموزان سال اول ابتدایی، اضطراب جدایی در کودکان است. اضطراب جدایی در کودکانی بیشتر است که وابستگی شدید و غیرمتعارف به مادرشان دارند. اضطراب جدایی پدیده ای است که از سن ۹ ماهگی در کودکان به وجود آمده و بطور طبیعی باید تا سن چهار سالگی رفع شود. مادرانی که شخصیت حمایت کننده افراطی داشته یا بیش از حد عاطفی هستند، پدیده اضطراب جدایی را در کودکان افزایش می دهند. رفتن کودک به مهد کودک، عدم پاسخ به ترس کودک از جدایی مادر و برقراری اطمینان از دیدار مجدد کودک با مادر در صورت جدایی و به وجود آمدن خاطرات شیرین و خوش، از راه های کاهش پدیده اضطراب از جدایی در کودکان است. ضعف یادگیری و عدم تعادل بین شیوه تدریس و توقعات تحصیلی مدرسه با توانایی های دانش آموز از دیگر علل مدرسه گریز بودن دانش آموزان است.
در صورتی که مطالبات آموزشی اولیای مدرسه و توقع معلمان بیش از توان یادگیری دانش آموز بوده و این امر منجر به تحقیر یا تنبیه دانش آموز و در نتیجه کاهش اعتماد به نفس وی شود، بطور طبیعی کودک یا نوجوان مدرسه گریز می شود. ایجاد آمادگی ذهنی در کودک قبل از شروع سال تحصیلی، شناخت نیازها و محدودیت های دانش آموز و تلاش برای رفع آن، ایجاد انگیزه برای علاقه مند کردن کودک به درس و مدرسه با تشویق و دادن هدیه می تواند از میزان بیزاری کودک از مدرسه کاسته و دانش آموز را به رفتن به مدرسه و یادگیری علم تشویق کند. رفتن کودکان به مهدکودک یا پیش دبستانی، آمادگی لازم را برای رفتن کودکان فراهم کرده و با ایجاد فضای دوستانه میزان اضطراب جدایی یا بیزاری از مدرسه را در کودکان به حداقل می رساند.
کودک یک ربعی در اتاق خواب را به روی خودش بسته و می گوید: «مامان! حالم خوب نیست. دلم درد می کند.» ساعت هفت صبح است و حداکثر نیم ساعت فرصت باقی مانده تا به موقع روانه محل کار شوید.
اداره برای شما مادر کارمند و مدرسه برای کودک دانش آموزتان. امروز هم بدون شک تأخیر خواهید خورد اما نگران کننده تر بهانه گیری ها و تظاهر به تمارض کودکتان است.
این سومین باری است که او از دل درد شکایت می کند اما آیا واقعاً بیمار است یا این بهانه ای آشنا برای فرار از کلاس درس است !
اغلب بچه ها هراز گاهی نرفتن به مدرسه را بهانه می کنند اما در مورد پنج درصد از آنها این دلزدگی از کلاس درس آنچنان زیاد می شود و شکلی افراطی به خود می گیرد که دیگر حاضر نیستند برای یک روز دیگر سر کلاس درس حاضر شوند.
روان شناسان معتقدند این نوع بهانه گیری بیشتر در میان بچه هایی که برای اولین بار به مدرسه می روند شایع است. والدین برای مهار این رفتار، می توانند از روش های مختلفی استفاده کنند.
آنها باید در مرحله اول ببینند آیا خود مقصرنیستند و برای رفتن به مدرسه کودکان خود را تحت فشار زیاد قرار نداده اند در مورد بچه های کلاس اولی بردن بچه ها به مدرسه قبل از شروع کلاس هایشان و یا حتی باز شدن مدرسه روش مؤثری است و باعث می شود بچه ها از ورود به یک محیط ناآشنا نترسند.
می توانید محوطه بازی و یا کلاس ها را به او نشان دهید و یا حتی او را با مسیر رفتن به مدرسه اش آشنا کنید.
در اغلب موارد ترس کودکان تازه دبستانی با همراهی والدینشان جای خود را به اعتماد به نفس می دهد. با این حال اگر کودک همچنان در برابر رفتن به مدرسه مقاومت نشان داد او را نزد یک روان شناس کودک ببرید تا بتواند مشکل را ریشه یابی و ترس و نگرانی های نهفته کودکتان را بیابد.
برخی از مشکلات متداولی که باعث واهمه کودکان از رفتن به مدرسه و حضور در کلاس درس می شود عبارتند از:
▪ مشکل در مدرسه
در حالی که برخی کودکان از همان روز اول حاضر نیستند پایشان را در مدرسه بگذارند ممکن است کودکی جزو آن دسته از کودکانی باشد که پس از مدتی بطور غیر منتظره اعلام می کند، از مدرسه نفرت دارد.
▪ مشکل در یادگیری
وقتی کودکی با قاطعیت اعلام می کند از مدرسه بیزار است، مشکل می تواند مربوط به یادگیری و نوع آموزش او در مدرسه یا در یک درس بخصوص باشد.
این احتمال نیز وجود دارد که در مدرسه حوصله اش سر می رود چون یا خیلی باهوش است و آموزشی کافی نمی بیند یا آن که در یادگیری برخی مفاهیم درسی دچار مشکل می شود و نیاز به تمرین و تکرار بیشتری در محیط خانه دارد.
هاروی مندل نویسنده کتاب «چرا بچه ها نمره زیر ۱۰ می گیرند » پیشنهاد می کند: «دلیل بیزاری هر چه که باشد بهتر است فوراً قرار کوچکی با معلم او بگذارید تا مشکل را ریشه یابی کنید.»
این متخصص توصیه می کند بچه ها را قبل از شروع کلاس ها و یا در مدت تحصیلشان به مراکز شنوایی سنجی یا بینایی سنجی ببرید تا از سلامت بینایی یا شنوایی آنها اطمینان حاصل کنید. یک کودک ممکن است نتواند تخته سیاه را خوب ببیند و یا صدای معلمش را خوب بشنود و خود نیز متوجه این امر و علت بیزاری اش از مدرسه نباشد.
▪ ارتباط ضعیف با معلم
گاهی علت بیزاری یکباره بچه ها از مدرسه برقرار نکردن ارتباط خوب عاطفی با مربی یا معلم است.
گاهی نیز یک سوء تفاهم یا رنجش کوچک می تواند بچه ها را از معلمشان دلزده کند و باعث شود آنها بیزاری از مدرسه را بهانه کنند.
روانشناسان توصیه می کنند: «هر کودکی می خواهد معلمش او را دوست داشته باشد و اگر چنین احساسی نداشته باشد مسلماً به لحاظ درسی نیز پیشرفت لازم را نخواهد داشت. گاهی دعوت از معلم کودک برای صرف یک ناهار یا عصرانه صمیمانه می تواند روابط را بهبود بخشد و کودک را به محیط مدرسه علاقه مند کند.»
▪ قلدری بچه های بزرگ تر
عدم تمایل ناگهانی کودکان برای رفتن به مدرسه یا سوار شدن در سرویس به همراه اعلام انزجار از مدرسه می تواند بخاطر ترس از رودررو شدن بچه های بزرگ تر و قلدری کردن و یا زور گفتن آنها به کودکان باشد.
در چنین مواقعی بهتر است مشکل را با ناظم مدرسه یا مدیر او در میان بگذارید تا مشکل را ریشه یابی کنید. بیشتر مدارس قوانین و مقررات سفت و سختی در مورد قلدری و زورگویی به بچه های کوچک تر دارند و می توانند به شما کمک کنند.
▪ احساس تنهایی
بچه ها گاهی به این علت مدرسه را دوست ندارند چون با کسی دوست نیستند و یا نتوانسته اند برای خود دوستانی پیدا کنند. احساس تنهایی آنها می تواند با نداشتن دوستی برای همراه شدن با او هنگام زنگ تفریح یا ناهار تشدید شود و این گاه از چشم والدین پنهان می ماند.
تشویق کودک به شرکت در کلاس های فوق برنامه تفریحی - آموزشی ای که در خود مدرسه برگزار می شود و یا فرستادن او به اردوهای یک روزه از طرف مدرسه می تواند برای غلبه بر این احساس تنهایی او مفید باشد و به او در یافتن دوستان خوب کمک کند.
همچنین می توان با برقراری یک رابطه دوستانه با مادران دیگر به کودک در دوست یابی کمک کرد.
▪ استرس تحصیلی
تحت فشار قرار دادن کودکان در امر تحصیل و گرفتن نمرات درخشان در بیشتر مواقع یکی از عمده دلایل بیزاری کودکان از مدرسه در درازمدت است.
بسیاری از والدین با اصرار برگرفتن نمره ۲۰ کودک خود را از محیط درس و دانش اندوزی خسته و سپس دلزده می کنند و این گاه می تواند به افت تحصیلی آنان بینجامد.
به خاطر داشته باشید که همه کودکان استعداد تحصیلی یکسانی ندارند و قابلیت های ذهنی یک کودک تنها با درس خواندن و رفتن به مدرسه شکوفا نمی شود.
یک کودک برای رشدی همه جانبه باید به لحاظ روحی نیز از آرامش کافی برخوردار باشد و این با تحت فشار قرار دادن او برای گرفتن نمره ۲۰ صرفاً حاصل نمی شود.

پروانه محبی
دکتر ابوالقاسم مهری نژاد- روانشناس

منبع : روزنامه ایران