مُد و لباس

▪ نه همین لباس زیباست نشان آدمیت! واقعیت این است که در فرهنگ عمومی ما و همچنین در توصیه های اخلاقی مان که تا حدود زیادی ریشه در تعلیمات عرفانی دارد، توجه به ظاهر و سرو لباس تقبیح شده است. با گذشت سالیان دراز هنوز هم در میان عموم مردم و به ویژه آنان که جوانی را پشت سر گذاشته اند، دید خوبی نسبت به مُد و تنوع لباس وجود ندارد. مسن ها مُدام به جوان ها یادآوری می‌کنند که سیرت زیباست زیبا میکند و در کلاس های آموزش عرفان و اخلاق عملی هم مُدام تاکید میشود که دلق کهن، ساتر تن بس تورا! مسلما رویدادهای تاریخی دور و نزدیک در کشور ما در رشد و ترویج و باز-ترویج چنین باورهایی بی تاثیر نبوده است. با این وجود، اکنون شاهد گسترش روزافزون علاقه و توجه جوانان به سمت مُد و تنوع لباس و پوشش و آرایش سر و ظاهر هستیم. علاقه به مُد و لباس که تا چندی پیش پدیده ای صرفا زنانه آنهم در شهرهای بزرگ تلقی میشد اکنون نه تنها از مرزهای جنسیتی عبور کرده است بلکه مرزهای جغرافیایی را هم درنوردیده و جوانان شهرهای کوچک را نیز به خود مشغول داشته است.
▪ مُد را نباید تنها به لباسی که شخص می پوشد تفسیر کرد، بلکه مُد یکی از حاضر و آماده ترین ابزارهایی است که افراد به کمک آن میتوانند پیام های بصری گویایی درباره هویت خودشان صادر کنند. مُد امکان ساختن هویت هایی شخصی شده را در میان ازدحام شهرهای بزرگ فراهم میکند. به ویژه در شهرهای مُدرن و بزرگ مُد از این جهت اهمیت دارد که در چنین مکان هایی ما با انبوه غریبه ها در می آمیزیم و فقط و فقط لحظه های بسیار کوتاهی در اختیار داریم تا بر یکدیگر تاثیر بگذاریم. در شهر های امروزی مُد یکی از داشته های اصلی افراد است که با استفاده از آن میتوانند خود را به هم نشان بدهند/ بفمانند، چرا که گمنامی نسبی و ضرب آهنگ پرشتاب زندگی در کلان شهر های کنونی مستلزم روش های کاملا بصری و نسبتا فوری برای ابراز هویت فرد است.
چنانکه نظریه پردازان مُد اشاره میکنند: «بهره گیری خلاقانه از اقلام مُد روز می‌تواند برای ترسیم مجموعه تصویرهایی بکار رود که بر پایه سیاست های هویتی نمایش ثروت و قدرت، قدرت و موفقیت یا منزلت زیر زمینی یا کولی منشی استوار است» از سوی دیگر به نظر می رسد تمایل به مُد در شهر ها و شهرستان های کوچک نیز خبر از اعلام موجودیت فرد به عنوان موجودی متمایز با ترجیحاتی متفاوت از آنچه جامعه او می‌پسندد دارد. به‌علاوه استفاده از مُد برای جوانان تجربیات لذت بخشی به همراه دارد چراکه می‌تواند تجسم رویاهای آنان در پروراندن خویشتن دیگری برای خود به حساب آید.
▪ چند روز پیش برای خرید مانتو به فروشگاهی رفته بودم. فروشنده که مرد میانسالی بود چنانکه رسم فروشندگان است به تمجید از کالاهای خودش پرداخت: “خواهرم اینی که الان دست زدی بهش عالیه! خواهرم پارچه اش…خواهرم دوختش…خواهرم تن خورش … خواهرم این رو نمیخواهید امتحان کنید؟… خواهرم پرو شماره ۴ خالیه امتحانش که ضرر نداره خواهرم…” در همین هنگام یک خانم بسیار بسیار بسیار آراسته وارد فروشگاه شد و به وارسی مانتوها مشغول شد، آقای فروشنده با لبخند بسیار بزرگی به سمت خانم رفت و با لحن معنی داری پرسید:”خانم خانوما چی پسندیدند تا براشون بیارم؟” خانم بسیار بسیار بسیار آراسته که مشخص بود بهش برخورده زیرلب چیزی گفت و از مغازه بیرون رفت…اگرچه متخصصان مُد معتقدند«انسان های امروزی ظاهرا متخصصان علایم فرهنگی و کنار هم نهادن پازل کالاهای مصرفی برای مشخص کردن ترجیحات سبک زندگی افراد و احتمالا رابطه آنان با دیگران هستند» من تصور میکنم این مورد چندان با واقعیت مُد در جامعه ما مطابقت ندارد. چراکه استفاده از مُد-برای اغلب مصرف کنندگان آن- بهرمندی‌ای کاملا آگاهانه نیست. شما ممکن است یک دختر/پسر جوان را بشناسید که سرو ظاهری بسیار مُدرن دارد اما طرفدار سبک زندگی بسیار سنتی است و در مقابل پسر/دختر جوانی را بشناسید که با ظاهر بسیار سنتی پیرو سبک های مُدرن زندگی هستند.
▪ مُد زبان پوشاک برای بیان تفاوت ها و برقرار کردن ارتباط با دیگران است. مُد اگر آگاهانه بکار رود ابزاری برای اثبات فردیت، خبرگی، آشنایی و قوه تمیز و تشخیص و سرمایه فرهنگی مصرف کننده خویش و راهی برای بنا ساختن تفاوت او با دیگران است. اقلام مورد استفاده هر کدام نشانه هایی هستند که فرد را در کوتاه ترین زمان ممکن در معرض تفسیر دیگران قرار میدهند بدون اینکه لازم باشد خودش چیزی درمورد خود بگوید. نکته قابل توجه اینکه باید دقت داشت نشانه ها از چشم زنان و مردان به صورت های متفاوتی و گاه متضادی تفسیر میشوند. ضمن اینکه اگرچه صاحبنظران متاخر در زمینه مُد معتقدند زنان بیش از اینکه مردان را در انتخاب مُد و لباس در نظر بگیرند خود را از چشم زنان دیگر می‌نگرند و به قضاوت آنها اهمیت بیشتری میدهند، در جامعه ما با فرهنگ مردسالار حاکم بر آن کماکان باور غالب بر این است که اولین هدف زنان در انتخاب مُدهای مختلف هدایت نگاه های جنسی مردان است. به همین دلیل هم هست که نحوه پوشش زنان و دختران در جامعه ما براحتی بد تفسیر میشود و به راحتی بدترین تفسیرها را میپذیرد. البته برای یک قضاوت منصفانه نباید این نکته را از نظر دور داشت که برخورد زنان ما با مُد همیشه هم از یک موضع منفعلانه صورت نگرفته است. در موارد زیادی زنان ما علی رغم فشار بازار در مقابل مُدهایی که آن را در تعارض با فرهنگ ما یا شان خودشان می‌دیدند مقاومت نشان داده اند و تسلیم جو بازار نشدند.
▪ مُد نقش مهمی دربیان هویت قومی و منطقه ای در محیط های روزمره کنونی دارد. اگرچه در دنیای امروز معرفی هویت های اجتماعی ذاتی دشوار و حتی ناممکن شده است. جوانان و به ویژه زنان غیر غربی– به فراخور زمان و مکان- با ایجاد خلاقیت هایی تلاش کرده اند تا بدون اینکه مجبور باشند میان پوشش غربی و پوشش سنتی خود یکی را برگزینند طرح هایی نو و جدید ارائه کنند که مزایا و نشانه های هر دو را داشته باشد. در کشور ما هم تلاش هایی در این خصوص صورت گرفته است که متاسفانه به دلایل مختلف از جمله کاربردی نبودن به لحاظ جنس و رنگ و مُدل، راحت نبودن، فرمایشی و سفارشی بودن، دخالت ندادن سلایق جوانان و…ناکام مانده اند. من فکر میکنم زنان و دختران جوان ما در قدم نخست خودشان باید برخوردی فعالانه تر با این مقوله داشته باشند و سعی کنند بیش از پیش انتخاب کننده مُد و لباسی که می پوشند باشند. مُد و لباس(اعم از انواع چادر و مانتو و روسری و اقسام آرایش ها و پیرایش ها) در زمان ها و مکان های مختلف همگی کدهای اجتماعی گوناگونی با خود حمل میکنند و نخستین نشانه هایی هستند که از خودمان در معرض دید قرار میدهیم. ما باید بتوانیم خودمان را از چشم دیگران اعم از زن و مرد ببینیم و از مُد و لباسی پیروی کنیم که بیانگر هویت، سرمایه فرهنگی، شخصیت، تربیت، تحصیلات و سلیقه واقعی خودمان باشد. ما باید بتوانیم با لباسهایی که میپوشیم برخورد تاملی داشته باشیم و اهمیت بدهیم به اینکه این لباس ما را در انظار دیگران چگونه تفسیر میکند و آیا مایلیم اینگونه تفسیر بشویم.

توضیحات
برای مطالعه تخصصی تر در رابطه با مُد، موسیقی، رسانه های نو و کهنه، گردشگری و مانند آنها نک: فرهنگ و زندگی روزمره. ۱۳۸۶. اندی بنت. لیلا جو افشانی/حسن چاوشیان. نشر اختران. ۳۰۸ص

منبع : critic