گزارش سفر شهید رجایی به سازمان ملل متحد

پس از طرح مسأله جنگ ایران و عراق در سازمان ملل و ضرورت شرکت نماینده ایران در جلسات آن سازمان، آقای رجایی نخست وزیر، تصمیم گرفتند شخصا به شورای امنیت رفته، نقطه نظرهای دولت ایران را بیان نمایند. ایشان که از چند روز قبل در جبهه جنگ حضور داشتند، عصر روز پنجشنبه بیست و پنجم مهر ماه ۵۹ از مناطق جنگی با هواپیما وارد فرودگاه مهرآباد شدند و پس از انجام مصاحبه مطبوعاتی در فرودگاه، در رأس هیأتی مرکب از برادران: بهزاد نبوی وزیر مشاور در امور اجرایی، گودرز افتخار عضو شورای نگهبان، یک نفر از وزارت امور خارجه، ۳ نفر از دفتر نخست وزیر و چهار نفر خبرنگار و فیلم‌بردار از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری پارس، عازم نیویورک شده پس از ۱۳ ساعت پرواز، در ساعت هشت صبح جمعه به وقت تهران (نیم ساعت پس از نیمه شب به وقت نیویورک) وارد آن شهر شدند و در فرودگاه نیویورک مورد استقبال برادران: شمس اردکانی و شمیرانی و همچنین سفر الجزایر در آمریکا، قرار گرفتند.
● دیدار با کورت والدهایم
ابتدا آقای کورت والدهایم ورود آقای رجایی را به سازمان ملل و شرکت ایشان را در اجلاس شورای امنیت، به منظور بیان موضع ایران در جنگ با عراق، خوش آمد گفت و برای ایشان آرزوی سعادت کرد و آقای رجایی نیز متقابلا از دیدار ایشان اظهار خوشوقتی کرد و افزود:
ـ اگرچه در این سفر در بدترین شرایط کشور من روی می‌دهد، ولی امیدوارم با بیان موضع ایران، شورای امنیت را در جریان حقایق این جنگ بگذاریم. بقیه مذاکره آقای رجایی با آقای کورت والدهایم به این شرح بود:
▪ کورت‌ والدهایم: من فکر می‌کنم شما یک موضع قوی استدلالی دارید. دخالت نظامی عراق در کشور شما معلوم و قابل رویت است و من فکر می‌کنم که سازمان ملل و شورای امنیت، محل صحیحی برای ارائه مواضع کشور شماست و شما خواهید دید که شکایات بر حق شما قبول و شنیده می‌شود، و موضع درستی اتخاذ می‌شود.
ـ رجایی: امیدوارم که اطلاعات شما از آثار جنگ در کشور ما، از منابع قابل اعتماد باشد، زیرا که در حال حاضر، تقریبا جنوب و غرب کشور به طور کامل و نقاط دیگر نیز به طور نسبی، در زیر بمباران کشور عراق، در سخت‌ترین شرایط قرار دارند. خبری که امروز بعدازظهر شنیدم، حاکی از بمبماران یک بیمارستان در آبادان و قتل هشت بیمار مجروح و اضافه شدن ۴۰ مجروح به بیماران قبلی است. ما امیدواریم آقای دبیرکل و دوستانشان در سازمان ملل و شورای امنیت، قضیه را جدی‌تر تلقی کنند و تشریفات دست و پاگیر معمولی، باعث تأخیر در اقداماتی که در این زمینه لازم می‌داند، نشود.
▪ کورت والدهایم: شورای امنیت بسیار علاقه‌مند است صلح را بر اساس اصول منشور که بسیار وضاح و روشن است، برقرار کند. حضور شخص شما بسیار ارزشمند است. من این مطلب را تلفنی به آقای بنی‌صدر هم گفتم که شخصیت بارزی را باید فرستاد. عراقی‌ها فورا یک مأمور عالیرتبه به اینجا فرستادند و لذا شورا نتوانست وارد دعوای ماهوی شود. با آمدن شما و اینکه مو ضع شما بسیار قوی است، شورا می‌تواند بر اساس منشور تصمیم بگیرد. باید اضافه کنم که من در ابتدای حمله به ایران، از شورای امنیت تقاضای تشکیل جلسه کردم و رسما نوشتم که جلسه را تشکیل دهند. می‌بینید که من از اول، از این قضیه بسیار ناراحت بودم. در چنین مواقعی رسم بر این است که کشوری که قربانی تجاوز است، شکایت می‌کند ولی چون از طرف شما شکایتی مطرح نشد، من با توجه به آثار آشکار تجاوز، رأسا اقدام کردم.
ـ رجایی: انتظار همه از شما، همین است که وقتی چنین واقعه‌ای اتفاق می‌افتد اقدام بکنید و بخواهید که مسأله حل شود. اما مسأله دیگر در رابطه با کل شورا و سازمان است. واقعیت این است که مردم مورد ستم، بر اساس تجاربی که در چنین مواردی دارند، شکایت نمی‌کنند و می‌گویند، اینجا محل ظالم‌هاست تا به اعمال آنها جنبه قانونی بدهد. بسیاری از هموطنان من می‌پرسند که چرا به این سازمان می روم و من از خود می‌پرسیدم، آیا بهتر نیست به جای اینکه وقت خود را صرف این کار بکنم، تفنگ بردارم و به جبهه بروم؟ چرا که می‌بینم شورا نتوانسته است که حق مظلومان را بگیرد. در این مورد به خصوص هم، اجازه بدهید نتیجه را به پایان این سفر موکول کنم و امیدوارم نتیجه درستی از این سفر عاید شود.
▪ کورت والدهایم: من این نقطه نظر شما و مردم را درک می‌کنم، ولی باید بگویم علت این که شورا غیر از تقاضای آتش بس کاری نکرد، این بود که کشورهای اسلامی از شورا تقاضا کردند که تا حصول نتیجه اقدامات آقای ضیاءالحق و آقای یاسر عرفات، صبر کنیم شاید تلاش آنها به جایی برسد. این مسأله بود که تأخیر ایجاد کرد. شورا هم منتظر نمایندگان هر دو کشور بود و حالا با حضور نمایندگان طرفین، شورا مسأله را حل خواهد کرد.
ـ رجایی: به نظر ما، شورا مرجع جدی قابلی که برای مردم کار بکند، نیست. من به خود حق می‌دهم بگویم که شاید شورای امنیت احتیاج به یک تجدید سازمان و قواعد داشته باشد. برای اینکه بین آنچه ما از سازمان ملل و شورای امنیت تصور داریم، با آنچه که شورا و سازمان ملل در عمل انجام می‌دهند، فاصله زیادی است. در حقیقت به نظر می‌رسد که شورای امنیت بیشتر یک مرکز اطلاعاتی در جامعه جهانی است. حال آنکه دنیای ما نیازمند به یک دستگاه جدی اجرایی است تا در موقع لزوم بتواند جلوی انحراف آن کسانی را که قدرت در دست آنهاست، بگیرد.
▪ کورت والدهایم: شورای امنیت از سال ۱۹۴۵ تاکنون خیلی عوض شده است. ما کشورهای کوچکی داریم مثل بنگلادش، زامبیا، مکزیک، که خودشان قربانی استعمار بودند و با کمک سازمان ملل به آزادی دست یافتند. حضور آنها قدرت شورا را بیشتر کرده است. نمایندگان این مردم درک زیاد روشنی از انقلاب مردم شما و آنچه در حکومت شاه انجام شده دارند. من خودم در تهران جرائم شاه و ساواک را دیدم. شما از این درک نمایندگان کشورهای دنیای سوم و شخص من می‌توانید اطمینان داشته باشید و خواهید دید که چگونه نسبت به شما همدردی خواهند کرد. اما مسأله گروگان‌ها که من ناگزیر از ذکر آن هستم، بسیار به انزوای ایران کمک کرده و موجب نادیده گرفتن حقوق ملت شما شده است و حتی مانع ما شده است که جنایات ۲۵ ساله شاه را بررسی کنیم. هر چند که کمیته‌ای هم در این زمینه تشکیل داده‌ایم. من به عنوان یک دوست می‌گویم: به نفع ایران است که از انزوا خارج شود تا بتواند بر مشکلات خود فائق آید و این جنگ وحشت‌زا نیز تمام شود.
ـ رجایی: مسأله انزوا که مورد بحث است، یک امر طبیعی هر انقلاب مکتبی است. چنین انقلابی حرف تازه‌ای دارد و آن را به شکل تازه‌ای مطرح می‌کند و طول می کشد تا مورد حمایت همه، به ویژه کشورهایی که با آن در تماس هستند، قرار بگیرد.
انزوای ما، در اصل با دولت‌هایی است که منافع چپاولگرانه در ایران داشتند. با اقمار آنها هم همین طور. ما به این نتیجه رسیده‌‌ایم که تا ساختن یک ایران مستقل و مترقی و آزاد، در رابطه با معیارهای انقلابی، این انزوا تا حدودی اجتناب ناپذیر است . اما راجع به مسأله گروگان‌ها، من ترجیح می دهم فعلا در این باره صحبتی نکنم. همان طور که خبر دارید مجلس شورای اسلامی، در حال طرح و بحث مسأله گروگان‌هاست و به زودی نظر کشور ما نسبت به این مسأله اعلام می‌شود. گر چه من از موضع‌گیری‌های آمریکا می‌فهمم که بعد از اعلام نظر کشور ما نیز آمریکا در مورد این مسأله، همچنان به موضع‌گیری‌های نادرست خواهد افتاد. کما اینکه در این فاصله هم اقداماتی که انجام داد به همین شکل بوده است. نمونه‌های بازر آن، تجاوز نظامی در طبس و طرح توطئه کودتا در ایران است. ما در مقابل آنچه آمریکا ادعا کرده، شواهد و مدارک بسیاری داریم که هر یک از آنها چندین برابر اهمیت مسأله گروگان‌ها برای مردم ما مهم است. اما شیوه حکام ستمگر این است که کاری را که خودشان انجام می‌دهند. اگر چه خیلی نامردمی و خلاف اصول و مقررات بین‌الملل باشد، سعی می‌کند با دستگاه‌های تبلیغاتی که در اختیار دارند، توجیه کنند.
▪ کورت والدهایم: دولت آمریکا وقتی متوجه شد شما تشریف می‌آورید، گفتند که علاقه‌‌مند به حل مسائل هستند و گفتند هر چهار شرطی را که امام گفته‌اند، حاضرند قبول کنند و از من خواسته‌اند که شخصا این مسأله را به عرض شما برسانم. البته این ممکن است در اختیار مجلس باشد. ولی چون شما علاقه‌مند نیستید که با آمریکایی‌ها صحبت کنید، ممکن است یکی را مأمور کنید که نحوه اجرای چهار شرط پیشنهادی امام را بر عهده گرفته و وارد مذاکره بشود.
ـ رجایی: همان طور که می‌دانید مجلس هنوز نظر خود را نداده است. ولی من به عنوان دولت سعی می‌کنم که در اولین فرصت اقدامات لازم را بکنم.
▪ کورت والدهایم: لازم است این مطلب را بگویم که تا شما در اینجا هستید، من در هر مورد که بتوانم در خدمت شما هستم، در رابطه با جنگ عراق و در رابطه با مسائل آمریکا، من در اختیار شما هستم که هر چه زودتر به حل بحران‌ها برسیم.
ـ رجایی: بسیار متشکرم، ولی قصد من از شرکت در شورا، طرح مسأله تجاوز عراق بود. من در این رابطه به اینجا آمده‌ام، نه برای طرح مسائل ما با آمریکا.
▪ کورت والدهایم: در مورد جنگ، تقاضا کرده بودم که سفیر الجزایر به تهران بیاید ولی او گفت، غیر متعهد‌ها می‌خواهند یک هیأت بفرستند. لذا شایسته بود که بماند تا نظر آنها معلوم شود. شاید رؤسای چند کشور را بفرستند. تأخیر از اینجا ناشی شد که منتظر اقدام آنها هستیم. از اینکه به سخنان من گوش دادید متشکرم.
ـ رجایی: تأخیر در انجام این کار، به خود ایشان مربوط است. اما الان هر لحظه‌ای که می‌گذرد، نه تنها یک واحد اقتصادی و یا میلیونها دلار و یا حتی یک شهر نابود می‌شود، بلکه انسان‌های زیادی هم کشته می‌شوند. تمام اینها به خاطر ارضای هدف‌های غیر انسانی یک فرد می‌باشد. اینجاست که هر لحظه تصمیم‌گیری شخصی مثل شما، به اندازه‌ همه مردم جهان می‌تواند مؤثر باشد. تصمیم‌گیری دبیرکل سازمان ملل متحد، مساوی است با مجموعه همه تصمیم‌های آن مللی که در این سازمان عضویت دارند.

منبع:فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی( مجموعه سخنرانیها، مصاحبه ها و پیامهای شهید رجایی)، جلد اول، نشر وزارت ارشاد اسلامی،بهمن ۱۳۶۱.

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی