پرسش رایجترین مهارت در روابط بین فردی

در این مقاله سعی می شود مهارت پرسش در روابط بین فردی با تقسیم بندی به شاخه های جزیی تر پرسش های هدایت کننده، پرسش های مرکب، پرسش های تسجیلی، و پرسش های غیر کلامی مورد بررسی قرار گیرد.
● مقدمه
پرسیدن متداولترین و در عین حال ساده ترین مهارت هاست. جمع آوری اطلاعات، برقراری ارتباط از مهمترین اهداف استفاده از این مهارت هستند. پرسش ها می توانند به صورت کلامی یا غیرکلامی باشند؛ مثلا بیان جمله «می توانید بیشتر توضیح دهید؟» نشانگر این است که از طرف مقابل انتظار داریم صحبت خود را ادامه دهد (علایم کلامی)؛ یا هنگامی که در جمعی صحبت می کنیم پس از اینکه از شخصی سئوال پرسیدیم، می توانیم با اشاره چشم و سر این سئوال را از دیگران بپرسیم. مع ذلک پرسش های غیر کلامی کمتر به تنهایی در تعاملات به کار می روند و بیشتر همراه پرسشهای کلامی مانند پایین یا بالا بردن تن صدا در پرسش، استفاده می شوند.
● کارکرد های پرسش
پرسش به فراخور بافت تعامل، کارکردهای مختلفی دارد که نوع پرسش تعیین کننده میزان تحقق این کارکردهاست. از طریق این مهارت می توان نیازهای شخص مقابل را شناسایی و آنها را برآورده ساخت مانند یک بازاریاب، فروشنده یا حتی یک پزشک. اما کارکردهای اصلی پرسش عبارتند از:
▪ کسب اطلاعات
▪ کنترل تعامل
▪ ایجاد علاقه و کنجکاوی
▪ تشخیص مشکلات طرف مقابل
▪ ابراز علاقه به طرف مقابل
▪ تعیین نگرشها،عقایدواحساسات طرف مقابل
▪ به حداکثر رساندن فعالیت طرف مقابل
▪ سنجش میزان دانش پاسخ دهندگان
▪ تشویق تفکر انتقادی و ارزیابی
▪ تشویق اعضای گروه به اظهار نظر در مورد پاسخ های دیگران
▪ جلب توجه اعضای گروه از طریق پرسش های غیر مترقبه (اون هارجی ص۱۱۳، ۱۹۹۴).
البته باید گفت از پاسخ ها مشخص می شود که آیا به اهداف خود دست یافته ایم یا خیر. بنابراین مفید بودن پرسش به مفید بودن پاسخ آن بر می گردد.
● انواع پرسش
پرسش ها با توجه به زمان، مکان و نحوه بکارگیری طبقه بندی می شوند. به عبارتی نوع پرسش ها در مشاوره، طبابت، مصاحبه، بازاریابی متفاوت است. حال به بررسی بعضی از این دسته ها می پردازیم:
▪ پرسش های هدایت کننده
با مطرح نمودن اینگونه سئوالات، از شخص مقابل انتظار پاسخی خاص و معینی داریم. به بیان دیگر این پرسش ها، پاسخ دهنده را به سوی پاسخ مورد نظر هدایت می کنند. از کاربرد های این نوع پرسش می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
ـ شروع تعامل: این دسته از پرسش های هدایت کننده برای شروع گفتگوهای اجتماعی کاربرد دارند و از ویژگی های آن می توان به داشتن پاسخی معین و معمولا صحیح اشاره نمود. مثلاً «چه روز سردی است؟»
تحت فشار قرار دادن شخص مقابل: اینگونه از پرسش ها بدون توجه به احساسات و افکار پاسخ دهنده با تحت فشار قرار دادن او، فقط دارای یک جواب است. مثلاً «طرفدار کمونیست که نیستید؟»
پرسش های جهت دار: اینگونه پرسش ها به نحوه بیان بسیار تاکید می کنند. هدف استفاده از اینگونه سئوالات، تغییر جواب با بهره گیری از بازی لغات است. مانند پژهشی که در مورد داروهای ضد درد انجام شد. در این تحقیق از آزمودنیها در دو گروه سئوالات زیر مورد پرسش قرار گرفت:
آیا اغلب سر درد دارید و در این صورت هر چند مدت یکبار؟
آیا گاهی سر درد دارید و در این صورت هر چند مدت یکبار؟
برای سئوال اول که با «اغلب» مورد بیان قرار گرفته بود، عدد ۲/۲ در هفته گزارش شد و برای سئوال دوم که با «گاهی» بیان شده بود عدد بدست آمده ۷/۰ در هفته بود.
با نظر به مطالب فوق نتیجه می گیریم که استفاده درست از کلمات در پرسش ها باعث کسب پاسخ مورد نظرمان می شود (لافتوس، ۱۹۷۵).
▪ پرسش های مرکب
اینگونه از سوالات از ترکیب چند سئوال تشکیل می شوند. این پرسش ها وقتی مفید هستند که علی رغم کمبودوقت، باید از طرف مقابل جوابی بگیریم. اما اغلب پرسش های مرکب باعث گیجی و سردرگمی پاسخ دهنده می شود چرا که او نمی داند اول به کدام یک پاسخ دهد. مانند «امروز وقت آزاد دارید؟بریم سینما؟اصلا فیلم دوست دارید؟»
▪ پرسش های تسجیلی
در این گروه از پرسش ها از طرف مقابل انتظار پاسخ نمیرود زیرا خود سخنگو به آن ها پاسخ خواهد داد. هدف از بیان این نوع پرسش جلب توجه و جذب مخاطب و همچنین یادآوری اطلاعات توسط آنان می باشد. مانند «کیست که خدا را نشناسد؟»
▪ پرسش های غیر کلامی
سئوالات غیرکلامی از طریق حالات و حرکات چهره و بدن مطرح می شوند. کاربرد این پرسش زمانی است که به علت کمبود وقت یا دلایل دیگر، نیاز است صحبت های شخص مقابل قطع نشود. مانند بالا بردن ابروها و بیان کلمه «اهوم» که شخص مقابل را به ادامه تعامل ترغیب می کند (کریس کول، ۱۹۹۵).
● نتیجه گیری
اگر درصدد به دست آوردن اطلاعات، عقاید و حتی حقایقی هستید باید سئوالات خود را با لحنی غیرمغرضانه مطرح کنید تا در طرف مقابل حساسیت ایجاد نکند. طرف تعامل تنها زمانی مایل است و می تواند اطلاعات مورد نیازتان را ارائه نماید که به اندازه کافی احساس آرامش کند. پس باید اینطور بیان نمود که طرح پرسش بجا و مناسب یک هنر است، هنری که با علم و تجربه حاصل می شود.

نویسنده : نوری پور، امیرحسین
مراجع
۱)مهارت اجتماعی در ارتباطات میان فردی؛اون هارجی؛خشایار بیگی،مهرداد فیروز بخت ۱۳۸۴
۲)مجله موفقیت،،سال دهم،نیمه دوم تیر ۸۷،شماره ۱۴۶
۳)crystal clear communication;cole,kris ۱۹۹۵
۴)Question in conversation;stenstrom,A ۱۹۸۸

منبع : راهکار مدیریت