توسعه بانکداری الکترونیک یک ضرورت اجتماعی

● به‌عنوان مقدمه بحث لطفاً ابتدا بفرمائید بانکداری الکترونیک چیست؟ و چه اهدافی دنبال می‌کند؟
ـ به نام خدا ـ به‌طور کلی بانکداری الکترونیک عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای مردم و کارکنان بانک‌ها در جهت افزایش سرعت و کارائی آنها در دریافت و ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و هم‌چنین فرآیندهای بین شعبه‌ای و بین بانکی در سراسر دنیا و نیز ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه‌روز از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و با اطمینان، عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند. بانکداری الکترونیکی را می‌توان به دو معنا به کار برد: یکی، ارائه خدمات بانکی الکترونیکی و دوم، ارائه خدمات الکترونیکی بانکی. در ورش اول، کارمندان بانک‌ها به‌عنوان کاربر حضور داشته و بانک صرفاً مجهز به سیستم‌های الکترونیکی است اما در روش دوم زیرساخت‌های بانک‌ها به‌طور کلی تغییر می‌کند.
● آقای دکتر اخیراً مرکزی با عنوان فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک (فابا) جناب‌عالی مدیریت آن را برعهده دارید تأسیس شده است، دلایل تأسیس این مرکز در کشور چیست؟
ـ حوزه اقتصاد یکی از حوزه‌های اجتماعی است که تحت تأثیر تحولات علمی دچار تحول و دگرگونی می‌شود؛ نظام‌های اقتصادی دنیا به سرعت در حال اتخاذ شیوه‌های جدید برای بهره‌وری بیشتر هستند؛ در این میان بانک‌ها به‌عنوان مهم‌ترین ارگان نظام اقتصادی به ناچار باید همگام با تحولات نوین اقتصادی پیش بروند و بانکداری الکترونیکی مناسب‌ترین مکانیم پیشرفت و توسعه بانکداری است که دستیابی به آن به یک ضرورت اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. نظام بانکی کشور ما نیز برای همگامی با دنیا و به‌منظور افزایش سطح بهره‌وری و جلب رضایت مشتریان نیازمند مجهز شدن به بانکداری نوین است. بر همین اساس با تلاش مسئولان وزارت امور اقتصادی و دارائی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی، کارگروه‌هائی جهت گسترش و پشتیبانی بانکداری الکترونیک تشکیل گردید. با توجه به این‌که موفقیت این کارگروه‌ها مستلزم همراهی و همگامی مردم است، به‌منظور عبور از خرده فرهنگ‌های مقاوم در جامعه و تشکیل فرآیند فرهنگ‌پذیری در خصوص بانکداری الکترونیک، ابتدا دبیرخانه فرهنگ‌سازی بانکداری الکترونیک تشکیل گردید و پس از آن به‌منظور تقویت دبیرخانه و نیز گسترش حوزه وظایف و مسئولیت‌های آن، به مرکز فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک شبکه بانکی کشور، تغییر یافت که در واقع مسئولیت دوگانه فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه خدمات بانکداری الکترونیک را برعهده دارد.
● لطفاً در مورد اهداف این مرکز توضیح دهید:
ـ هدف اصلی مرکز، اثرگذاری بر سه گروه مدیران نظام بانکی، کارکنان شعب و مشتریان بانک‌ها است. هریک از این سه گروه به‌ نوعی در پیشبرد و گسترش بانکداری الکترونیک در کشور مؤثرند و مرکز برای هریک از آنها برنامه‌های خاص خودشان را دارد. در مورد مدیران، نارسائی‌های موجود و مواردی از این قبیل به مدیران منتقل می‌گردد تا در برنامه‌ریزی و مدیریت نظام بانکی کشور از این اطلاعات استفاده کنند.
دومین گروه هدف مرکز، کارکنان بانک‌ها هستند. یکی از مهم‌ترین اهداف مرکز، آموزش کارکنان بانک‌ها در مورد نحوه ارائه خدمات الکترونیکی است علاوه‌بر آن ترویج نگرش مثبت در بین کارکنان و فرهنگ‌سازی در میان آنها از اهداف اساسی مرکز می‌باشد. اثرگذاری بر مشتریان نیز از اهداف اصلی مرکز است.
● اهدافی را که این مرکز برای مشتریان بانک‌ها دنبال می‌کنند چیست؟
ـ اولین هدف ما اطلاع‌رسانی در مورد انواع خدمات بانکداری الکترونیک است هم‌چنین اطلاع‌رسانی در مورد مزایای بانکداری الکترونیک و زیان‌های ناشی از بانکداری سنتی از اهداف بعدی ما برای روشن شدن مردم است.
هم‌چنین تلاش برای تغییر رفتار مشتریان و مهم‌تر از آن تغییر نگرش آنان به‌منظور سوق دادن مشتریان به سمت بانکداری الکترونیک هدف دیگر این مرکز است از طرفی آموزش نحوه استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک و آموزش نحوه حفاظت از دستگاه‌های بانکداری الکترونیک مانند ATM و پایانه‌های فروش نیز از اهداف بعدی این مرکز برای آگاهی بیشتر مشتریان است.
● این مرکز از حمایت‌ چه سطحی از مدیران برخوردار است؟
ـ همان‌طوری‌که اشاره کردم، به‌منظور گسترش بانکداری الکترونیک در کشور کارگروه‌هائی تشکیل شد که هرکدام بخشی از وظایف مربوط به الکترونیکی شدن بانک‌ها را برعهده گرفت، کارگروه‌های امنیت اطلاعات، شبکه و ارتباطات، کارت و خدمات نوین، مکانیزاسیون اتاق پایاپای، بانک جامع مشتریان، آموزش و فرهنگ‌سازی از جمله این بخش‌ها است. تحقق اهداف هریک از این گروه‌ها تا حد زیادی به استقبال مردم از خدمات بانکداری الکترونیک وابسته است لذا همین کارگروه‌ها از جمله مهم‌ترین مشوقان تأسیس مرکز بودند. از طرفی مسئولان ارشد بانک مرکزی و وزارت امور اقتصاد و دارائی و نیز مدیران عامل بانک‌ها بر این امر اصرار داشته و برای تأسیس مرکز تلاش زیادی کردند.
● این مرکز از چه زمانی تأسیس شده است؟
ـ از نیمه دوم سال ۸۶ دبیرخانه فرهنگ‌سازی آغاز به کار کرد و در تیر ماه سال جاری نیز با مصوبه شورای راهبردی بانکداری الکترونیک بانک مرکزی و هم‌چنین مصوبه شورای مدیران عامل بانک‌ها به مرکز فابا یعنی فرهنگ‌سازی و آموزش بانکداری الکترونیک تغییر نام و ساختار داد و وارد فاز جدیدی از فعالیت‌ شده است. همان‌طور که از عنوان مرکز مشخص است، برنامه‌های مرکز را می‌توان به دو دسته کلی و اساسی یعنی آموزش و فرهنگ‌سازی بانکداری الکترونیک تقسیم کرد. در بخش آموزش برنامه‌هائی داریم که تعدادی از آنها در حال اجراست و تعداد دیگری نیز در سال جاری آغاز خواهد شد. به‌طور کلی این برنامه‌ها عبارتند از:
ـ راه‌اندازی سایت اینترنتی
ـ انتشار ماهنامه ویژه مدیران نظام بانکی
ـ برگزاری نشست‌های تخصصی جهت بحث و تبادل نظر پیرامون ابعاد مختلف بانکداری الکترونیک
ـ برگزاری فراخوان مقالات بانکداری الکترونیک که نتایج آن اعلام شده است
ـ انتشار کتاب مجموعه مقالات فراخوان بانکداری الکترونیک
ـ انتشار بروشورهای اطلاع‌رسانی در مورد بانکداری الکترونیک
ـ آموزش بانکداری الکترونیک از طریق صدا و سیما
ـ انتشار کتاب‌های جیبی برای مسافران مترو، هواپیمائی و ... با محتوای بانکداری الکترونیک
ـ تأسیس دانشکده و یا مؤسسه آموزش بانکداری الکترونیک
ـ همکاری با مؤسسات مختلف در برگزاری همایش‌های ملی و بین‌المللی مرتبط با بانکداری
▪ لطفاً بفرمائید فرهنگ‌سازی به چه معناست و چه ارتباطی با آموزش دارد؟
ـ فرهنگ‌سازی با جامعه‌پذیری قرابت زیادی دارد بدین‌معنا که در فرهنگ‌سازی، برخی عناصر وارد فرهنگ عمومی جامعه گردیده و یا عناصر قبلی تعمیق و تحکیم می‌گردد و نگرش اعضاء جامعه در مورد آنها تغییر می‌کند.
آموزش و فرهنگ‌سازی با یکدیگر رابطه دوجانبه داشته و لازم و ملزوم یکدیگرند. به‌طوری که بدون آموزش، ایجاد یک فرهنگ و نهادینه کردن آن دشوار است و از سوی دیگر هنگامی‌که پدیده‌ای در فرهنگ جامعه پذیرفته نشود، افراد برای آموختن مهارت‌های مربوط به آن، رغبت چندانی ندارند. برای این‌که استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک ملکه ذهن مردم شود و به آن عادت کنند، ابتدا باید بتوانند از این خدمات استفاده کنند و مهم‌تر از آن، از وجود این خدمات در بانک‌ها اطلاع داشته باشند لذا آموزش به‌عنوان امری ضروری مطرح می‌شود. از سوی دیگر لازمه روی آوردن مردم به سمت آموزش بانکداری الکترونیک این است که به‌صورت اجمالی نگاه مثبتی در مورد این پدیده مدرن در آنه به وجود آید.

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده