روایت یک اتفاق

ما با شاه اتحادی داشتیم و شاه به تعهداتش پایبند بوده است. ما نیز باید وفادار باشیم. سناتور چرچ یکی از سناتورهای برجسته وقت امریکا در هفتادوهشتمین ضیافت سالانه یهودیان با تاکید بر دوستی شاه مخلوع با امریکا بر پذیرش وی در خاک امریکا تاکید می کند.
اواخر مهرماه سفارت امریکا در تهران به وزارت خارجه ایران اطلاع می دهد با توجه به وخامت حال شاه مخلوع و ابتلای وی به بیماری سرطان پیشرفته پزشکان معالج او توصیه کرده اند ایشان برای ادامه معالجاتش به امریکا بیاید. وزارت خارجه ایران در بیانیه یی که در روز تسخیر سفارت امریکا صادر می کند در مکاتبات و دیدارهای شفاهی به کاردار سفارت امریکا اعلام می دارد مردم ایران نسبت به نقل و انتقالات و فعالیت های شاه و خانواده اش حساس هستند و تاکید می کند اگر بهانه شاه و دولت امریکا ادامه معالجات پزشکی است، می تواند به یکی از کشورهای اروپایی که مراکز بهداشتی آن دست کمی از مراکز امریکایی ندارد، برود.از آنجا که وزارت خارجه ایران از چندی پیش ابطال پاسپورت شاه مخلوع و خانواده اش را اعلام کرده است، سرانجام ساعت ۳۰/۱۱ روز ۲۹ اسفند وی به همراه خانواده اش و با برگه های مخصوص وارد نیویورک می شوند. پیش از ورود شاه به امریکا وزارت خارجه ایران درخواست می کند دو نفر از اطبای مورد تایید ایران، شاه مخلوع را معاینه کنند تا صحت ادعای امریکا را بسنجد اما با آنکه در ابتدا امریکا با درخواست ایران موافقت می کند و حتی پزشکانی نیز از طرف ایران معرفی می شوند اما نه فقط معاینه یی صورت نمی گیرد بلکه حتی پزشکان ایرانی نمی توانند با پزشکان شاه به طور مستقیم دیدار کنند و فقط می توانند به پرونده پزشکی وی دسترسی پیدا کنند. اعتراض های وزارت خارجه دولت موقت به نتیجه نمی رسد. شاید یکی از مسائلی که امریکا در ابتدا از موافقت و سپس انجام تعهد خود خودداری می کند را می توان در جملاتی که بین امام خمینی و یزدی گذشته است، ببینیم. یزدی وزیر خارجه وقت ایران می گوید؛ «شاه در سی ام مهرماه به امریکا رفت و چهارم آبان تظاهرات همبستگی امت با امام بود و کوچک ترین شعاری برای بازگشت شاه به ایران داده نشد.
پیش امام گله و شکایت کردم و گفتم امام وقتی امریکایی ها آمدند به ما غاین موضوع راف گفتند اینها آنچنان ترسیده بودند و ما آنچنان آنها را ترساندیم که اگر شما این کار را بکنید غشاه را بپذیریدف حال امریکایی ها در ایران در خطر است، ولی وقتی شاه به امریکا رفت هیچ عکس العملی در ایران صورت نگرفت و حتی در تظاهرات روز عید قربان هم مساله استرداد شاه مورد توجه قرار نگرفت و به عبارتی امریکا که در ابتدا از واکنش ایرانیان می ترسید حاضر به همکاری با پزشکان و شرایط دولت ایران شد اما وقتی واکنش های داخلی ایران را خیلی جدی ندید در این مورد خیلی همکاری نکرد و گمان می برد شاه را پذیرفته است و هیچ اتفاقی نیز نخواهد افتاد.» برژینسکی در دیداری با مرحوم بازرگان می گوید؛ «سفر شاه جنبه سیاسی ندارد و صرفاً یک مساله و عمل انسانی است.» و فکر می کردند ایرانیان نیز این گفته امریکایی ها را حمل بر صدق می دانند و موضوع را تمام شده تلقی می کنند. البته این برداشت شان کاملاً نابخردانه بود. حتی شخص میانه رویی همچون بازرگان نیز چنین پاسخی به او می دهد؛ «باید شاه به ایران برگردد و مسائل انسانی به صورتی که امریکایی ها مطرح می کنند برای ما قابل قبول نیست. حدود ۲۷ سال از زمانی که سازمان سیا شاه را با کودتا به ایران آورد می گذرد و هزاران نفر از مردم ایران به دست این رژیم کشته شده و هزاران نفر شکنجه شده اند و در سال های حکومت شاه، ما هرگز صدایی از امریکا و مسوولان امور در مورد حقوق بشر و انسانیت نشنیدیم. برای ما قابل قبول نیست اکنون شاه با تمام جنایت هایی که در ایران کرده به بهانه یک اصل انسانی به رغم خواست ملت ایران پذیرفته شود و این موضوع به هیچ وجه برای ملت و دولت ایران پذیرفته نخواهد بود.»
امام خمینی در پیامی به مناسبت سالگرد فاجعه دانشگاه تهران در ۱۳ آبان ۵۷ پیامی برای دانشجویان و دانش آموزان صادر کردند. آیت الله در این پیام مساله استرداد شاه توسط امریکا را مورد تاکید قرار دادند؛ «بر دانش آموزان، دانشگاهیان، محصلان علوم دینیه است که با قدرت تمام حملات خود را علیه امریکا و اسرائیل گسترش داده تا امریکا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتکار کند.» چند ساعت بعد از صدور این پیام دانشجویانی که به دانشجویان پیرو خط امام معروف بودند در حالی که از هفته های گذشته برنامه ریزی کرده بودند از دیوارهای سفارتخانه امریکا بالا رفته و آنجا را به تسخیر خود درآوردند و بیش از صد نفر از پرسنل آن را به گروگان گرفتند.
حدود ۴۰۰ تن از دانشجویان «مسلمان پیرو خط امام» در حالی که عکس رهبر خود را بر سینه و بازوبندهای متحدالشکلی به بازو داشتند با آنکه بدون هیچ درگیری و برخوردی با نگهبانان وارد سفارت می شوند اما برای تسخیر ساختمان و اتاق های آن با مقاومت پرسنل مواجه می شوند و بعد از سه ساعت در حالی که اسناد و مدارک مهم و مورد نظر از بین رفته بود، ساختمان سفارت نیز به تصرف دانشجویان درمی آید. دانشجویان بعد از ورود به سفارتخانه در اولین پیام خود ضمن اشاره به پیام امام خمینی و به مناسبت سالگرد ۱۳ آبان اهداف خود را از این کار چنین می شمارند؛ «ما دانشجویان مسلمان پیرو امام خمینی از موضع قاطعانه امام در مقابل امریکای جهانخوار به منظور اعتراض به دسیسه های امپریالیستی و صهیونیستی سفارت جاسوسی امریکا در تهران را به تصرف درآورده ایم تا اعتراض خویش را به گوش جهانیان برسانیم.
۱) اعتراض به امریکا جهت پناه دادن و استفاده از شاه جنایتکاری که قاتل ده ها هزار زن و مرد به خون خفته در این مملکت است
۲) اعتراض به امریکا به علت ایجاد فشار تبلیغاتی مسموم و انحصاری و کمک و حمایت از افراد ضدانقلاب فراری و علیه انقلاب اسلامی ایران
۳) اعتراض به امریکا به خاطر توطئه ها و دسیسه های ناجوانمردانه اش در مناطق مختلف کشور ما و نفوذ در ارگان های اجرایی مملکت
۴) اعتراض به امریکا به دلیل نقش مخرب و خانمان برانداز خود در برابر رهایی خلق های منطقه از دام امپریالیسم که هزاران انسان مومن و انقلابی را به خاک و خون می کشد.»
همزمان با انتشار این خبر مردم انقلابی ایران دسته دسته به سمت سفارت هجوم می آورند و تب ضد امریکایی مردم بالا می رود. پس از دو هفته از اقامت شاه در امریکا فریاد اعتراض ها به این اقامت بالا می رود به نحوی که دانشجویان پیرو خط امام در پیامی از مردم می خواهند از ورود به محوطه سفارت خودداری کنند.
دانشجویان در پیامی ضمن اعلام اینکه آیت الله موسوی خوئینی به آنها پیوسته است، جریان تصرف سفارت را این گونه بیان می دارند؛ « با نهایت افتخار به اطلاع ملت قهرمان ایران می رساند تا ساعت ۳۰/۱۳ سفارت در اختیار ما بوده است و عده یی از امریکایی ها تسلیم و گروگان ما می باشند.» و ادامه می دهند؛ «ساختمان اصلی سفارت در ساعت ۱۵ بعدازظهر به تصرف کامل درآمد و تمام مزدوران امریکایی در آن، که عده یی مرد و زن و تفنگدار امریکایی که حدود ۱۰۰ نفر بودند به گروگان گرفته شدند.» در همان ساعت های اول احزاب جمهوری اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و جنبش مسلمانان مبارز و حوزه علمیه طی بیانیه های جداگانه یی از دانشجویان پیرو خط امام و تسخیر سفارت امریکا حمایت کردند. دانشجویان در بیانیه ششم خود در مورد اسنادی که در سفارت بوده است و بعدها به یکی از مهم ترین چالش های سیاست داخلی ایران تبدیل شد، چنین می گویند؛ «اینک که ما سفارت امریکا را به تصرف درآورده ایم شاهد نمونه یی از توطئه های امریکا هستیم که بدین وسیله به اطلاع شما ملت عزیز می رسانیم؛
۱) در اتاق آخر طبقه دوم ساختمان اصلی سفارت، اتاقی با در آهنی و غیرقابل نفوذ که تا ساعت
۵/۳ بعدازظهر در اختیار افراد مسلح و مزدور امریکا بود و در این ساعت که افراد مذکور تسلیم شدند و پس از مراجعه به داخل اتاق که به وسعت صد مترمربع بود متاسفانه مشاهده کردیم که اسناد بسیاری حاوی نامه، میکروفیلم توسط دستگاه مخصوص خرد و غیرقابل استفاده شده است. این اتاق به احتمال زیاد مرکز سیا بوده است.
۲) در ساختمان کنسولگری و هنگام تصرف با مقاومت ۶ نفر مسلح امریکایی روبه رو شدیم که در مدت مقاومت توانستند مقادیری از اسناد را با سوزاندن از بین ببرند و همچنین عده یی با در اختیار داشتن اسناد بسیاری موفق به فرار شدند.» دانشجویان ساعت ۶ بعدازظهر روز ۱۳ آبان پس از اقامه نماز به امامت موسوی خوئینی در محوطه سفارت امریکا اولین مصاحبه مطبوعاتی خود را برگزار می کنند. روز ۱۴ آبان هر گروه و دسته شناخته و ناشناخته یی به حمایت از تسخیر لانه پرداخت و بسیاری با گل آلود دیدن آب سعی می کردند خود را به نحوی وارد سفارتخانه کنند و خود را شریک دانشجویان نشان بدهند اما وقتی به انجام این کار موفق نمی شوند بسیاری مستقلاً به تصرف سفارتخانه های دیگر اقدام می کنند که البته به جز یک مورد در سفارت انگلیس موفق به تسخیر چندساعته سفارتخانه می شود مابقی با مقاومت نیروهای پاسدار به نتیجه نمی رسد. تا جایی که مرحوم سیداحمد خمینی طی سخنرانی در جمع مرحوم، گروه ها و مردم را از تکرار این گونه اعمال برحذر می دارد. امام خمینی در روز چهاردهم آبان ماه در جمع دانشجویان و دانش آموزان که به مناسبت سالگرد ۱۳ آبان ۵۷ گرد وی جمع شده بودند ضمن حمایت از اقدام دانشجویان می فرماید؛ «مرکزی که جوانان ما گرفتند؛ مرکز جاسوسی و توطئه بوده است.»
در حالی که ایران و تحولات آن در صدر خبرهای جهان بود هیات دولت تشکیل جلسه می دهد و به اتفاق آرا در اعتراض به تعدد مراکز قدرت و تصمیم گیری استعفا می دهد. این استعفا نیز توسط شورای انقلاب و امام خمینی پذیرفته می شود. و البته وزرا می پذیرند تا تعیین سرپرست برای وزارتخانه در پست خود انجام وظیفه کنند. دکتر یزدی وزیر امور خارجه در اولین واکنش به تسخیر سفارتخانه امریکا می گوید؛ «ما معتقدیم اگرچه طبق مقررات بین المللی دولت ایران موظف به حفظ جان و مال اتباع خارجی است و ما به عنوان دولت از وقوع چنین حادثه یی ابراز تاسف می کنیم و نهایت کوشش خود را نیز به کار خواهیم برد تا این مساله به صورت رضایت بخشی حل شود.اما درباره اشغال سفارت، ما در درجه اول امریکا را مقصر می دانیم.»
در حالی که فقط ۱۵ روز از اقامت شاه در امریکا و بیمارستان می گذرد، امریکا برخلاف نظر اول خود که می گفت شاه باید ۶ ماه در بیمارستان بستری باشد برای اخراج وی و خانواده اش اعلام آمادگی می کند و با هماهنگی برخی از اعضای شورای انقلاب، رمزی کلارک و ویلیام میلر را جهت مذاکره درباره گروگانگیری عازم ایران می کند.با انتشار این اخبار دانشجویان در پیامی ضمن مخالفت با هرگونه مذاکره در این باب بر استرداد شاه و خانواده اش به ایران پافشاری می کنند و امام خمینی نیز مذاکره با امریکا و نمایندگانش را مشروط به استرداد شاه مخلوع و خانواده اش می کند. لذا نمایندگان امریکا در حالی که در خاک ترکیه منتظر اجازه ورود بودند بدون هیچ نتیجه یی به کشورشان بازمی گردند.
حمایت از دانشجویان به حدی می رسد که حتی یک نفر در حمایت از دانشجویان و اعتراض به سیاست های امریکا در مقابل سفارت امریکا و مقابل دیدگان مردم خود را به آتش می کشد و چند روز بعد نیز بر اثر صدمات وارده کشته می شود.

مهدی محمودیان

منبع : روزنامه اعتماد