دندانهای نامرتب

اکلوژن مجموعه‌ای است که دندانها، بافت پریودنتال، استخوان‌فکین، عضلات و بافتهای نرم را در یک رابطه‌ی صحیح قرار می‌دهد. مال اکلوژن عبارت است از رابطه‌ی غیرطبیعی دندانهای یک قوس با قوس دیگر یا رابطه‌ی غیرطبیعی دندانهای یک قوس با یکدیگر.
امروزه شاهد نامرتبی و کج بودن دندانها در میان بچه‌ها هستیم که عوامل مختلفی در آن دخالت دارند.برای درمان این مشکل فرد باید به متخصص این رشته‌ی دندانپزشکی مراجعه نماید. این مقاله به طور خلاصه به چگونگی درمان دندانهای کج و نامرتب و نکاتی که در به دست آوردن نتیجه‌ی مطلوب آن با اهمیت است می‌پردازد.
● درمان ارتودنسی:
ارتودنسی شاخه‌ای از رشته‌ی دندانپزشکی می‌باشد که به ردیف نمودن دندانهای کج و نامرتب می‌پردازد.
متخصص رشته‌ی ارتودنسی شخصی است که در تشخیص و درمان دندانهای کج و نادرست، چگونگی به‌کار بردن وسایل ارتودنسی در درمانهایی هم از نوع متحرک و هم درمان از نوع ثابت و همین‌طور در زیبایی و سلامت دهان، دندان و لثه صاحب نظر بوده و در این ارتباط دوره‌ی تخصصی مربوطه را گذرانده است.
● زمان درمان ارتودنسی:
به‌طور کلی درمانهای ارتودنسی در دو گروه سنی قابل اجرا می‌باشد. گروه اول بچه‌ها هستند که میان سنین ۱۲تا ۱۴ سالگی بوده و گروه دوم شامل بزرگسالان می‌شود، ولی درمان ارتودنسی با توجه به سن افراد متفاوت می‌باشد.
اولین کسی که می‌توانید با او در این زمینه صحبت نمایید دندانپزشک شماست. دندانپزشک با توجه به نیاز و علاقه‌مندی شما تصمیم می‌گیرد که اگر درمان برای شما مناسب باشد آن وقت شما را به متخصص این رشته معرفی کند.
● انتظارات اولیه از متخصص ارتودنسی:
ارتودنتیست لازم است که دریابد چه انتظاراتی از او درباره‌ی درمان دندان‌های خود یا بچه‌هایتان دارید. شرح حال کامل همراه با معاینات و رادیوگرافی از دندانها توسط او انجام می‌گیرد. قبل از تعیین مدت دوره‌ی درمانی، از دهان و دندان بیمار قالب‌گیری می‌شود. سپس برای نتیجه‌ی مطلوب از نحوه‌ی درمان توضیحات لازمه به بیمار ارائه می‌گردد.
ارتودنتیست مشکلات و محدودیت‌ها در درمان و انتخاب نوع درمان را با بیمار در میان می‌گذارد و سپس بیمار این فرصت را می‌یابد تا هرگونه سوالی از او دارد در میان بگذارد.
● کشیدن دندان‌ها:
شاید متخصص ارتودنسی از دندانپزشک شما بخواهد تا یک دندان یا دو تا از دندان‌ها کشیده شود یا اینکه اقدام به کشیدن دندان‌ها نمود تا درمان با کیفیت بهتری انجام گیرد.
الف) دندانهای شیری:
از آنجایی که بعضی مواقع دندانهای شیری در دهان به مدت طولانی باقی می‌مانند و این باعث تاخیر در رویش دندانهای دائمی می‌گردد، در این گونه موارد کشیدن این دندان‌ها کمک می‌کند تا دندانهای دائمی در حین درمان ارتودنسی در یک ردیف قرار بگیرند.
ب) دندان‌های دائمی:
همگی ما دندان‌های بسیاری داریم که برحسب اندازه و سایز فک‌ها متفاوت است. بنابراین کشیدن بعضی از دندانهای دائمی برای ایجاد فضا و ردیف نمودن دندانهای کج لازم می‌گردد. البته تصمیم به کشیدن دندان‌ها همینطوری صورت نمی‌پذیرد. چگونگی قرار گرفتن آنها روی هم، با ملاحظات و دقت لازمه انجام می‌گیرد. اگر دندان‌ها زیاد کج و نامرتب نباشند، نیازی به کشیدن نیست در این حالت معمول است که بیمار از Head gear استفاده کرده تا فضای مناسب برای ردیف شدن دندان‌ها ایجاد گردد.
● عوامل تاخیرساز در ردیف شدن دندانها:
عواملی هستند که باعث تاخیر در ردیف شدن دندانها می‌گردد و این عوامل عبارتند از:
▪ تعداد دندانهای دائمی در دهان:
در درمان ارتودنسی معمولا از Fixed braces استفاده می‌شود و شروع آن بسته به رویش یافتن تمام دندانهای دائمی دارد. هرچند در سنین نوجوانی می‌شود از نوع متحرک آن استفاده نمود.
▪ شرایط کلی دندان‌ها و لثه‌ها:
هنگامی که پوسیدگی دندانی وجود داشته باشد تا زمانی‌که این مشکل برطرف نگردد لازم است که درمان ارتودنسی به تاخیر افتد در غیر این صورت این پوسیدگی دندانی مشکل ساز خواهد شد.
▪ انتظار طولانی برای شروع درمان:
همیشه تقاضای زیادی برای درمان ارتودنسی وجود دارد این در حالی است که به نسبت تقاضا، به‌طور نسبی متخصص ارتودنسی وجود ندارد و در نتیجه اغلب باعث تاخیر در شروع درمان می‌گردد.
● Brace و انواع آن:
اساساً دو نوع از این کاربرد دارد:
▪ Fixed brace:
این نوع وسیله به صورت تکی با چسب مخصوص روی دندان‌ها ثابت می‌شود و بیمار نمی‌تواند آن را در بیاورد. از نوع ثابت زمانی استفاده می‌گردد که دندان‌ها بسیار کج و نامرتب باشند.با این روش نتیجه‌ای ایده‌آل به دست می‌آید این وسیله در رنگهای مختلف در دسترس می‌باشد.
بعضی از بیماران خصوصا بچه‌ها دوست دارند که از رنگهای مورد دلخواه خود استفاده کنند تا بیشتر جلب توجه کنند مثل رنگ لباس تیم فوتبال مورد علاقه‌شان و بزرگسالان ترجیح می‌دهند که از رنگهای روشن و یا نامرئی استفاده کنند.
▪ Removable brace:
برای حرکت دادن و ردیف نمودن دندان‌های تکی یا تعدادی از دندان‌ها بسیار کارایی دارد.برای مثال برای درمان مشکل Deep bite و یا همینطور بسط دادن فک‌های باریک بالایی دهان قابل استفاده است، می‌شود در سنین نوجوانی و جوانی به جای نوع ثابت از این نوع استفاده نمود. از مزیت‌های بزرگ این نوع نسبت به نوع ثابت راحتی تمیز نمودن آن و به همین منظور ارجح‌تر است.
● Brace و مدت زمان استفاده از آن:
بستگی به عوامل زیر دارد:
▪ چگونگی و فرم کج بودن دندان‌ها:
دندان‌های نامرتب با مشکلات و پیچیدگی‌های آن نیاز به طول درمان بیشتری دارد.به طور مثال دندان‌هایی که نتوانستند به درستی در فک رویش پیدا کنند به دوسال زمان نیاز دارد تا ردیف شوند.
▪ Brace و نوع آن:
نوع ثابت به‌طور میانگین تا ۱۸ ماه زمان نیاز دارد تا درمان کامل‌شود در حالی‌که نوع متحرک بین ۶ الی ۹ ماه زمان نیاز دارد.
▪ Brace و مراقبت از آن:
شکستن به دفعات و تمیز نگه‌داشتن Brace به‌طور مشخص باعث تاخیر در اتمام درمان می‌گردد.
▪ Brace و آسیب رسانی آن:
به‌کار بردن این وسیله‌ی ارتودنسی دردآور نیست. بیمار ممکن است در شروع به کارگیری آن و به دنبال تنظیمات بعدی که انجام می‌گیرد درجه‌‌یی از ناراحتی را هم از دندان‌ها و هم از داخل گونه‌ها تجربه کند.
● تعداد دفعات مراجعات به ارتودنتیست:
زمانی‌که این وسیله «Brace» چه از نوع غیرمتحرک و چه از نوع متحرک آن به‌کار برده شده جهت اطلاع از چگونگی پیشرفت کار و تنظیم آن نیاز است که هر۴ تا ۶ هفته یکبار به ارتودنتیست مراجعه نماید.
● الزام در مراجعه به دندانپزشک:
این بسیار مهم است که به‌طور منظم جهت سلامت لثه و دندان‌ها که آیا در سلامت و بهترین حالت خود هستند، در حین درمان به دندانپزشک خود مراجعه نمائیم. نیاز است مطمئن شویم هم دندان‌ها و هم وسیله‌ی به کار شده در بهترین شرایط و تمیزی قرار دارند.
بیماران را آگاه کنیم هرگونه خورده غذای باقیمانده و پلاک‌های دندانی اطراف وسیله به کار گرفته شده به معنی مستعد شدن به پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌باشد.
لازم است که ارتودنتیست یا دندانپزشک خانوادگی یا بهداشت‌کار دهان و دندان به بیمار توضیح دهد که از چه نوع خمیر دندان‌های مخصوص و مسواک‌ها یا دهانشویه‌ها در حین درمان می‌توان استفاده نمود تا دهان و دندان همیشه در سلامت بوده و درمان با نتیجه‌ی ایده‌آل به پایان برسد.

دکتر فربد مجتهدی
دندانپزشک

منبع : هفته نامه پزشکی امروز