پیشرفت از ۲ دقیقه به ۱۰ دقیقه

در شانزدهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران که از ۲۱ الی ۲۹ آبان ماه در تهران و سراسر کشور برگزار خواهد شد، برنامه‌های مختلفی اجرا می‌شود.
به گفته محمد‌حسن فکری، دبیر شانزدهمین دوره هفته کتاب، انتخاب و معرفی بهترین خبرنگاران حوزه کتاب در جشن کتاب و رسانه برتر، برگزاری دومین دوره کتاب و رسانه ملی و معرفی برترین برنامه سازمان رسانه‌ ملی در حوزه کتاب از برنامه‌های اساسی این دوره از هفته کتاب است.
مؤسسه خانه کتاب ایران، مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران، خانه چاپ، انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد نیز ازجمله نهادهای مجری این هفته هستند که هر یک با برگزاری چندین برنامه به یاری معاونت فرهنگی وزارت ارشاد می‌آیند و در برگزاری هرچه مطلوب‌تر برنامه‌های متعدد هفته کتاب مشارکت می‌کنند.
در طول ۳سالی که از فعالیت وزارت فرهنگ و ارشاد دولت‌نهم می‌گذرد انتقادات فراوانی نسبت به وضعیت نشر کشور شده است. بسیاری عدم‌شفافیت در حمایت‌های دولتی از حوزه نشر را یکی از معضلات جدی این حوزه قلمداد می‌کنند، به‌ویژه قطع یارانه‌های دولتی در شرایطی که ناشران خصوصی قدرت رقابت با بخش‌های دولتی ندارند را به زیان حوزه نشر می‌دانند و معتقدند حذف یارانه‌ها به تضعیف این حوزه منجر می‌شود.
از سوی دیگر یکی از مشکلات حوزه نشر، ممیزی‌های سفت و سخت و طولانی شدن روند صدور مجوز کتاب خوانده می‌شود. این معضلات ناشران و نویسندگان را با مشکلات زیادی از جمله مشکلات اقتصادی دست به گریبان کرده است و بر همین اساس در طول سال‌های اخیر انتقادات فراوانی نسبت به حوزه فرهنگی شده است.
در این بین، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در نامه‌ای به وزیر ‌فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی، خواستار چاره‌جویی در مورد کتاب‌های معطل‌مانده ناشران در اداره کتاب شده است. گله این اتحادیه نیز همان انتقاد همیشگی است؛ در سه سالی که صفار‌ هرندی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران منصوب شده است، بسیاری از کتاب‌های ناشران به‌صورت طولانی‌مدت در اداره بررسی کتاب این وزارتخانه بلاتکلیف مانده‌اند.
● سرانه مطالعه در کشور، بایدها و نبایدها
سال‌هاست که در کشور آمارهای متناقضی از سرانه مطالعه ارائه می‌شود. سابقه آمارگیری در زمینه مطالعه ایرانی‌ها از سال ۷۹ باب شد و پس از آن نتایج تحقیقات که براساس روش‌های متفاوت انجام می‌گرفت در کتاب‌هایی منتشر شده ولی این موضوع با اظهار نظر معاون فرهنگی رئیس‌جمهور و رئیس کتابخانه ملی به دغدغه جدی بسیاری از مسئولان فرهنگی و اهالی فرهنگ تبدیل شد. اشعری در همایشی در کتابخانه ملی با انتقاد از وضعیت کتابخوانی در ایران گفت: هر شهروند ایرانی در شبانه روز تنها دو دقیقه از وقت خود را به خواندن کتاب اختصاص می‌دهد.
این اظهارات که از سوی یکی از مسئولان فرهنگی دولت نهم مطرح شد بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های کشور داشت و واکنش صفار هرندی و دیگر مسئولان را برانگیخت. پس از این ماجرا بود که آمار سرانه مطالعه به سوژه داغ در محافل فرهنگی تبدیل شد و برخی از سازمان‌های فرهنگی را بر آن داشت که به‌صورتی جدی آمار سرانه مطالعه را مورد بررسی قرار دهند.براساس این تحرکات آمارهای متناقضی از سوی سازمان‌های فرهنگی و اشخاص حقوقی اعلام شد ولی همه این آمار در یک نکته اتفاق نظر داشتند و آن اینکه مطالعه سرانه در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر به‌شدت پایین است، البته صفار هرندی در نشست خبری بیست‌و‌یکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب آمار ارائه شده درباره مطالعه سرانه را مغشوش خواند و گفت: این آمار از هیچ منبع موثقی تهیه نشده است.
آن زمان مصطفی پورمحمدی وزیر کشور که هنوز ردای وزارت کشور را بر تن داشت، شیوه‌های سنجش مطالعه سرانه در جهان را زیر سؤال برد چرا که به اعتقاد وی سرانه کتابخوانی در کشور پایین نیست و باید نحوه کتابخوانی ایرانی‌ها را با دیگران متفاوت دانست. پورمحمدی در همان جلسه اذعان کرد: درست نیست که مقیاس مشابهی در اندازه‌گیری آمار سرانه مطالعه با کشورهای دیگر داشته باشیم زیرا نوع کتابخوانی ایرانی‌ها با دیگر کشورها متفاوت است.
اما موضوع دیگری که سنجش آمار سرانه را به کلافی سردرگم تبدیل کرد، اظهارات منصور واعظی، دبیر شورای فرهنگ عمومی بود. وی در جمع کتابداران استان کهکیلویه و بویراحمد برای نخستین بار اعلام کرد آنچه امروز از سرانه مطالعه اعلام می‌شود کذب محض است و مردم ما در روز چند ساعت قرآن و ادعیه می‌خوانند. همین جمله کافی بود تا نگاه‌های متولیان فرهنگی که دنبال راه چاره‌ای برای کاستن از حجم انتقادات بودند به این مسئله معطوف شود که آیا قرآن، مفاتیح الجنان و دیگر ادعیه دینی خواندن می‌تواند در سنجش سرانه مطالعه محاسبه شود.
اتفاقات بعدی ناظر بر این نکته بود، چرا که به فاصله چند روز صفار هرندی و محسن پرویز بر این نکته انگشت نهادند. صفار هرندی در همایش تجلیل از پاسداران اهل قلم در نمایشگاه کتاب پارسال با بیان اینکه مردم ما روزی چند ساعت صرف خواندن قرآن و سایر کتاب‌های دینی می‌کنند، گفت: کسانی که مردم ایران را متهم می‌کنند که اهل کتابخوانی نیستند به نمایشگاه کتاب بیایند تا غلط بودن فرضیات پیشین خود را به چشم خویش به خوبی ببینند. وی همه منتقدان را دعوت کرد تا با اعتراف به اینکه قضاوت‌های پیشین و ارزیابی‌های سرانگشتی سابق، مبنایی نداشته است باب گفت‌وگوهای این چنین را ببندند و این دفتر نادرست را دیگر نگشایند.
اما در همین زمان بود که علی‌اکبر اشعری محاسبه خواندن قرآن و سایر ادعیه دینی را نادرست خواند و با انتقاد از سرانه پایین مطالعه کتاب در کشور خاطرنشان کرد: خواندن قرآن و کتب درسی نمی‌تواند توجیهی بر پایین بودن سرانه مطالعه در کشور باشد.
اما تازه‌ترین آمار اعلام شده درباره سرانه مطالعه در ایران از زبان محسن پرویز، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد بیان شده است وی در مراسم ششمین نمایشگاه کتاب همدان سرانه کتابخوانی کشور را ۱۰ دقیقه در شبانه روز اعلام کرد. البته باید جدی شدن مباحث مربوط به برآورد سرانه مطالعه در کشور را به فال نیک گرفت و منتظر ماند و دید که آیا شیوه صحیحی در محاسبه کتابخوانی در ایران صورت می‌گیرد یا نه.

احسان حضرتی

منبع : روزنامه همشهری